شاید تا به حال اسم بیماری سلیاک به گوش‌تان خورده باشد. بیماری سلیاک یک اختلال مزمن گوارشی است که به علت واکنش سیستم ایمنی بدن به گلیادین که یک نوع پروتئین موجود در گندم است، به وجود می‌آید. گلیادین موجب التهاب و تخریب پوشش داخلی روده کوچک، در نتیجه جذب نشدن برخی از ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن می‌شود. تنها درمان موثر این بیماری، یک رژیم غذایی بدون گلوتن است. در ادامه مقاله درباره بیماری سلیاک و راه‌های تشخیص و درمان آن بیشتر خواهیم پرداخت.
علائم بیماری سلیاک
همان طور که گفتیم سلیاک نوعی بیماری و اختلال گوارشی است. علائم این بیماری با گذر زمان تغییر کرده و به شکل‌های متفاوتی دیده می‌شود.
از علائم این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دردهای شکمی، اسهال، حالت تهوع، استفراغ و نفخ شکم
- بوی چرک در مدفوع یا به اصطلاح مدفوع چرب
- درد استخوان و مفصل
- افسردگی، کج خلقی و حملات پانیک
- ضعف بدن و خستگی
- خون دماغ شدن
- ناباروری
- گرسنگی دائمی
- کم خونی حاصل از فقر آهن
- فقر مواد مغذی مثل ویتامین K، ویتامین D، ویتامین B12
- زخم دهان
- ایجاد ضعف و تحلیل رفتن ماهیچه‌ها
- مورمور شدن پاها
- مشاهده خون در ادرار و مدفوع
در برخی از افراد بیماری سلیاک به شکل خارش پوستی در نواحی آرنج‌ها، زانوها و شانه‌ها خود را نشان داده و ملتهب و قرمز می‌شود.
بسیاری از بزرگسالان با علائم خفیف‌تر، دچار خستگی و کم‌خونی می‌شوند یا ممکن است فقط دچار ناراحتی‌های شکمی مانند نفخ، اتساع شکم و گاز اضافی شوند.
علائم بیماری سلیاک در نوزادان و کودکان
سلیاک در نوزادان و کودکان خود را به شکل مشکلات روده نشان می‌دهد. در مواردی هم امکان کاهش وزن، اختلال در رشد و تخریب مینای دندان وجود دارد.
گلوتن در چه موادی یافت می‌شود؟
افرادی که مبتلا به بیماری سلیاک هستند، اگر گلوتن را از رژیم غذایی خود حذف کنند، روده‌ها به طور طبیعی بهبود پیدا کرده و علائم از بین می‌روند. بنابراین باید بدانند کدام مواد غذایی حاوی گلوتن هستند. بسیاری از محصولات غذایی مانند نان‌ها، ماکارونی و بیسکویت‌ها برچسب بدون گلوتن دارند. دقت کنید که وقتی روی محصولی برچسب بدون گلوتن درج می‌شود، به این معنی نیست که محصول کاملا فاقد گلوتن است. بلکه منظور این است که میزان گلوتن موجود در آن مضر نیست. قبل از خرید هر نوع محصول باید روی بسته‌ها را با دقت مطالعه کنید.
در کل مواد غذایی ساخته شده از گندم، گندم سیاه، سبوس، آرد غنی‌شده، بلغور و جو مثلا برشتوک، انواع نان‌ها، ماکارانی، بیسکویت، کیک و کلوچه و نوشیدنی‌هایی که در آن‌ها از غلات استفاده می‌شود مانند دلسترها دارای گلوتن هستند.
علاوه بر موارد بالا بسیاری از مواد غذایی فراوری شده مثل سوپ‌های کنسروی، انواع سس‌ها، سس گوجه فرنگی، سس خردل، سس سویا، ادویه‌جات و چاشنی‌ها، بستنی و آب‌نبات، گوشت‌ها و سوسیس‌های کنسروی و فرآوری‌شده دارای مقادیری از گلوتن هستند. گلوتن در برخی از داروهای بدون نسخه، رژ لب و حتی خمیر دندان هم یافت می‌شود.
علاوه بر مواد غذایی حاوی گلوتن، بسیاری از افراد مبتلا به سلیاک معمولا به لاکتوز هم حساسیت دارند.
آیا مصرف گلوتن برای همه افراد مضر است؟
کسانی که به بیماری سلیاک دچار نیستند یا نسبت به مصرف گلوتن مشکلی ندارند، برای پرهیز از مصرف گلوتن باید با پزشک مشورت کنند. چون عدم مصرف گلوتن بدون مشورت با پزشک می‌تواند منجر به کمبودهایی در بدن شود. بر اساس پژوهش‌های معتبر، هیچ دلیلی برای عدم مصرف گلوتن به منظور رسیدن به سلامت بیشتر وجود ندارد.
رژیم غذایی افراد مبتلا به سلیاک چگونه باید باشد؟
مصرف موادی مانند ذرت، کینوا، گندم سیاه و برنج برای بیماران سلیاکی مانعی ندارد. سیب زمینی و موز هم فاقد گلوتن هستند و مصرف آن‌ها جای نگرانی ندارد.
افرادی که دچار بیماری سلیاک هستند، باید از مکمل‌های غذایی معدنی و ویتامینی استفاده کنند تا عوارض مصرف نکردن گلوتن تهدیدشان نکند. با جایگزین کردن مواد دیگری به جای مواد غذایی گلوتن‌دار و تنظیم زمان و دمای پخت به راحتی می‌توان یک رژیم غذایی سالم داشت.
