گرفتگی بینی مشکلی ناخوشایند و رایج است. زمانی که رگ‌های خونی درون بینی ورم می‌کنند و بافت‌های درونی دچار التهاب می‌شود، بینی ما می‌گیرد و کیپ می‌شود. وجود مخاط بیش از حد و آبریزش بینی از عوامل گرفتگی بینی است. نفس‌کشیدن با بینی کیپ و گرفته کار سختی است، ضمن اینکه صدای فرد هم دچار گرفتگی می‌شود. سرماخوردگی، عفونت سینوزیت، آنفولانزا یا حساسیت هم از عوامل این مشکل نامطلوب هستند. در این مقاله شما را با علل گرفتگی بینی، علائم گرفتگی بینی و روش‌های خانگی برای درمان گرفتگی بینی آشنا خواهیم کرد.

حتما بخوانید:

• 14 روش برای پیشگیری از سرماخوردگی و لذت بردن از فصل‌های سرد سال
• علائم عفونت لوزه؛ دلایل ابتلا و درمان آن
• علائم گلودرد چرکی، درمان و عوارض ایجاد آن برای بدن

برای رفع گرفتگی بینی چه باید کرد؟

دقت کرده‌اید، وقتی دچار گرفتگی بینی می‌شوید، احساس می‌کنید که دیگر هیچ‌وقت نمی‌توانید هوای تازه را استشمام کنید؟ اعصاب‌تان خُرد می‌شود و به دنبال راهی هستید که از این وضعیت ناراحت‌کننده نجات پیدا کنید. خوشبختانه روش‌های مختلفی برای رفع گرفتگی بینی وجود دارد. اما ابتدا بهتر است این مشکل را دقیق‌تر ریشه‌یابی کنید:

علت گرفتگی بینی چیست؟

در بیشتر موارد گرفتگی بینی موقتی است. درهرحال باید دید که علت این مشکل موقتی یا بعضا دائمی چیست؟

1. عفونت‌های ویروسی

یکی از اصلی‌ترین عوامل گرفتگی بینی سرماخوردگی‌های عادی و متداولی است که همگی به آنها دچار می‌شویم. ویروس‌های مختلف باعث سرماخوردگی می‌شوند و با ایجاد عفونت ما را درگیر گرفتگی بینی می‌کنند. «راینوویروس» (rhinovirus) رایج‌ترین ویروس سرماخوردگی انسانی است. سرماخوردگی‌های ویروسی در کنار مشکل گرفتگی بینی، دردسرهای دیگری مثل: عطسه، سرفه و گلودرد هم ایجاد می‌کنند.

2. حساسیت رینیت یا ناشی از التهاب مخاط بینی

حساسیت «رینیت» (rhinitis) یا ناشی از التهاب مخاط بینی هم بسیار مشکل متداولی است. وقتی سیستم ایمنی بدن نسبت به ماده‌ای که عموما خطرناک نیست، واکنش‌هایی شدید بروز می‌دهد، دچار حساسیت «رینیت» می‌شویم. گردوخاک و شوره‌ی سر و موی بدن حیوانات از جمله محرک‌هایی هستند که باعث بروز چنین حساسیتی می‌شوند. وقتی حساسیت «رینیت» به وجود می‌آید، علاوه بر گرفتگی بینی، مشکلات دیگری نظیر: عطسه‌کردن، آبریزش بینی و خارش چشم هم رخ می‌دهد. علت وقوع حساسیت رینیت در برخی از افراد مشخص نیست، ولی به نظر می‌رسد که این نوع از حساسیت تاحدی ارثی است.

3. حساسیت رینیت شغلی

این حساسیت هم دقیقا مشابه مورد قبلی است با این توضیح که در مواردی رخ می‌دهد که فرد در محل کار با ماده‌ای حساسیت‌زا در تماس است. علائم حساسیت «رینیت شغلی» هم شامل این موارد است: گرفتگی بینی، خارش چشم‌ها و سرفه. افرادی که با مواد شیمیایی، خاک‌اره و حبوبات سروکار دارند، بیشتر درمعرض ابتلا به چنین حساسیتی هستند.

