آنقدر درباره مضرات مصرف نوشابه گفته شده که وقتی حرف از نوشابه‌های سالم یا کمتر مضر به میان می‌آید، خیلی دور از ذهن به نظر می‌رسد. همین چند روز پیش بود که مدیرکل نظارت بر فرآورده‌های غذایی، آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو اعلام کرد که قند نوشابه‌ها تا ١٠درصد کاهش پیدا کرده و قرار است پس از اقدامات کارشناسی قند نوشابه‌ها از میزانی که حالا هست، کمتر شود. البته همین مسئول در سازمان غذا و دارو این توضیح را هم به خبرگزاری ایرنا داد که کاهش قند نوشابه‌ها نیاز به بررسی‌های کارشناسی و فنی دارد تا در فرمولاسیونش تغییری ایجاد نشود.
حالا سوال اینجاست که آیا با کم شدن قند نوشابه مشکل حل می‌شود؟ مهریار خسروشاهی، متخصص دیابت پیش از این گفته بود که یک قوطی نوشابه، ٢٨ گرم شکر دارد، این میزان معادل دو قاشق غذاخوری شکر یا ١٢ حبه قند است، همه این‌ها در حالی است که توصیه شده قند و شکر مصرفی در طول روز، نباید بیشتر از ٢٥ گرم یا پنج قاشق مرباخوری باشد. ماجرای کاهش قند در نوشابه‌ها موضوعی جدی بود، تا جایی که حالا سال هاست نوشابه زیرو یا همان رژیمی تولید می‌شود، اما نکته اینجاست که گفته می‌شود برای کاهش قند این نوشیدنی، موادی به آن افزوده می‌شود که می‌تواند سرطان زا باشد. تحقیقات نشان داده که نوشابه‌های رژیمی به جای قند معمولی، دارای قند‌های (شیرین کننده) مصنوعی هستند که فاقد کالری هستند، اما مصرف این نوشابه‌ها نه تنها منجر به کاهش وزن نمی‌شود که می‌تواند وزن را هم افزایش دهد.
آمار‌های جهانی نشان می‌دهد سرانه مصرف نوشابه حدود ١٠ لیتر است، اما میانگین مصرف نوشابه در میان ایرانیان، چهار برابر میانگین جهانی است. پیش از این آمریکا به‌عنوان یکی از کشور‌های پرمصرف نوشابه شناخته می‌شد، اما بررسی‌های اخیر مشخص کرده که در ٣٠سال اخیر، این میزان مصرف به کمترین مقدارش رسیده، پیش از این گفته می‌شد که ٤٨درصد آمریکایی‌ها، به‌طور روزانه نوشابه مصرف می‌کنند. آمریکا در کنار کشور‌هایی مانند آرژانتین، مکزیک و ... در میان بزرگترین مصرف‌کننده‌های نوشابه در جهان است، اما از سال ٢٠٠٦ تاکنون این مقدار با برنامه‌های مختلف مثل گذاشتن مالیات برای نوشابه‌ها کاهش یافته است.
این آمار تکان‌دهنده نیست؟
- هر ایرانی سالانه به‌طور متوسط 42 لیتر نوشابه مصرف می‌کند.
- ایرانیان سالانه ٣میلیارد لیتر نوشابه مصرف می‌کنند.
- سرانه مصرف نوشابه در ایران دو برابر استاندارد جهانی است.
- سرانه مصرف نوشابه در جهان ١٢ لیتر و در ایران ٢٤ لیتر است.
- در 20سال اخیر مصرف نوشابه‌های گازدار در کشور نزدیک به 15درصد افزایش داشته، اما مصرف شیر و لبنیات تنها حدود یک‌دهم‌درصد رشد کرده است.
- سرانه مصرف نوشابه آمریکا در سال ٢٠١٥ به ١٥٣,٧ لیتر رسید، این میزان در سال گذشته ١٥٦.٨ لیتر بود.
- ایران مقام اول مصرف نوشابه در دنیا را دارد.
مصرف زیاد نوشابه چه بلا‌هایی به سرمان می‌آورد؟
نوشابه‌های گازدار باعث چسبندگی خون می‌شوند، افزایش غلظت خون سبب کندشدن حرکت خون در رگ‌ها می‌شود، این پدیده می‌تواند باعث لخته‌شدن خون و بروز مشکلات قلبی و مغزی شود. نوشابه‌های خنک حس چشایی را هم از بین می‌برند و در مصرف‌کننده اشتهای کاذب به غذای بیشتر ایجاد کرده و سبب چاق‌شدن می‌شود.
