زیبا محمدخانلو؛ مشاور شیردهی انجمن علمی ترویج تغذیه با شیر مادر ایران
مادران را باید تشویق کرد تا در یکی دو هفته اول شیردهی توجه خاصی به نحوه در آغوش گرفتن نوزاد و پستان گرفتن او داشته باشند.
اگر نحوه در آغوش گرفتن نوزاد و پستان گرفتن او مطلوب باشد علاوه بر این که مانع زخم شدن نوک پستان‌ها می‌شود در نتیجه مکیدن‌های صحیح شیرخوار تولید شیر هم بیشتر می‌شود.
بعضی شیرخواران از بدو تولد می‌توانند پستان را به خوبی بگیرند و بمکند، اما برخی احتیاج به کمک و تمرین بیشتر دارند.
در هفته‌های اول شیردهی، نقش مادر و شیرخوار هر دو در پیشرفت شیردهی مؤثر است.
علاوه بر اطلاعات و مهارت مادر هماهنگی، مهارت، خلق‌وخو و شرایط فیزیکی خاص شیرخوار نیز از عوامل مهم به شمار می‌آیند.
شش هفته اول، دوره عادت کردن مادر و شیرخوار شیرخوار است و آنها با هم وضعیت‌های مناسب را پیدا می‌کنند.
برای بعضی، این وضعیت‌ها راحت و زودتر پیدا می‌شود، اما برای برخی دیگر راحت نبوده و بیشتر طول می‌کشد.
یکی از مهم‌ترین و موثرترین اقدام‌ها در موفقیت تغذیه با شیرمادر آموزش‌های وضعیت شیردهی صحیح است، چون اهمیت چگونگی در آغوش گرفتن شیرخوار و متعاقبا گرفتن صحیح پستان توسط شیرخوار (Latch_on)، اساس دستیابی موثر شیرخوار به شیر پستان و کلید موفقیت در تغذیه با شیرمادر است، چون مطالعه نشان داده که 94 درصد مادران با مشکلات شیردهی، شیرخوارشان وضعیت غلط و سطحی مکیدن نوک پستان را داشته‌اند.
وضعیت مادر هنگام شیر دادن
مادر باید جای مناسب و راحتی داشته باشد، چون چند ساعت در روز را برای شیردادن صرف می‌کند، بنابراین مهم است که وضع و حالت خود را طوری انتخاب کند که بتواند به راحتی شیرخوار را در آغوش گرفته و به پستان بچسباند و مجبور نباشد برای این کار به عضلات خود فشار بیاورد.
او می‌تواند در حال نشسته، خوابیده به پشت یا پهلو، به شیرخوار خود شیر بدهد.
5 نکته کلیدی در وضعیت مادر برای تغذیه شیرخوار از پستان
1- مادر در وضعیت راحت قرار بگیرد.
2- بدن مادر در راستای مناسب با بدن شیرخوار باشد و شیرخوار به نحوی حمایت شود که وزن بدن او سبب خستگی مادر نشود.
3- در هنگام گرفتن پستان، مادر سر شیرخوار را به طرف پستان بیاورد، نه اینکه پستان را به طرف شیرخوار ببرد.
4- در وضعیت گهواره‌ای متقابل دست مادر زیر سر در قاعده گردن شیرخوار قرار گیرد تا مانع از اعمال فشار به پس سر (ناحیه اکسی‌پوت) شود، زیرا این عمل سبب می‌شود شیرخوار قوس زده و سر خود را از پستان مادر دور کند.
5- سر شیرخوار باید طوری حمایت شود که گردن نه خیلی به جلو خم شود (تماس چانه به قفسه سینه)، نه خیلی به عقب برگردد.
چند وضعیت شیردهی
وضعیت گهواره‌ای (Cradle Position)
این وضعیت یکی از رایج‌‌ترین روش‌های نگهداری شیرخوار برای شیردهی است.
برای اینکه مادر راحت باشد به وی توصیه می‌شود در پشت کمر، پشت شانه‌ها، زیر آرنج دستی که با آن شیرخوار را نگه داشته و نیز روی ران خود بالش بگذارد تا کودک را بالا نگه دارد.
مادر، شیرخوار را طوری در آغوش می‌گیرد که سر او روی بازوی مادر یا در فرورفتگی داخل آرنج، هر کدام که راحت‌تر است قرار گیرد.
شیرخوار به پهلو می‌خوابد. صورتش به طرف مادر بوده و کاملاً به مادر چسبیده است.
پشت او به وسیله ساعد مادر نگهداری شده و باسن و ران شیرخوار به وسیله دست مادر حمایت می‌شود در این حالت در صورتی که بدن شیرخوار عریان باشد، ناف او نباید دیده شود.
گوش‌ها، شانه‌ها و مفصل ران او باید در یک امتداد باشند.
اگرچه این وضعیت یکی از مرسوم‌ترین روش‌های شیردهی است و برای مادر طبیعی‌تر به‌نظر می‌رسد، ولی چون در روزهای اول پس از تولد، کنترل سر نوزاد به خوبی امکان‌پذیر نیست.