4. حساسیت رینیت بارداری

بارداری روی قسمت‌های مختلف بدن اثر می‌گذارد. ظاهرا در برخی از افراد، بینی هم از این اثرات بی‌نصیب نمی‌ماند و حساسیت رینیت به وقوع می‌پیوندد. در دوران بارداری، هورمون‌ استروژن و پروژسترون در بدن مادر افزایش پیدا می‌کند. این افزایش همراه با بیشترشدن جریان خون می‌تواند باعث تورم و التهاب پوسته و غشای مخاطی درون بینی شود. علائم این مشکل هم عطسه‌کردن و گرفتگی بینی است. حساسیت رینیت بارداری می‌تواند در هر مقطعی از دوران حاملگی رخ بدهد، اما بعد از زایمان، خیلی زود رفع خواهد شد.

5. رینیت آتروفیک

زمانی که غشای مخاطی بینی نازک و سفت می‌شود، رینیت «آتروفیک» رخ می‌دهد. ممکن است پوسته‌هایی نیز در درون بینی ایجاد شود. این وضعیت و پوسته‌های موجود در داخل بینی، شرایط رشد باکتری‌ها را آسان‌تر می‌کنند و در نتیجه عفونت شکل می‌گیرد. چنین مشکلی بیشتر در کسانی دیده می‌شود که چندین بار عمل بینی انجام داده‌اند.

علائم گرفتگی بینی و زمان مراجعه به پزشک

وقتی شخصی دچار گرفتگی بینی می‌شود، عوارض و علائم دیگری هم به سراغش خواهند آمد. عطسه و آبریزش بینی از نمونه مواردی است که با گرفتگی بینی به وجود می‌آیند. گرفتگی بینی در بعضی از افراد همراه با سردرد است. هر چند که هیچ‌کس دوست ندارد، بینی کیپ و گرفته‌ای داشته باشد، اما این مشکل واقعا مشکلی جدی و پیچیده نیست.

البته در صورتی که نشانه‌ها و علائم بیماری طولانی شد، لازم است که به پزشک مراجعه شود. مدت زمانی که طول می‌کشد، از شر گرفتگی بینی خلاص شویم تاحدزیادی به علت و ریشه‌ی این مشکل وابسته است. بیشتر افرادی که به خاطر سرماخوردگی دچار چنین وضعی می‌شوند، در طی 10 روز بهبود پیدا می‌کنند. اگر علائم و عوارض بیش از 10 روز طول کشید، بهتر است به پزشک مراجعه شود. بنا به علت گرفتگی بینی، عوارض مختلفی افراد را تهدید می‌کند. برای مثال گرفتن بینی ناشی از عفونت‌های ویروسی باعث عفونت گوش، سینوزیت و برونشیت می‌شود.

در صورتی که علائم و عوارض زیر را در خود مشاهده کردید، باید بدانید که داستان از گرفتگی بینی کمی جدی‌تر شده است:

• ترشح مخاط سبزرنگ از بینی؛
• درد در ناحیه‌ی صورت؛
• گوش درد؛
• سردرد؛
• تب؛
• عطسه؛
• گرفتگی و درد قفسه سینه

درمان خانگی گرفتگی بینی

با مشاهده این علائم حتما باید به پزشک مراجعه کنید تا از وجود عفونت میکروبی مطلع شوید. در ادامه به روش‌هایی برای درمان خانگی گرفتگی بینی اشاره شده است:

1. مرطوب‌کننده‌ی هوا استفاده کنید

استفاده از دستگاه مرطوب‌کننده‌ی هوا، راهی سریع و آسان برای کاهش درد سینوس‌ها و نجات‌یافتن از گرفتگی بینی است. این وسیله، آب را به بخاری تبدیل می‌کند که کم‌کم محیط را پر و هوای آن را مرطوب می‌کند. تنفس هوای مرطوب به تسکین بافت‌ها و رگ‌های خونی ملتهب بینی و سینوس‌ها کمک می‌کند. مرطوب‌کننده باعث روان‌شدن مخاط می‌شود و در نتیجه با تخلیه مخاط بینی، تنفس راحت‌تر خواهد شد. برای رفع مشکل گرفتگی بینی می‌توانید از این دستگاه مفید استفاده کنید.

