تحریریه دنیای سلامت
شاید شما هم این گفته را از اطرافیان‌تان شنیده باشید که می‌گویند «غذای عروسی که چاق نمی‌کند!» یا «مسافرت غذا طلب می‌کند... نترس چاق نمی‌شوی...» اینها همه توجیه‌هایی است که ما برای موجه جلوه دادن پرخوری‌مان در مسافرت‌ها و تعطیلات و جشن‌ها به خودمان می‌گوییم؛ ولی، این در اصل قضیه هیچ تفاوتی به وجود نمی‌آورد و این ما هستیم که پس از تعطیلات با چند کیلو اضافه وزن حسرت می‌خوریم و به خودمان می‌گوییم کاش پرخوری نمی‌کردیم.
پرخوری و وزن اضافه کردن در تعطیلات فقط به شما یا ساکنان یک کشور خاص اختصاص ندارد بلکه همه مردم در سراسر جهان با این مشکل روبه رو هستند. افراد دیابتی هم در زمان تعطیلات با مسأله کنترل قند خون دست به گریبان‌اند و بسیاری از آنها به خاطر بالا رفتن قند خون‌شان مجبور می‌شوند به پزشک مراجعه کنند.
یکی از اولین پژوهش‌هایی که درباره اضافه وزن در تعطیلات انجام گرفت نشان داد که در گروه 160 نفری مورد مطالعه، افراد در طی سال یک هشتم کیلوگرم وزن اضافه کردند که در حدود نیمی از این اضافه وزن طی 6 هفته تعطیلات به وجود آمد.
ادامه بررسی نشان داد که این افراد نتواستند در طی سال این اضافه وزن را از دست بدهند بلکه باز هم وزن اضافه کردند. به گفته کارشناسان، بزرگسالان به تدریج وزن اضافه می‌کنند و بیشتر در ماه‌های پاییز و زمستان وزن‌شان بالا می‌رود و طی سال هم این روند ادامه پیدا می‌کند.
پژوهشی که نتایج آن در نشریه «تغذیه ومتابولیسم» به چاپ رسید نشان داد که ممکن است تغییرات اجزای بدن طی تعطیلات که در بعضی گروه‌های سنی اتفاق می‌افتد بروز این اضافه وزن در این ایام را سبب شود. در این مطالعه که اضافه وزن دانش آموزان چند مدرسه طی 6 هفته تعطیلات بررسی شد، تغییرات ترکیبات بدن این افراد نیز مورد مطالعه قرار گرفت.
مشخص شد که این دانش‌آموزان در 6 هفته تعطیلات مقدار اندکی وزن اضافه کردند؛ ولی، میزان چربی بدن آنها به طور مشخصی بیشتر شد و میزان توده غیر چربی بدن‌شان کاهش یافت. در بین این گروه افرادی که اضافه وزن داشتند و چاق بودند به طور متوسط یک کیلوگرم وزن اضافه کرده و افرادی که دارای وزن نرمال بودند به طور متوسط 2/0 کیلوگرم وزن اضافه کردند.
جالب اینجا بود که این دانش آموزان پس از پایان تعطیلات به همان وزن پیشین خود یعنی وزن قبل از تعطیلات برگشتند. محققان این یافته را این طور توجیه می‌کنند که این آزمودنی‌ها می‌دانستند که تمرکز مطالعه روی اضافه وزن در تعطیلات است و به همین علت کوشیده بودند وزن‌شان را کاهش دهند.
با وجودی که وزن کل بدن این افراد افزایش نیافت؛ ولی، میزان توده چربی بدن آنها بدون توجه به شاخص توده بدنی‌شان (BMI) افزایش پیدا کرد و دیده شد که میزان توده عضلانی در دست‌ها و پا‌ها به طور مشخصی کاهش یافت.
به گفته محققان این یافته نگران کننده است و نشان می‌دهد که افزایش توده چربی بدن با بروز وضعیت‌هایی چون بیماری‌های قلبی-عروقی، دیابت نوع 2 و مرگ زودرس ارتباط دارد و از آن جایی که بیشتر افراد وزن خود را شاخصی برای سلامتی خود در نظر می‌گیرند، نرمال بودن وزن، آنها را از خطری که در معرض آن قرار دارند باخبر نمی‌کند. همچنین این مطالعه نشان داد که افرادی که به طور معمول اضافه وزن دارند و چاق هستند بیشتر در معرض بروز اضافه وزن در تعطیلات هستند.
افزایش وزن و عوامل محیطی
به راستی چه چیزی باعث می‌شود که افراد در تعطیلات چاق شوند؟ دکتر برایان وانسینک، نویسنده کتاب «خوردن بدون فکر: چرا بیش از آنچه فکر می‌کنیم، می‌خوریم؟» در مقاله‌ای که در سال 2004 در «مرور سالانه تغذیه» به چاپ رسید، مجموعه‌ای از عوامل محیطی را در ایجاد این اضافه وزن در تعطیلات مؤثر دانست.
رفتن به مهمانی‌ها و جشن‌های متعدد که در آنها به طور معمول طول مدت غذا خوردن بیشتر می‌شود و افراد مدت بیشتری سر میز غذا می‌مانند، یکی از این عوامل است. همچنین، وجود باقی مانده غذاهای مهمانان در منزل و خرید مقدار بیشتری میوه و شیرینی و تهیه غذای مهمانی بیش از مقدار نیاز، افزایش تنوع مواد غذایی در دوران تعطیلات و بودن باورهایی چون « غذای مهمانی که چاق نمی‌کند!» از عللی است که می‌تواند باعث چاق شدن افراد در تعطیلات شود.
همچنین، چون افراد در این روزها سر کار نمی‌روند و بیشتر اوقات را در خانه سپری می‌کنند، دیگر آن پیاده‌روی‌های اجباری برای رسیدن به ایستگاه تاکسی یا اتوبوس یا بالا و پایین رفتن از پله‌های اداره را هم ندارند و این نیز به اضافه وزن آنها کمک می‌کند.
برنامه‌های گوناگون تلویزیون هم مردم را در خانه نگه می‌دارد و اگر فرد عادت داشته باشد که هنگام تماشای تلویزیون هله هوله هم بخورد، برای چاق شدن مستعدتر خواهد بود...
برای خواندن بخش دوم - مراقب تعطیلات باشید - اینجا کلیک کنید.
