صیادان جنوب می‌گویند با رفتن کشتی‌های چینی، ماهی‌ها به آب برگشته‌اند و سفره‌شان رونق گرفته و در دریای شمال هم، سرمای زودرس فصل صید را جلوتر انداخته است معاون محیط زیست دریایی سازمان محیط زیست ارزیابی ذخایر دریا به خود سازمان شیلات واگذار شده و خودشان درباره صید بی‌رویه و ادواتی که استفاده می‌شود، گزارش‌دهی و نظارت دارند، قانون باید بازنگری شود سازمان شیلات برآورد کرده که ذخیره ماهی سفید دریای خزر ٢٨ هزار تن و کفال ٧ هزار و ٢٠٠ تن است که صیادان شمال کشور مجازند فقط ٢٠ درصد آن را صید کنند
به گزارش به نقل از شهرونددر دریای جنوب، کشتی‌های ترال که همه جانداران دریا را می‌رُفتند، از ساحل دور شده‌اند. صیادان می‌گویند با رفتن کشتی‌های چینی، ماهی‌ها به آب برگشته‌اند و سفره‌شان رونق گرفته. در دریای شمال هم، سرمای زودرس فصل صید را جلوتر انداخته و همین سه، چهار روز پیش صیادان بسیاری برای صید ماهی‌های استخوانی راهی دریای خزر شده‌اند. دریا بخیل نیست، اما آلودگی‌های جورواجور دریایی و حضور صیادان بسیار، در سال‌های گذشته ماهیگیری را سخت‌تر کرده، تنوع زیستی را به خطر انداخته و زیستگاه‌های دریایی را تهدید کرده است. با این همه در خزر و خلیج‌فارس، همه سرگرم دریا هستند.
خبرهای خوب از جنوب
«ابراهیم فروزان‌مهر»، مالک لنجی است که چهار‌سال پیش طعمه دزدان دریایی شد و٢١ خدمه آن اسیر شدند. آن زمان چهار نفر از ملوانان از این مهلکه گریختند، اما دزدان هشت نفر از سرنشینان را کشتند و چهار نفر هنوز در سومالی گروگان هستند. ابراهیم که برادرش هنوز در گروگان سومالیایی‌هاست، دیگر لنج صیادی ندارد و به دریا نمی‌رود، اما از قول صیادان چابهار می‌گوید که وضع صید راضی‌کننده است. آخرین بار یک ماه پیش بود که او با برادرش حرف زد. دزدان دریایی برای آزادی هر چهار گروگان ٢٥٠هزار دلار طلب کرده‌اند و کسی نتوانسته این مبلغ را جور کند. با این همه تلخی اما ابراهیم راضی است و به «شهروند» می‌گوید: «خدا را شکر می‌کنم که می‌بینم همه سرگرم دریا هستند و تلخی خالی‌بودن دریا جبران شده است. من به‌عنوان یک بچه صیاد از این وضع راضی‌ام، هرچند دزدان دریایی لنجم را از بین برده‌اند، اما دیدن صیادان دیگر خیالم را راحت می‌کند.»
ابراهیم می‌گوید که «خبرهای خوبی از جنوب می‌رسد» و تعریف می‌کند: «ماهیگیری در جنوب برای محلی‌ها آغاز شده و اینطور که می‌گویند میگوهای خوبی توی تورشان افتاده. گروه دیگری از صیادان هم از اواخر شهریور برای صید ماهی‌های تن به اقیانوس هند رفته‌اند. خبرهای خوبی رسیده و می‌گویند قسمت‌هایی از اقیانوس هست که توانسته‌اند بار خوبی از دریا بگیرند و تعدادی از شناورها درحال بازگشتند. صید‌های اول و دوم صیادان معمولا خوب و پربار است، اما کم‌کم افت می‌کند تا آخر سال.»
اینطور که ابراهیم توضیح می‌دهد در دریای جنوب صید به مدت چند ماه برای شناورهای کوچک (صید ساحلی) و مدت بیشتری از سال (اردیبهشت تا پایان شهریور) برای شناورهای بزرگ (صید فراساحلی) به دلیل وزش بادهای حاره‌ای تعطیل است. همین حالا هم خبر آمده که طوفانی در مسیر اقیانوس هند است و بعضی صیادان نگران شده و رفتن‌شان را به زمان دیگری موکول کرده‌اند.
حالا در چابهار و کنارک فصل صید میگو شروع شده؛ میگوهای بزرگی که خاص خلیج‌فارس است و شباهتی به میگوهای پرورشی ندارد. صیادان می‌گویند با رفتن کشتی‌های چینی، ماهی‌ها هم برگشته‌اند. صاحب لنج دزدیده‌شده می‌گوید: «مشکل اصلی ما حضور کشتی‌های «ترال» است که ذخایر را ازبین می‌برند، کف‌روبی و زیستگاه‌های دریایی را هم نابود می‌کنند. اما با فشارهایی که در ماه‌های اخیر وارد شد و مسئولان را به پاسخگویی واداشت، کشتی‌های ترال هم از ساحل فاصله گرفتند و این باعث شد ذخایر بیشتر شود و آرامش به دریا و صیادان محلی برگردد. این کشتی‌ها دریا را جارو می‌کرد و ماهی‌ها را ریز و درشت می‌گرفت، محلی‌ها در نبود صید گرفتار می‌شدند.»