2. دوش بگیرید

تابه‌حال دیده‌اید که بعد از اینکه با بینی کیپ و گرفته‌ی خود، دوش می‌گیرید، چه حس خوبی در تنفس‌تان ایجاد می‌شود؟ علت این است که بخار موجود در حمام به ترشح مخاط بینی کمک می‌کند و از التهاب موجود در درون بینی می‌کاهد. دوش‌گرفتن حداقل به‌طور موقتی باعث کاهش گرفتگی بینی می‌شود. بخور دادن هم اثر مشابهی ایجاد می‌کند. برای بخور، کافی است، قابلمه‌ای را پر از آب کنید و بگذارید تا روی گاز جوش بیاید. زیر آن را خاموش کنید و با رعایت احتیاط سرتان را روی قابلمه گرفته و حوله‌ای نیز روی سر خود و قابلمه بیندازید تا بخار شکل‌گرفته، خارج نشود. در زیر حوله، بخار موجود را تنفس کنید تا گرفتگی بینی‌تان از بین برود.

3. به بدن آب رسانی کنید

آب‌رسانی به بدن و تأمین مایعات هم می‌تواند به رفع گرفتگی بینی کمک کند. مصرف آب، نوشیدنی‌های ورزشی و آب میوه برای کمک به این حال ناخوشایند مفید خواهند بود. مایعات باعث روان‌شدن و ترشح مخاط از بینی شده و از فشار روی سینوس‌ها می‌کاهند. هر چقدر فشار کمتر باشد، التهاب و آزردگی در ناحیه‌‌ی بینی هم کمتر خواهد شد. در صورتی که گرفتگی بینی‌تان با گلودرد توأم است، سوپ داغ و چای را فراموش نکنید.

4. از اسپری بینی استفاده کنید

به کمک محلول نمک (سرم نمکی)، کار مرطوب‌سازی داخل بینی را بهتر پیش خواهید بُرد. اسپری بینی که محلولی نمکی است، باعث افزایش رطوبت داخل بینی می‌شود و به ترشح مخاط از بینی کمک می‌کند. در نتیجه، التهاب رگ‌های خونی موجود در بینی کمتر و مایعات و مخاط موجود در آن سرازیر می‌شود. اسپری‌های بینیِ مخصوص گرفتگی به شکل‌های متنوعی در داروخانه‌ها موجود هستند. برخی از این اسپری‌ها حاوی مواد ضدگرفتگی و انعقاد هستند و قبل از استفاده از آنها باید با پزشک مشورت کنید. اگر این نوع از اسپری‌ها بیش از 3 روز استفاده شوند، امکان بدترکردن وضعیت گرفتگی بینی هم وجود خواهد داشت. ضمن اینکه ممکن است با سایر داروهایی که احیانا مصرف می‌کنید، در تداخل باشند.

5. سینوس‌ها را تخلیه کنید

تنقیه‌ بینی و تخلیه‌ی مواد گرفتارشده در درون این عضو حیاتی بدن هم راه دیگری است که می‌توانید علی‌رغم خوشایندنبودن امتحان کنید. برای تنقیه باید از ابزاری مانند قوری استفاده کنید که برای تخلیه‌ی مخاط از بینی طراحی شده است. سازمان جهانی غذا و دارو (FDA) توصیه می‌کند که برای پرکردن دستگاه تنقیه از آب مقطر یا استریل برای تخلیه‌ی بینی استفاده کنید. روش کار هم به این صورت است که: قسمت نوک قوری تنقیه را روی سوراخ بینی قرار می‌دهید و قوری را کج می‌کنید تا آب از آن وارد سوراخ بینی‌تان بشود. این کار باعث می‌شود که آب از یک سوراخ بینی وارد شده و از سوراخ دیگر خارج شود و گرفتگی بینی از بین برود. حدود یک دقیقه این کار را برای هریک از سوراخ‌ها ادامه بدهید.

6. از کمپرس گرم استفاده کنید

کمپرس گرم هم می‌تواند از بیرون باعث روان‌شدن مخاط و بازشدن راه تنفس بینی بشود. برای درست‌کردن کمپرس گرم، ابتدا باید حوله را درون آبی گرم خیس کنید، سپس آن را تا کرده و روی پیشانی و بینی بگذارید. گرمای موجود در حوله به تسکین درد و درمان التهاب کمک می‌کند. این کار را تا هر وقت که نیاز بود باید تکرار کنید.