این روش می‌تواند مشکل‌آفرین باشد، ولی وقتی شیرخوار بزرگ شد اگر مادر در این وضعیت شیردادن، احساس راحتی می کند بلااشکال است.
وضعیت گهواره‌ای متقابل (Cross Cradle Position)
در این وضعیت دست مادر درست پشت سر شیرخوار قرار دارد تا تکیه‌گاه و هدایت کننده آن باشد. وقتی مادر می‌خواهد از شیوه Cross Cradle استفاده کند موارد زیر به او توصیه می‌شود:
* به نحوی که راحت است بنشیند و چند بالش پشتش بگذارد و کمی به عقب تکیه دهد که مجبور نباشد روی شیرخوار خم شود.
* شیرخوار را به صورت افقی یا نیمه عمودی روی بالش یا کوسنی که روی زانو یا ران خود قرار داده است نگهدارد.
* اگر از پستان چپ می‌خواهد شیرخوار را شیر دهد، او را با دست راست نگهدارد و بالعکس.
دست مادر سر و گردن شیرخوار را نگه می‌دارد و بدن شیرخوار در امتداد طول بازوی مادر قرار می‌گیرد.
* از دست طرف پستان مورد استفاده برای نگهداری پستان استفاده می‌شود، یعنی مثلاً دست چپ پستان چپ را نگه می‌دارد.
* دهان شیرخوار در سطح نوک پستان یا مختصری پایین‌تر قرار می‌گیرد و بدن او به پهلو رو به مادر است.
استفاده از این وضعیت که در آن کنترل سر شیرخوار بخوبی انجام می‌شود، به‌خصوص در چند روز اول بعد از تولد ایده‌ال است.
همچنین روشی مفید برای شیرخوارانی است که در گرفتن پستان مشکل دارند. بیشتر شیرخواران نارس کوچک و کودکانی که دچار شلی عضلات هستند چون رفلکس جستجو و یا مکیدن آنان ضعیف است در این وضعیت که سر شیرخوار در هنگام گرفتن پستان مستقیما با دست مادر حمایت و به‌طرف پستان برده می‌شود، سبب شود که پستان را راحت‌تر بگیرد.
استفاده از این روش در مادران با ناراحتی آزردگی نوک پستان به‌دلیل امکان انجام لچ عمیق بهترین روش شیردهی است.
در این روش نیز باید مطمئن شد که قفسه سینه شیرخوار روبروی قفسه سینه مادر باشد نه به طرف سقف، چون در این صورت گرفتن پستان سبب چرخ گردن می‌شود.
وضعیت زیر بغلی (Under arm Position)
در این وضعیت، مادر می‌نشیند و سر شیرخوار به طرف پستان و بدنش زیر بغل مادر در کنار وی قرار می‌گیرد.
باسن شیرخوار روی بالشی نزدیک آرنج مادر است.
برای این که مادر راحت‌تر باشد به وی توصیه می‌شود پشت شانه‌های خودش هم بالش بگذارد و بالش سفتی در کنار خود قرار دهد تا شیرخوار را به سطح پستان او برساند.
در این حالت صورت شیرخوار به طرف مادر است و بدنش پهلوی مادر و زیر بغل اوست. باسن شیرخوار روی بالشی است که در نزدیکی آرنج مادر قرار دارد.
بعد از این که نوزاد پستان را گرفت مادر به راحتی تکیه می‌دهد. اگر بازویش خسته شد با خم کردن زانویش ران خود را تکیه‌گاهی برای بازوی خود قرار می‌دهد که در این صورت باید یک چهار پایه یا میز کوتاه زیر پایش داشته باشد.
یک بالش اضافه یا پتوی کوچک تا شده نیز می‌توان در زیر مچ دستی که مادر با آن سر شیرخوار را گرفته است قرار داد.
وضعیت زیربغلی برای مادرانی که تحت عمل سزارین قرار گرفته‌اند، انتخاب خوبی است، زیرا مادر می‌تواند بدون این که فشاری به بخیه‌های شکمش وارد بیاید به محض توان در نشستن، شیرخوار را شیردهد.
از طرفی در مواردی که شیرخوار خواب‌آلود است یا در گرفتن پستان مشکل دارد، همچنین در شیردادن همزمان به چند قلویی و شیرخوارانی که مکیدن ضعیف دارند این روش شیردادن مفید است.
معایب این روش
در صورتی که مادر پشتی مناسبی انتخاب نکند، ممکن است پای شیرخوار به پشتی نامناسب فشار وارد کرده و همانند فشار به ناحیه پس سر خودش را قوس داده و سرش را به عقب بکشید و لچ را به‌هم بزند، همچنین اگر شیرخوار در حالت خوابیده به پهلو به پستان گذاشته شود، به‌دلیل قرار گرفتن دهان شیرخوار در زیر پستان، ممکن است مادر متوجه نشود چه اندازه دهان شیرخوار قبل از لچ باز شده و یا از وضعیت لب پایینی شیرخوار اطلاعی نداشته باشد.