صیادان شمالی در راه خزر
صید ماهیان خزر از نیمه مهر آغاز شد. شیلات ایران اعلام کرده که به دلیل سرمای زودرس هوا و برای حمایت از صیادان زمان آغاز فصل صید ماهیان استخوانی دریای خزر از ٢٠ مهر به ١٥مهر تغییر کرده است. به گفته معاون صید و بنادر ماهیگیری شیلات گیلان، تنها در این استان با آغاز فصل صید ماهی استخوانی دریای خزر برای ١٢هزار نفر به صورت مسقیم و غیرمستقیم شغل ایجاد شده است. آنها پیش‌بینی کرده‌اند که امسال بیش از ٣هزار تن ماهی استخوانی صید شود. سازمان شیلات برآورد کرده که ذخیره ماهی سفید دریای خزر ٢٨هزار تن و کفال ٧هزار و ٢٠٠ تن است که صیادان شمال کشور مجازند فقط ٢٠درصد آن را صید کنند. صیادان تا ١٥ فروردین‌سال آینده در آب‌های ساحلی دریای خزر سفید، کفال، کپور و آزاد ماهی صید خواهند کرد.
یزدان‌نژاد، مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های صیادی کشور به «شهروند» می‌گوید: «سه، چهار روزی است که صید ماهی در دریای خزر آغاز شده و وضع خوب است. صیادان بیشتر ماهی‌های کفال و سفید صید می‌کنند، اما هنوز نگرانی‌هایی درباره کاهش میزان ذخایر دریایی و آلودگی آب دارند. درحال حاضر ماهی‌های زیادی در دریا هست، اما مهمترین نگرانی آنها آلودگی دریا و حضور منابع آلاینده است. صیادان مرتب به مسئولان مربوطه گزارش می‌دهند که کارخانه‌ها آلودگی صنعتی خود را به دریا می‌ریزند، اما آلودگی همیشه هست و دریا پاک نمی‌ماند.»
«تابستانی که گذشت، دریا ماهی کم داشت»
بنیامین میک، صیادی است که از ١٣سال پیش در جزیره هرمز راهنمای گردشگری هم است. او در بهار و تابستان، وقتی گرما بسیار است و گردشگر نیست، با قایقش به دریا می‌زند. «گردشگران معمولا از برج ٨ می‌آیند، اما امسال وضع بهتر بود و یک ماه زودتر آمدند.» بنیامین به «شهروند» می‌گوید تابستانی که گذشت، دریا ماهی کم داشت: «راضی نیستم. تابستان امسال اوضاع خیلی وخیم بود. ماهی کم گیر صیادان آمد. من که همراه سه نفر دیگر با قایق به دریا می‌زدم، ماهیگیری برایم سودی نداشت. برای هیچ کدام‌مان سودی نداشت. هزینه خوراک ٤ نفر با هزینه بنزین ١٠٠هزار تومان می‌شد، تهش ٣٠-٢٠ تا ماهی گیرمان می‌آمد، یعنی اندازه ٢٥٠ تا ٢٦٠هزار تومان. اگر هزینه خوراک و بنزین را از این پول کم کنیم، به هر نفرمان نهایتا ٥٠هزار تومان می‌رسید.»
بنیامین اینها را تعریف می‌کند و می‌گوید: «برای همین است که خیلی از صیادان ماهیگیری را ول می‌کنند و می‌افتند دنبال کارگری. ماهیگیران جاسک و چابهار هم وقتی ماهی گیرشان نمی‌آید، به مسیرهای دورتر می‌روند و تهش به پست دزدان دریایی می‌خورند و دردسر برایشان درست می‌شود. مشکل اصلی صید این است که ماهی و میگو کم شده، خیلی کم. هرچند سه، چهار‌سال پیش وضع اصلا این شکلی نبود.»به گفته او صید جنوب با شمال فرق دارد؛ فرقشان هم این است که برای جاشوهای محلی، خلیج فارس در ١٢ ماه سال، هر ماه یک جور ماهی دارد: «تابستان‌ها ماهی سارم می‌آید که الان چند سالی است کمتر شده، بعد بارکودا یا کُدر می‌رسد، زمستان‌ها هم شیرماهی یا قباد.» جز این وقت‌ها در زمستان و تابستان کمتر می‌شود پی ماهیگیری رفت؛ در زمستان وقتی «باد ناشی» می‌آید باید قایق‌ها را رها کرد و دنبال کار دیگری رفت. دریا کسی را راه نمی‌دهد. تابستان‌ها هم بادهای موسمی «سهیلی» می‌وزد و گرما راه صیادان را می‌بندد.