7. از داروهای ضداحتقان استفاده کنید

داروهای ضداحتقان هم برای کاهش میزان التهاب و دردی که در مجرای بینی ایجاد می‌شود، بسیار مفید هستند. بسیاری از انواع داروهای ضداحتقان بدون نسخه پزشک قابل خریداری هستند. این داروها به 2 شکل قرص و اسپری استفاده می‌شوند و از انواع معروف اسپری‌های ضداحتقان می‌توان به «اوکسی متازولین» با نام تجاری «آفرین» (Afrin) و «فنیل‌آفرین» با نام تجاری «سینِکس» (Sinex) اشاره کرد. قرص‌های ضداحتقان متداول هم «پسودوآفدرین‌ها» با نام‌های تجاری «سودافید» یا «سوداجیست» (Sudafed, Sudogest) هستند. برای خرید این داروها در داروخانه باید سراغ‌شان را از پزشک داروساز داروخانه بگیرید. در مصرف این داروها باید نکات امنیتی را رعایت کنید. نباید بیش از 3 روز داروی ضداحتقان را بدون تجویز پزشک مصرف کنید. زیرا ممکن است گرفتگی و ناراحتی بینی‌تان بیشتر هم بشود.

8. داروهای ضد حساسیت و آنتی هیستامین مصرف کنید

اگر گرفتگی بینی نتیجه‌ی حساسیت به چیزی باشد، باید به سراغ مصرف آنتی‌هیستامین یا داروهای ضدحساسیت بروید. ترکیب داروهای حاوی آنتی‌هسیتامین و ضداحتقان باهم باعث می‌شود که از التهاب و فشار ناشی از حساسیت روی سینوس‌ها کاسته شود. در مصرف این داروها باید دقیقا طبق دستورالعمل رفتار کنید، در غیر این‌صورت، شاید وضعیت‌تان بدتر شود. یادتان باشد که امکان دارد، مصرف آنتی‌هسیتامین شما را خواب‌آلود کند. در صورتی که از واکنش بدنی‌تان نسبت به مصرف آنتی‌هیستامین مطلع نیستید، بهتر است مصرف آن را به مواقعی موکول کنید که نیاز به هوشیاری زیاد ندارید.

9. از روغن اکالیپتوس استفاده کنید

روغن اکالیپتوس از برگ این درخت تهیه می‌شود. قرن‌ها است که این روغن به خاطر خواص درمانی‌اش در جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. با استنشاق روغن اکالیپتوس می‌توانید از التهاب بینی کم کنید و راحت‌تر نفس بکشید. باید چند قطره از روغن را درون قوری حاوی آب جوش بریزید و بخارش را استنشاق کنید.

10. سایر روش‌ها را هم بشناسید

مشکل گرفتگی بینی بسیار رایج است و راه‌های گوناگونی هم برای رفع آن پیشنهاد می‌شود. برخی از این روش‌ها از نظر علمی ثابت نشده‌اند اما درهرحال، امتحان کردن‌شان ضرری ندارد:

• تُرب کوهی: برخی معتقدند مصرف ترب کوهی می‌تواند باعث رفع گرفتگی بینی شود.
• طب‌فشاری خانگی: قسمت بالایی بینی را با شست و انگشت اشاره به آرامی فشار بدهید و هم‌زمان با دست دیگر خود ماهیچه‌های هر دو طرف پشت گردن را در دست بگیرید.
• ماساژ سینوس‌ها: به آرامی ناحیه‌ی سینوس‌ها را ماساژ بدهید تا از فشار گرفتگی بینی کاسته شود.
• سرکه سیب: یک قاشق چای‌خوری سرکه‌ سیب را در لیوانی آب ریخته و مخلوط کنید و آن را بنوشید.
• چای نعناع فلفلی: «منتول» یا روغن نعنا هم به رفع گرفتگی بینی کمک می‌کند.

گرفتگی بینی مشکل ناخوشایندی است که برخی از درمان‌های خانگی و داروهای ضداحتقان می‌توانند به رفع آن کمک کنند. برای مصرف داروهای رفع گرفتگی بینی بهتر است از پزشک داروخانه مشورت بگیرید یا از پزشک خود درباره‌ی آن سؤال کنید. یادتان باشد که استفاده از این داروها بدون رعایت دستور مصرف می‌تواند حال‌تان را بدتر کند.