مهدی مجتهدی فعال محیط‌زیست معتقد است که ما باید همیشه نگاهی جامع‌‌‌نگر برای مسائل داشته باشیم. او به «دنیای‌اقتصاد» می‌‌‌گوید: یکی از چالش‌‌‌هایی که تالاب انزلی با آن مواجه است به موج‌‌‌شکن‌‌‌هایی برمی‌‌‌گردد که از دهه‌‌‌ها قبل برای توسعه گردشگری زده و باعث شد راه خروج رسوبات از این تالاب مسدود شود. موضوعی که مجتهدی از آن صحبت می‌‌‌کند، در کتاب «تاریخ جامع بندر انزلی» هم آمده است. در سال 1911 میلادی یا 1290 شمسی کارشناسان خارجی عنوان کردند که با احداث این موج شکن‌‌‌ها عمق تالاب کاهش می‌‌‌یابد و در درازمدت نیز شاهد کاهش پرندگان و ماهی‌‌‌ها در تالاب خواهیم بود.
موضوعی که به نظر میرسد پس از یک قرن و به مرور خود را نشان داده است. به گزارش رسانهها در روزهای پایانی فروردین سال‌جاری استاندار گیلان در نشستی با رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست عنوان کرد: «تالاب انزلی با ورود موج‌های خزر زنده بود و آب‌های سالمی از رودخانه‌ها به این تالاب وارد می‌‌‌شد اما اکنون با ورود رسوبات و عقب‌نشینی دریا امکان ورود آب به تالاب انزلی گرفته شده است.»
گفته‌‌‌های استاندار گیلان از سوی عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌‌‌شناسی و علوم جوی نیز تایید می‌شود، حمید علیزاده لاهیجی هم در گفت‌وگویی عنوان کرد که «افزایش گرمایش هوا و تبخیر و فعالیت انسانی از دلایل اثرگذار بر کاهش تراز آب دریای خزر است و خشک‌‌‌شدن گمیشان، فریدونکنار، امیر کلا و بوجاق و بخش عمده‌‌‌ای از تالاب انزلی از اثرات کاهش بیشتر تراز آب دریای خزر به شمار می‌رود.» در راستای همین وضعیت است که مهدی مجتهدی گام اول را در تعیین‌تکلیف موج‌‌‌شکن‌‌‌‌‌‌ها میداند. او اضافه می‌‌‌کند: «باید در کنار لایروبی، به سایر عواملی که به وضعیت کنونی تالاب انزلی منجر شده است نیز توجه کنیم. نمونه آن کشاورزی پر سم و کود است که جریان آب را از حوضه آبخیز به تالاب هدایت می‌‌‌کند و باعث رسوبگذاری مجدد پس از لایروبی می‌شود.»
عدم‌استقبال از ثبت انزلی به عنوان شهر تالابی
کنوانسیون رامسر یا کنوانسیون رامسر برای تالاب‌‌‌ها، پیمانی بین‌المللی برای حفاظت از تالاب‌‌‌ها و حیوانات و گیاهان وابسته به آنها (به ویژه پرندگان آبزی) است که در سال 1349 در شهر رامسر به تصویب رسید. در ابتدا این معاهده به امضای نمایندگان 18 کشور شرکت‌کننده رسید و در حال حاضر 2هزار و 412 مکان به وسعت بیش از 254هزار هکتار در 171 کشور را پوشش میدهد. به گفته این فعال محیط‌زیست چند سال قبل این کنوانسیون ایده‌‌‌ای مبنی بر انتخاب شهر تالابی را مطرح کرد. آن زمان بسیاری معتقد بودند که انزلی پتانسیل زیادی برای انتخاب به عنوان شهر تالابی را دارد. او می‌‌‌گوید: «در انزلی ما حضور قایقران‌‌‌ها و صیادها را داریم، ضمن اینکه این شهر برای دهه‌‌‌ها از مقاصد گردشگری در سطح کشور بوده است. با این حال در کمال تعجب مدیران شهری از این طرح هیچ استقبالی نکردند.»
