مدرسه دو درب یکى از زیباترین و اصیل ترین نمونه هاى معمارى عصر تیمورى است. آنگاه که طرح اولیه آن را پایه ریزى مى کردند در حاشیه معروفترین بازار مشهد به نام بازار زنجیر قرار داشت، اما هم اکنون در مرکز مجموعه اماکن و بیوتات حرم مطهّر رضوى واقع شده است.
مدرسه دو درب توسط یکى از فرماندهان دوره تیمورى به نام امیریوسف خواجه بهادر ملقّب به غیاث الدین در دوران سلطنت میرزا شاهرخ (807 ـ 850 ق) به سال 843 ق احداث شده است، مدتى به نام بانى اولیه اش به یوسف خواجه و سپس به دودر ـ به علت وجود دو ورودى در شرق و غرب مدرسه ـ مشهور شده است.
مدرسه دو درب در زمینى به وسعت 500 متر مربع در دو طبقه ساختمان، شامل 32 حجره احداث شده که از معمارى بناهاى چهار ایوانى دوره تیمورى پیروى مى کند. از لحاظ تزیینات، کاشى کارى ، خطوط و نقوش متنوع از اهمیّت ویژه اى برخوردار است. کتیبه سر در مدرسه که با خط ثلث زیبایى نوشه شده دربردارنده نام پادشاه وقت، بانى و سال احداث مدرسه است. شعرهاى فارسى که بر برخى قسمتهاى نماى بیرون و بخصوص پیرامون دو گنبد مدرسه نقش بسته از دیگر ویژگى هاى این بناست. در دو سوى ورودى مدرسه، چهار قاب بسیار نفیس از هنر معرق قرار دارد که بر روى هر یک عباراتى به عربى نوشته شده است. از ویژگى هاى معمارى این بنا نوع طراحى و آرایش دو گنبد زیباى مدرسه است که به رنگ آبى آسمانى در دو ضلع جنوب غربى و شرقى مدرسه قرار دارد. صاحب مطلع الشمس مى نویسد: دو گنبد در دو زاویه این مدرسه هست یکى کتیبه اش به تمامى ریخته و دیگرىدر دوره گنبد بر کاشى معرّق بسیار ممتاز این ابیات به خط ثلث مرقوم است:
هـزار نـقـش بـرآرد زمـانـه و نـبـوَد یـکـى چـنانـکه در آییـنه تـصور مـاست
به دست ما چو ازین حل و عقد چیزى نیست به عیش ناخوش و خوش گر رضا دهیم رواست
در میان این گنبد صورت قبرى است که بر آن با خط ثلث آیة الکرسى و آیاتى دیگر نوشته شده است. در قسمت بالاى سنگ مزبور نام شخصى که در این مکان مدفون شده به چشم مى خورد. حاشیه داخلى گنبد تا زیر سقف با کاشى معرق پوشیده شده است که به صورت قرینه در فاصله هاى معیّن جملات «الحکم لِلّه» و «الملک للّه» نوشته شده است. نا گفته نماند که هر دو گنبد از نوع گنبد هاى دو لایه هستند که با کاشى معرق آراسته شده اند. بر ساقه این دو گنبد 32 تابلوى معرق کارى شده که بر آنها اشعارى به خط فارسى نوشته شده وجود دارد که در نوع خود منحصر به فرد است.
این بنا تا کنون چندین بار مرمت شده که از مهمترین آنها تعمیر مدرسه توسط مادر شاه سلیمان صفوى است. پس از پیروزى انقلاب اسلامى نیز این بنا توسط آستان قدس رضوى تعمیر شده است. علاوه بر اینکه بسیارى از قسمت هاى ساختمان مدرسه بازسازى شده و برخى از فضاهاى آن نیز مرمت اساسى شد.
از موقوفات اولیه این اثر تاریخى اطلاع مستندى موجود نیست؛ اگر چه قبل از بازسازى اخیر تعداد ده مغازه وصل به مدرسه جزو موقوفات مدرسه شمرده شده که البته بعد از بازسازى مدرسه تمام آنها تخریب گردیده است.
بنابر گزارش هاى موجود درآمد موقوفات مدرسه در سال هاى 1344 ـ 1346 حدود 60000 ریال بود، که براى تعمیر و مخارج ضرورى مدرسه و حقوق خادم و شهریه طلاب هزینه مى شده است.