حالا که صید صیادان آغاز شده وکشتی‌های چینی رفته‌اند، انگار روز خوش ماهیگیران سر رسیده است. چه این‌که بنیامین می‌گوید: «ترال‌ها با آن تورها، ماهی‌ها را ریز و درشت صید می‌کردند اما حالا بعد از آن همه اعتراضی که شد کشتی‌ها را برده‌اند یک جای دیگر. وضع ماهی بهتر شده و تور صیادان دیگر خالی نیست.»
سازمان محیط‌زیست؛ ناظر جدید صید
صید بی‌رویه و پرورش ماهی همیشه از مشکلات دریا بوده، اما تا پیش از این سازمان حفاظت محیط‌زیست نمی‌توانست نظارتی به این مشکل داشته باشد. هرچند ارزیابی ذخایر دریا هم هنوز کار این سازمان نیست.
«پروین فرشچی» معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست، درباره وضع ذخایر دریایی به «شهروند» می‌گوید: «خود سازمان شیلات ذخایر دریا را ارزیابی می‌کند. متاسفانه این کار به خودشان واگذار شده است. سازمان شیلات درباره مسأله صید بی‌رویه و ادواتی که استفاده می‌شود، گزارش‌دهی و نظارت دارد. با این همه اخیرا تفاهمنامه‌‌ای با شیلات کل کشور داشته‌ایم که براساس آن همکاری دو سازمان خیلی نزدیک‌تر خواهد شد. ما از دو‌سال پیش به این طرف کارهای مهمی انجام دادیم که یکی از مهمترین آنها پرورش ماهی در قفس در دریا بود که شیلات ملزم شده برای شناخت پهنه‌های مناسب همکاری کند.» به گفته او تفاهمنامه تازه شامل خلیج‌فارس، دریای خزر و دریای عمان است. این تفاهم درحالی انجام شده که تا پیش از این هیچ فکری درباره این موضوع نشده بود و هر کسی برای پرورش ماهی تنها یک مجوز از شیلات می‌گرفت و کار خودش را می‌کرد، اما از این به بعد پهنه پرورش، نوع غذا، توناژ و... مشخص است. از طرف دیگر در بحث ذخایر هم تلاش سازمان محیط‌زیست این بوده که این همکاری انجام شود و میزان صید با توجه به ارزیابی ذخایر باشد، نه بیشتر از پتانسیل منطقه. با توافقِ انجام شده، سازمان محیط‌زیست از 27 مهر با شیلات همراه خواهد شد و بر صید نظارت خواهد کرد.
تعدد ماهیگیرها مسأله دریاست و در تقابل با حفظ ذخایر دریایی. سازمان محیط‌زیست این را خوب می‌داند اما سازمان شیلات خودش هم بهره‌بردار است و هم ناظر. فرشچی معتقد است که قوانین کلی دراین‌باره نیازمند بازنگری است: «درست است که تعامل با سازمان شیلات صورت گرفته اما باید در قوانین مشخص شود که ناظر یک سازمان بهره‌بردار خود آن سازمان نباشد. الان برای این‌که ما بتوانیم بر روی صید نظارت کامل داشته باشیم غیراز تعامل، ضرورت دارد که تجهیزات در اختیار ما باشد که خودمان بنا به تشخیص بتوانیم نظارت را انجام دهیم اما ما تجهیزات لازم را نداریم و بودجه این معاونت هم بسیار کم است.»
وضع صیادی در‌سال ٩٦
پیش از این حسن صالحی، معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان شیلات ایران این طور درباره وضع صیادی آمار داده بود:
در‌سال گذشته صید آبزیان کشور با مجموع صید ٦٧٨هزار تن رشدی ٧درصدی داشته. علاوه بر این در مجموع شاهد صید ١٢هزار تن میگوی دریایی در آب‌های جنوبی کشور از سوی صیادان استان‌های خوزستان، بوشهر و هرمزگان بودیم و این یعنی ١١٩درصد افزایش.
در شمال کشور هم صید ماهیان استخوانی دریای خزر در استان‌های گیلان، مازندران و گلستان ١٠ درصد رشد داشته. او با استناد به گفته‌های صیادان از رشد ٥٠درصدی صید ماهی سفید هم خبر داده و گفته بود این به معنی بازسازی این گونه در خزر است.
از طرف دیگر صید تجاری ماهیان خاویاری هم برای بازسازی این گونه چند سالی است که از سوی کشورهای حاشیه دریای خزر ممنوع اعلام شده، اما همزمان با صید ماهیان استخوانی، ماهیان خاویاری نیز در تور صیادان به دام می‌افتند که درنهایت از سوی صیادان رهاسازی می‌شوند.
سال ٩٥، میزان ٢٣ تن ماهی خاویاری صید شده و پیش‌بینی شده بود که این رقم در‌سال ٩٦ با افزایش ٥٠درصدی به ٣٤ تن افزایش یابد. در مجموع میزان صید آبزیان در آب‌های دریای خزر، دریای عمان و خلیج فارس در‌سال ٩٦، ٦٧٨هزار تن برآورد شده و رشد آن ٧درصد تخمین زده شد.
