فیلم‌اولی‌ها چطور به فجر برگشتند/ پای «آقازاده‌ها» در میان است؟

گروه هنر-خبرگزاری مهر-نیوشا روزبان: بخش «نگاه نو» بعد از 2 دوره غیبت از جشنواره ملی فیلم فجر، امسال و در سی و هفتمین دوره دوباره حضور دارد و قرار است در این دوره  10 فیلم سینمایی از کارگردانان فیلم اول داوری شود. حذف بخش فیلم اولی ها از جشنواره ملی فیلم فجر با انتقادهای زیادی رو به رو بود ولی این انتقادها باعث نشد که 2 دوره قبل تصمیم مدیران به نفع فیلم اولی ها تغییر کند و همان سال ها نیز دلیل محکم و حتی مشخصی درباره این تصمیم ارایه نشد و حال این بخش بازگشته است بدون اینکه مشخص شود دلیل تغییر در فراخوان مهم ترین رویداد سینمایی کشور در سال های قبل چه بوده است و کسی از مسئولان هم در این باره توضیحی نمی دهد که چرا جشنواره ملی فیلم فجر تا این اندازه در بخش های استراتژیک خود که می تواند بر جریان فیلمسازی کشور تاثیرگذار باشد، دارای نوسان است!

در این گزارش با تعدادی از منتقدان و سینماگران درباره اهمیت حضور فیلم های اول در یک بخش جداگانه در جشنواره ملی فیلم فجر به گفتگو نشستیم.

خسرو دهقان عضو هیات داوران مسابقه سینمای ایران در سی و ششمین جشنواره ملی فیلم فجر، احمد طالبی نژاد منتقد و نویسنده، نیما اقلیما و عباس نظام دوست از جمله کارگردانان فیلم اول در این گزارش ما را همراهی کرده اند.

خطر گستردگی جشنواره ملی فیلم فجر را تهدید می‌کند

خسرو دهقان عضو هیات داوران مسابقه سینمای ایران در سی و ششمین جشنواره فیلم فجر و از جمله منتقدان شناخته شده سینمای ایران درباره افزوده شدن دوباره بخش «نگاه نو» به سی و هفتمین دوره جشنواره ملی فیلم فجر به خبرنگار مهر گفت: نسبت به این تغییر و حضور بخش فیلم های اول در این دوره از جشنواره ملی فیلم فجر هم موافق هستم و هم مخالف؛ از این جهت موافقم که امکان حضور استعدادهای جوان در جشنواره پررنگ تر می شود و اتفاق خوبی است، اما مساله ای که با آن مخالفم این است که با حضور دوباره این بخش در جشنواره، تکلیف بخش های دیگر مانند سینمای مستند، کوتاه و انیمیشن چه می شود.

وی با اشاره به اینکه گسترده شدن خطری است که جشنواره  ملی فیلم فجر را تهدید می کند، توضیح داد: خطر گستردگی جشنواره ملی فیلم فجر را تهدید می کند و اضافه شدن این بخش ها آن را تبدیل به یک جشنواره 40 موضوعی می کند و بعید نیست در نهایت بخش هایی مانند سینمای بین الملل، خاورمیانه، جنگ، کودک و نوجوان و... نیز به این جشنواره افزوده شوند.

فیلم اولی ها جشنواره مجزا داشته باشند

این منتقد سینما ادامه داد: اگر می خواهیم همه بحش های سینما در جشنواره ملی فیلم فجر دیده شود، بهتر است برای آن جشنواره های مجزا ایجاد کرد همانطور که برای فیلم های کوتاه و مستند به صورت مجزا در طول سال جشنواره برگزار می شود پس بهتر است برای فیلم های اول نیز یک جشنواره مجزا ایجاد شود.

به گفته وی، قرار نیست جشنواره ملی فیلم فجر چون بزرگترین جشنواره سینمایی کشور است همه بخش های سینمایی را شامل شود.

