ماهنامه سپیده دانایی - سپیده بخت*: «من هیچ وقت زیبایی پاییر را نفهمیدم. مگر تاریک تر شدن هوا و زرد شدن و ریختن برگ های زیبای سبز هم قشنگی دارد که این همه درباره اش داستان می بافند؟! برای من پاییز، فصل غم و غصه است. فصل خداحافظی با آفتابی که تا دیروقت در آسمان می ماند و با نور زیبایش گرمم می کرد.
پاییز اما گرفته ام می کند؛ با رنگین شدن درخت ها، من انگار بی رنگ می شوم؛ دوست دارم بخزم در گوشه ای و پاهایم را در آغوش بگیرم و برای خورشید و نور دلنوازش دلتنگی کنم. دوست دارم بغض کنم و بی خود و بی جهت برای رفتن تابستان دوست داشتنی ناراحتی کنم. من که هیچ وقت نفهمیدم چه طور می شود پاییز را دوست داشت؟»
ممکن است خیلی ها این احساس را داشته باشند که اگرچه پاییز، از دید دیگران زیباست، برای آن ها حال و هوای دیگری دارد. انگار که هم زمان با پوشیدن لباس های بیشتر، فشار و استرس بیشتری را هم تحمل می کنند. البته این موضوع زیاد دور از ذهن هم نیست.
استرس بیشتر
با شروع پاییز مدرسه و دانشگاه دوباره فعال می شوند؛ کار و بار ممکن است سنگین تر شود و در عین حال احتمال لذت بردن از طبیعت و گشت و گذار کمتر می شود. اگرچه بعضی ها نفسی از سر راحتی می کشند و از اینکه گرمای تابستان را از سر گذرانده اند، خوشحال می شوند، دیگران احساس می کنند که به دغدغه ها، نگرانی ها، غم و غصه ها و ناراحتی های آن ها اضافه شده است.
در این روزها ممکن است بعضی از ما احساس کنیم که سخت تر از خواب بیدار می شویم؛ در طول روز بی دلیل گرفته و غمگین هستیم؛ ممکن است به نظر زودرنج تر از قبل بیاییم و زودتر از قبل عصبانی بشویم؛ بی دلیل احساس بی قراری کنیم؛ نسبت به زندگی بی تفاوت بشویم و یا کمتر از آن لذت ببریم. برای خیلی ها این علائم زیاد شدید نیست و روی هم رفته می شود آن را تحمل کرد. اما برای بعضی دیگر موضوع جدی تر از این حرف هاست.
کاهش نور آفتاب
دلیل اصلی ین موضوع هنوز برای دانشمندان کاملا مشخص نیست که چرا بعضی از ما در فصل پاییز خلق پایین تری داریم، اما برخی پژوهشگران حدس می زنند که میزان ترشح مواد شیمیایی خاصی در مغز که ما به آن ها پیک های عصبی می گوییم، با تغییر فصل، در مغز تغییر می کند.
یک نظریه این است که کاهش نور خورشید در ماه های پاییز و زمستان باعث می شود که تولید سروتونین، یک پیک عصبی بسیار مهم که روی حال و هوای ما تاثیر می گذارد، کاهش پیدا می کند. وقتی که میزان ترشح سروتونین در مغز ما کاهش پیدا می کند، علائمی شبیه غم و غصه را تجربه خواهیم کرد.
افزایش ملاتونین
یکی دیگر از دلایلی که برای به وجود آمدن چنین شرایطی عنوان شده است، این است که با کوتاه شدن طول روز و کاهش تابش نور خورشید و به دنبال آن افزایش تولید ملاتونین در ایجاد این شرایط نقش دارد و زمینه بروز خلق پایین در فصل پاییز و زمستان را خصوصا در افرادی که آسیب پذیری بیولوژیک بیشتری دارند، ایجاد می کند. ملاتونین همان هورمونی است که در نور کم ما را خواب آلوده و آماده استراحت می کنید. انگار در فصل های کم نور مثل پاییز و زمستان بدن ما گول می خورد و انرژیش کم می شود.