- نوشابه‌ها حاوی مواد قندی هستند که سریع جذب بدن شده و به شکل چربی انباشته در بدن ذخیره می‌شوند.
- نوشابه‌های گازدار به دندان‌ها نیز آسیب می‌رسانند.
- مقدار زیادی از ویتامین ب. بدن صرف مقابله با قند نوشابه می‌شود و در اثر کمبود ویتامین ب. خستگی و افسردگی به سراغ فرد می‌آید و تنش‌های عصبی گریبان این افراد را می‌گیرد.
- نوشابه گازدار هضم غذا را دشوار می‌کند و با نوشیدن آن در حین غذا، بزاق‌های دهان فرصت هضم غذا را نمی‌یابند.
- با مصرف بی‌رویه نوشابه گازدار افراد به چاقی‌های بدشکل و شکنندگی استخوان مبتلا می‌شوند.
- قند موجود در نوشابه‌ها و آبمیوه‌های صنعتی با کاهش واکنش‌های استرسی در مغز می‌تواند پیامد‌های مضر برای بدن داشته باشد.
- قند‌های شیرین‌کننده موجود در نوشیدنی‌های قندی نظیر نوشابه و آبمیوه‌های صنعتی موجب کاهش واکنش‌های استرسی در مغز می‌شود، درحالی‌که از بین این شیرین‌کننده‌ها تنها قند آسپارتام این خاصیت را ندارد.
- نوشابه جذب کلسیم را مختل می‌کند.
اسید فسفریک درون این نوشابه‌ها باعث اختلال در گوارش غذا، اسیدی‌شدن خون، ورود کلسیم از استخوان‌ها به خون، دفع کلسیم و درنهایت پوکی استخوان، فشار به کلیه‌ها، ایجاد سنگ‌کلیه و به‌هم خوردن تعادل فسفر
- کلسیم بدن می‌شود.
- آب گازدار تشکیل‌دهنده نوشابه سبب ایجاد مشکلات گوارشی، قندبالای آن موجب افزایش قندخون و درنهایت دیابت و چاقی به‌عنوان مادر تمام بیماری‌ها می‌شود.
زرد، سفید یا مشکی؛ کدام مضرتر است؟
اولیایی، متخصص تغذیه است و درباره تاثیر رنگ نوشابه در مضربودنش می‌گوید: «نوشابه‌های مشکی برای پاک‌کنندگی جرم و کثیفی (به خصوص برای تمیز کردن چربی روغن ماشین در تعمیرگاه‌ها) استفاده می‌شود و این به دلیل اسیدیته قوی آن است، از این‌رو وقتی این ماده وارد معده می‌شود هرچند که قادر به تحمل آن است، اما با تنبل بارآوردن معده در ترشح اسید خود، اگر دیگر با غذا نوشابه میل نشود، سیستم گوارشی بدن دچار اختلال می‌شود.» به گفته این متخصص تغذیه، ضرر تمام نوشابه‌ها یکسان است و تفاوت رنگ آن‌ها ماجرا را عوض نمی‌کند، هرچند که ابتدا نوشابه‌های سفید (به دلیل نداشتن رنگدانه‌ها)، سپس مشکی (با داشتن کارامل تقریبا بی‌ضرر) و درنهایت زرد (به دلیل رنگ‌دهنده‌های مصنوعی) به ترتیب در وضعیت بهتری نسبت به هم مطرح می‌شوند، اما هیچ یک از آن‌ها به دیگری ارجحیت ندارد.
نوشابه از چه زمانی وارد ایران شد؟
وقتی نوشابه به مردم ایران معرفی و وارد سفره‌های ایرانی شد، به دلیل تطبیق نداشتن نوشابه با ذائقه مردم اول فروش آن رشد کمی داشت و مردم زیاد استقبال نکردند و سال‌ها طول کشید تا نوشابه در ایران جا افتاد، اما کم‌کم این نوشیدنی جای خود را باز کرد، تا جایی که در سال 1356 تولید نوشابه در سطح کشور به حدود 7/1 میلیارد و این عدد در سال 1362 به 6/2 میلیارد بطری رسیده بود. آمار‌ها حالا، اما نشان می‌دهد هر ایرانی سالانه به‌طور متوسط 42 لیتر نوشابه مصرف می‌کند و در 20سال اخیر مصرف نوشابه‌های گازدار در کشور نزدیک به 15درصد افزایش داشته است.