این نویسنده و پژوهشگر سینما بیان کرد: جشنواره ملی فیلم فجر باید محدودتر، کنترل شده تر و موضوعی تر باشد در غیر این صورت همه از آن سهم می خواهند، کما اینکه طی این سال ها شاهد چنین اتفاقی بوده ایم.

دهقان در پایان گفت: تاکید می کنم بهتر است یک جشنواره مجزا برای فیلم های اول ایجاد کرد که در این صورت داوری این فیلم ها نیز درست تر خواهد بود، چرا که دیگر دیگر یک کارگردان که اولین تجربه ساخت فیلم خود را دارد در کنار کارگردانی که 40 سال کار کرده است داوری نمی شود.

حذف و اضافه های جشنواره ملی فیلم فجر تنها یک بازی است

احمد طالبی نژاد نویسنده و منتقد سینما نیز در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: در بسیاری از جشنواره های معتبر جهانی بخشی را به فیلم های اول و دوم فیلمسازان اختصاص می دهند زیرا این باور وجود دارد که فیلمسازی که اولین یا دومین فیلم خود را ساخته است نباید در کنار یک فیلمساز باتجربه ای که مثلا 10 فیلم ساخته است قرار بگیرد و یک هیات داوری فیلم های آنها را مقایسه کند زیرا ممکن است فیلم های اول از بعضی جهات فنی و تکنیکی ضعف هایی داشته باشد و البته ممکن هم است که هیچ ضعفی نداشته باشد و از بسیاری از آثار فیلمسازان قدیمی بهتر باشد.

وی با اشاره به اینکه ایجاد بخش هایی از این دست تقریبا یک رسم قدیمی در جشنواره های معتبر جهانی مانند «کن» است و جوایز معتبری نیز برای آن در نظر گرفته شده است، توضیح داد: اینکه جشنواره ملی فیلم فجر که در گذشته بخش فیلم های اول را داشته است، این بخش را حذف کرد و دوباره آن را برگردانده مساله مهمی است. شاید این حذف و اضافه ها را بتوان جزو بازی هایی دانست که هیچ دردی از سینمای ایران دوا نمی کند.

طالبی نژاد تاکید کرد جشنواره ملی فیلم فجر به عنوان ویترین سینمای ایران باید آثار سینمایی را گلچین کند و بهترین های یک سال سینما را نمایش دهد و در این باره گفت: جای نمایش فیلم های معمولی و بی ارزش در یک جشنواره مهم نیست و بهتر است از همان مسیر سوپرمارکتی و یا گیشه عرضه شوند.

جشنواره ملی فیلم فجر محلی برای نخبه گرایی است و قشر نخبه گرا می خواهند فیلم هایی باکیفیت و ارزشمند ببینند ولی در چنین شرایطی یک سری فیلم بی کیفیت وارد جشنواره می شودوی ادامه داد: جشنواره ملی فیلم فجر محلی برای نخبه گرایی است و قشر نخبه گرا می خواهند فیلم هایی باکیفیت و ارزشمند ببینند ولی در چنین شرایطی یک سری فیلم بی کیفیت وارد جشنواره می شود و مخاطب نیز بلیت های گران را تهیه می کند که مورد استقبال نیز قرار نمی گیرد.

این نویسنده و منتقد تاکید کرد جشنواره باید به فیلم های غیرمتعارف نیز توجه کند و گفت: هیات انتخابی که فیلم ها را انتخاب می کند، باید از میان تولیدات سال، فیلم هایی که ارزش حضور در جشنواره را دارند انتخاب کند. اگر هم بخواهند بهتر قضاوت کنند بهتر است برای فیلم های اول و دوم هیات داوری جداگانه ای داشته باشند. باز هم تاکید می کنم جشنواره باید محل عرضه فیلم هایی باشد که سینماها به راحتی آنها را اکران نمی کنند.