اما با این شرایط چه کار باید کرد؟ توصیه هایی که می خواهم در این جا به شما بکنم را می توانید در همه زمان هایی که حال و هوای گرفته ای دارید، مورد استفاده قرار بدهید، اما این توصیه در چنین روزهایی بیشتر از روزهای معمول زندگی به دردتان خواهندخورد:
این نیز بگذرد
یادتان باشد در هر شرایطی که باشید، این را با اطمینان می توانید به خودتان بگویید که این شرایط خواهدگذشت و ماندگار نیست. یکی از مهم ترین خطاهایی که انسان ها در شرایط سخت انجام می دهند این است که با خودشان فکر می کنند، نکند این سختی و ناراحتی برای همیشه با من باقی بماند؟!
چرا من این طوری شده ام؟ نکند همیشه این طوری بمانم؟ با اعتقاد راسخ و با اطمینان به شما می گویم که حتی اگر کاری به کار حال و هوایتان نداشته باشید، بعد از مدتی حال بهتری خواهیدداشت. با این حال می توانید رسیدن به حال خوب را با پیشنهادات زیر تسریع کنید.
به خودتان رسیدگی کنید
می دانم که ممکن است به اندازه قبل ها برای رسیدگی به خودتان حوصله نداشته باشید، اما تا جای ممکن تلاش کنید و برای رسیدگی به خودتان وقت بگذارید. پژوهش ها ثابت کرده اند که رسیدگی به خودتان باعث تقویت نواحی مهمی در مغزتان می شوند.
هر روز حمام کردن، خواب منظم و به اندازه کافی، کمی نرمش و فعالیت بدنی، پیش گیری از پرخوری (که ممکن است این روزها بیشتر هوایش به سرتان بزند)، حتی رسیدگی بیشتر به لباس هایی که می پوشید و سر و وضعتان باعث می شود که حال و روز بهتری داشته باشید.
درباره اش حرف بزنید
پژوهشگرانی که توانایی های مغز انسان را بررسی می کنند، می گویند کسانی که حال و هوای خودشان را بهتر می شناسند و بهتر می توانند درباره خودشان حرف بزنند، کنترل بهتری روی احساسات خودشان دارند. وقتی که حال و هوای فصل عوض می شود و خلقشان تنگ می شود، بهتر از دیگران می توانند بر خودشان مسلط شوند و حال خودشان را بهتر کنند.
پس یک گوش مهربان و صبور پیدا کنید و تلاش کنید تا جای ممکن حالتان را برای او شرح بدهید. به او بگویید که نیازی نیست که لزوما برای شما راه حلی پیدا کند. همین که یاد می گیرید خودتان را توصیف کنید، حالتان را بهتر خواهدکرد.
وقتی که حال و حوصله ندارید و ناراحت هستید، خیلی سخت است که درباره مسائل مثبت فکر کنید. انگار ذهنتان عمدا به دنبال تعبیر و تفسیرهای غمگین کننده می گردد. این مهارت خیلی مهمی است که یاد بگیرید هر تفسیری را یک بار دیگر مرور کنید و ببینید که می شود طور دیگری فکر کرد یا خیر. یکی از افکار آزاردهنده ای که ممکن است به ذهنتان برسد این است که چرا من این طوری شدم؟ چرا این قدر ضعیف شده ام که بگذارم حالم بد شود و نتوانم برایش کاری کنم.
در این روزها باید کمی انرژی بیشتری صرف کنید و خودتان را مجبور به مثبت اندیشی کنید. مثلا با خودتان بگویید که دلیل اینکه چنین حالی دارم ممکن است تغییر فصل یا هر چیز دیگری باشد و لزوما به دلیل ضعف من نیست.
برنامه ریزی کنید و خودتان را مجبور به اجرایش کنید
وقتی که حال و هوای غمگین پاییزی شما را در بر می گیرد، خیلی احتمال دارد که دور برنامه های تفریحی تان را خط بکشید و تصمیم بگیرید که در خانه بمانید. اما اشتباه اصلی این جاست. فعالیت کردن و تفریح کردن، حتی اگر یک پیاده روی ساده در پارک باشد، یکی از بهترین روش هایی است که می توانید برای بهتر شدن حالتان از آن استفاده کنید.
بیشتر افراد به درونشان نگاه می کنند و می بینند که به اصطلاح حالش را ندارند که تفریح کنند. اگر شما هم این طوری هستید، پیشنهاد ما برای این است که حتما خودتان را مجبور کنید که به زور هم شده به فعالیت های تان، به خصوص آن هایی که مهم یا لذت بخش هستند، ادامه بدهید. تضمین می کنیم که بعد از مهمانی حال بسیار بهتری خواهیدداشت.
*کارشناس ارشد روان شناسی بالینی