مجتهدی بخشی از این عدم‌استقبال را به در نظر نگرفتن تالاب به عنوان عاملی برای توسعه شهر انزلی میداند و اضافه می‌‌‌کند: «بسیاری از مدیران ترجیح می‌‌‌دهند برای توسعه شهری بخشی از تالاب را خشک کنند و آن را تغییر کاربری دهند. متاسفانه آنها تالاب را مانعی برای توسعه می‌‌‌بینند نه یک اکوسیستم حیاتی برای زندگی مردم و حتی توسعه گردشگری پایدار.» به گفته او برای احیای تالاب باید دست‌‌‌اندرکاران در مسیر توسعه انزلی تالاب را به عنوان جزئی اساسی در نظر بگیرند و در احیای این تالاب اراده جدی داشته باشند. او می‌‌‌افزاید: «در حال حاضر مجموعه‌‌‌ای از کلبه‌‌‌های بوم‌‌‌گردی در نزدیکی این تالاب وجود دارد که یکی از جاذبه‌‌‌های اقامت در آنها نزدیکی‌‌‌شان به تالاب انزلی است.»
در حالی که مسوولان شهری در انزلی برای انتخاب این شهر به عنوان یک شهر تالابی تعلل کردند و این فرصت را نادیده گرفتند، در جنوب و مرکز ایران مدیران شهری توانستند بندر خمیر و تالاب گاوخونی را در کنوانسیون رامسر ثبت کنند. شهردار خمیر در گفتوگو با رسانهها در آبان 1401 بیان کرد: «در چهاردهمین اجلاس جهانی کنوانسیون رامسر در ژنو سوئیس، اعتبار نامه شهر تالابی برای نخستین بار به دو شهر ایرانی بندرخمیر در استان هرمزگان و ورزنه در استان اصفهان اعطا شد.»
کاهش مسیرهای گردشگری
حمیدرضا فتح‌‌‌شیرین از صنف قایقران‌‌‌های این منطقه نیز در گفتوگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌‌‌گوید: دو دهه پیش که توریست‌‌‌ها را برای گردش به تالاب می‌‌‌بردیم مسیرهای مختلفی وجود داشت که گاه در پیچ و خم‌‌‌های آن گم می‌‌‌شدیم. آن سال‌ها اگر مسافری 50 بار به تالاب می‌‌‌آمد، می‌توانستیم از 50 مسیر متفاوت برایش برنامه بچینیم اما امروز ناچاریم به شکلی برنامه‌‌‌ریزی کنیم که توریست از گشت‌‌‌زنی در همان مسیرهای محدود نیز لذت ببرد. به گفته این فعال گردشگری احیای تالاب می‌تواند به توسعه توریسم در این منطقه کمک کند. او می‌‌‌افزاید: تالاب انزلی به واسطه ویژگی‌‌‌های خاص خود در حوزه این توان را دارد که گردشگران را از سراسر جهان به این منطقه بکشاند. ما شاهد حضور پرندگان در فصل‌‌‌های مختلف سال در اینجا هستیم ضمن آنکه چشم‌انداز این منطقه در هنگام طلوع آفتاب بسیار زیباست.
مقایسه گفته‌‌‌های این کارشناس محیط‌زیست در کنار رویه‌‌‌ای که مدیران شهری درباره تالاب انزلی دارند، نشان میدهد باید برای احیای تالاب عزم جدی در مدیران وجود داشته باشد. لایروبی تالاب انزلی یکی از گام‌‌‌ها ی مهم برای بهبود شرایط آن است هر چند در کنار آن رسیدگی به ریشه‌‌‌های این رسوبگذاری ضروری به نظر میرسد. شهر انزلی یکی از گردشگرپذیرترین شهرهای استان گیلان و تالاب انزلی یکی از اصلی‌‌‌ترین جاذبه‌‌‌های آن است. بنا به گفته مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان گیلان «در چهار ماه نخست امسال آمار مسافران ورودی و اقامت کننده در استان 27 میلیون و 376هزار و 887 نفر است که این رقم نسبت به دوره مشابه سال گذشته 50/ 28درصد افزایش دارد.» «ولی جهانی» سه شهرستان رشت، بندرانزلی و آستارا بالاترین آمار را نسبت به سایر شهرستان‌‌‌های استان عنوان کرده که همین امر نشان‌‌‌دهنده اهمیت بندر و تالاب انزلی در توریسم استان گیلان است. با این حال با بدتر شدن شرایط تالاب نه تنها توریسم این استان تحت‌‌‌الشعاع این وضعیت قرار می‌گیرد بلکه اکوسیستم و حیات شهری نیز با چالش‌‌‌های جدی مواجه می‌شود کما اینکه نمونه‌‌‌های آن را در سایر مناطق و شهرها نیز دیده ایم.