این منتقد توضیح داد: در بحث پیدا کردن استعدادها از میان فیلم های اول باید بگویم هیات انتخاب باید 5 یا 6 فیلم که می توان آن را بهترین ها دانست، انتخاب کند. در چنین شرایطی مخاطب با اعتماد بیشتری به سمت بخش فیلم های اول می آید.

طالبی نژاد در پایان گفت: معتقدم هیات انتخاب فیلم ها باید متشکل از افراد دانا و نه شخصیت های سیاسی و ماموران باشد. یکی از مشکلات ما در جشنواره ها این است که در بین هیات انتخاب افراد مامور و غیرمتخصص نیز وجود دارد. اگر هیات انتخاب واقعا از بین افراد حرفه ای باشد، مخاطب نیز می تواند به راحتی به فیلم های انتخاب شده اعتماد کند.

طی 2 سال گذشته فیلم اولی ها حیف شدند

نیما اقلیما که سال گذشته با فیلم سینمایی «امیر» به عنوان اولین اثر سینمایی خود در سی و ششمین جشنواره ملی فیلم فجر حضور داشت نیز در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: نسل ما طی سال های گذشته بارها از این مدل حذف و اضافه ها در بخش های مختلف زندگی خود را تجربه کرده و اعتراض کردن هم نتیجه ای ندارد و بی عدالتی اجتماعی برای نسل ما تبدیل به امر عادی شده است.

وی بیان کرد: 2 دوره گذشته که بخش «نگاه نو» از جشنواره ملی فیلم فجر حذف شد بسیاری از فیلم های کارگردانان فیلم اول دیده نشد، حتی مساله جالب تر این است که در دوره سی و ششم جشنواره ملی فیلم فجر، فیلم «امیر» و عوامل آن حتی برای اختتامیه دعوت نشدند و این امر نشان داد که سینمای جدی چه جایگاهی می تواند داشته باشد.

این کارگردان جوان با اشاره به اینکه در 2 سال گذشته بخش عمده ای از فیلمسازان اول حیف و میل شدند، توضیح داد: نمی دانم چرا دوستانی که در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستند و یا دوستانی که مسئولان برگزاری جشنواره ملی فیلم فجر هستند به راحتی از این ماجرا گذر می کنند. نمی دانم آیا این گروه از دوستان هیچگاه فیلم اولی بوده اند تا بدانند شرایط برای تولید فیلم برای یک فیلم اولی چقدر سخت است و تقریبا یک جنگ محسوب می شود.

اقلیما افزود: نمی دانم سیستم مدیریت سینمای ما به چه شکل است و اصلا هیچ درکی از آن ندارم، نمی دانم چرا یک بخش 2 سال از مهمترین جشنواره ملی کشور حذف می شود و دوباره بازمی گردد و هیچ کس در این باره بازخواست نمی شود و یا توضیحی نمی دهد. البته که سیستم انکار در جامعه ما بسیار رایج است و ما همه چیز را به گونه ای انکار می کنیم که انگار از اول آن چیز وجود نداشته است.

کارگردان فیلم «امیر» شرایط فیلمسازی را بسیار سخت ارزیابی کرد و گفت:فیلم ساختن هر روز سخت تر می شود و متاسفانه یا خوشبختانه کمدی ها از فروش خوبی در سینما برخوردار هستند و آثار جدی و اجتماعی کمتر دیده می شوند. با توجه به استقبالی که از سینمای کمدی می شود اگر در گذشته 70 درصد سرمایه گذاران علاقه مند به تولید فیلم کمدی بودند الان 100 درصد سرمایه گذاران به دنبال این کار هستند. من مشکلی با فیلم کمدی ندارم اما در چنین شرایطی کار برای فیلم های جدی سخت می شود و کمتر کسی برای این نوع از سینما سرمایه گذاری می کند.

اقلیما در بخشی دیگر از صحبت های خود توضیح داد: برای ساخت فیلم جدی باید به جایی متصل باشید و یا رانتی داشته باشید تا بتوانید فیلم بسازید. فقط افرادی از این امکانات برخوردار هستند و همان ها می توانند فیلم بسازند. چنین امکانی برای افرادی مانند من که در مبتنی بر تلاش خود فیلم می سازند، فراهم نیست و این باعث می شود یک نسل از فیلمسازان با تفکرات خاص در یک برهه تاریخی از دست برود و اینگونه بخشی از تجربه زیستی جامعه از دنیای فیلمسازی حذف می شود.

وی با تاکید بر اینکه بازگشت بخش «نگاه نو» به جشنواره ملی فیلم فجر اتفاق خوبی است، گفت: امیدوارم آثار فیلمسازان اول در این دوره از جشنواره به خوبی دیده شود زیرا این دیده شدن باعث می شود انگیزه نسل جوان برای مبارزه برای تولید آثار بیشتر باشد.

از این امر می ترسم که ایجاد دوباره بخش «نگاه نو» در جشنواره ملی فیلم فجر به این دلیل باشد که یکی از دوستان سینمایی، فرزندش فیلم دارد این کارگردان با اشاره به اینکه نسبت به اضافه شدن بخش «نگاه نو» چندان خوش بین نیست، توضیح داد: از این امر می ترسم که ایجاد دوباره بخش «نگاه نو» در جشنواره ملی فیلم فجر به این دلیل باشد که یکی از دوستان سینمایی، فرزندش فیلم دارد و با توجه به اینکه بی عدالتی بخشی از فرهنگ سینمایی ما شده است، ممکن است هر اتفاقی در سینمای ایران و در جشنواره رخ دهد.

وی در پایان عنوان کرد: چرا چنین اتفاقی سال گذشته رخ نداد آن هم در سالی که فیلمسازان اول آثار بسیار قابل توجهی را ارایه کردند. با احترام به رضا مقصودی برای ساخت فیلم «خجالت نکش» که سیمرغ بهترین فیلم اول را دریافت کرد ولی فیلم او به دلیل گرفتن این جایزه سرلوحه کار فیلم اولی ها قرار می گیرد زیر این رفتار مسئولان سینمایی می گوید که از چه سینمایی خوششان می آید و چه سینمایی را نمی خواهند.

جشنواره ملی فیلم فجر بهترین فرصت برای دیدن شدن فیلم های اول است

عباس نظام دوست کارگردان فیلم سینمایی «گرگ بازی» که سال گذشته از سی و ششمین جشنواره ملی فیلم فجر بازماند نیز در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: تنها جایی که فیلم اولی ها می توانند نفس بکشند و دیده شوند، جشنواره ملی فیلم فجر است زیرا بسیاری از فیلم های اول امکان اکران خوب در فصل و زمان خوب را ندارند به همین دلیل فیلمسازان جوان برای ساخت فیلم دوم خود با مشکل مواجه می شوند. در چنین شرایطی می توان گفت که جشنواره فیلم فجر بهترین فرصت برای دیده شدن این دسته از فیلم ها است.

این کارگردان جوان تاکید کرد: فیلم های اول معمولا جسورانه تر و خاص تر و به سینمای روز دنیا نزدیک تر هستند ولی این آثار در جشنواره ملی فیلم فجر جایگاهی ندارند. کارگردانان فیلم اولی دلسرد شده و مجبورند سراغ سلیقه ای که سال گذشته در انتخاب فیلم های اول وجود داشت بروند. سال گذشته 2 فیلم کمدی در بین فیلم های اول بود که این نوع جهت دهی خود یک پدیده نگران کننده در سینمای ایران به شمار می رفت.

نظام دوست در پایان گفت: امیدوارم در این دوره از جشنواره ملی فیلم فجر با ایجاد دوباره بخش «نگاه نو» شرایط برای دیده شدن این دسته از فیلم ها فراهم شود.