میلتون فریدمن اقتصاددان برنده جایزه نوبل در سال 1960 در کتاب سرمایه داری و آزادی این نکته را مورد اشاره قرار داد. او دولت و بازار آزاد را مورد خطاب خود قرار داد. او با رویکردی عمل گرا و اصولی دیدگاه های خود را بیان نمود.
" اگر یک تاجر و دارنده کسب و کار به غیر از سودآوری برای سهامداران مسئولیتی دیگر داشته باشد؛ آن مسئولیت چیست؟ چگونه آنها این رویکرد را درک نمایند؟ آیا تاجران و کارآفرینان می توانند شخصا در باره منافع اجتماعی این مسئولیت پذیری تصمیم بگیرند؟ آیا آن ها می دانند که خود دارای چه تعهد خطیری برای سهامداران و منافع اجتماعی هستند و آیا می دانند که منافع سهامداران با منافع عموم گره خورده است؟"
این پرسش ها در دهه قبل مطرح شد. امروز برای پاسخ به این پرسش ها، دسته بندی هایی در میان مدیران، سهامداران و ذی نفعان ایجاد شده است.
اکنون در مقابل یک پرسش دیگر هم قرار داریم: نقش شرکت ها در بازار آزاد برای یک جامعه آزاد چیست؟
آیا سرمایه داری باید به مفهوم مسئولیت های اجتماعی آگاه باشد یا فقط به دنبال سودآوری برای سهامداران باشد؟
نویسندگان مجله Fortune به این نتیجه رسیده اند که این گونه سازش و معامله با این رویکرد غلط است. نمی توان بین سرمایه داری ومسئولیت اجتماعی یکی را قبول نمود. شرکت ها و بنگاه های اقتصادی می توانند با همتی بلند ضمن پذیرش مسئولیت های اجتماعی، سودآور باشند. در میان شاخص های انتخاب مدیران برتر نیز این معیار یکی از شاخص های قابل توجه در اثبات توانمندی مدیران سال 2018 بود.
تفکری منسوخ و کهنه در سرمایه داری مبنا را بر سودآوری قرار میدهد. حتی به قیمت جان انسان ها و تخریب کره زمین و نابودی حیات. تفکری نوین در سرمایه داری امروز این رویکرد را تبدیل به یک استراتژی با ترکیبی معنوی و مادی نموده است. سودآوری همراه با خدمت به کره زمین، انسان ها ،حیات گیاهان،جانوران وطبیعت.
نمونه هایی برای بیان این جریان نو و دگرگون کننده کسب و کار وجود دارند.
هتل های زنجیره ای هیلتون
شرکت هیلتون در ده سال اخیر حدود یک میلیارد دلار در کاهش مصرف انرژی و جلوگیری از هدر رفت آب مصرف نموده است. گسترش زنجیره هتل های هیلتون در مسیری قرار گرفت که اکنون برای هر فوت مربع افزایش در مساحت هتل ها، 30 درصد کمتر باعث انتشار کربن می شود. از سال 2008 به بعد به همت هتل های زنجیره ای هیلتون به ازای هر فوت مربع 30 درصد کاهش انتشار گازهای گلخانه ای داشته ایم. مدیران هیلتون پاسخ پرسش میلتون فرید من را اینگونه دادند. برایپاسخ دادن به سوالات فرید من" اشخاص حقیقی خود انتخاب شده" ( که بعنوان مدیران اجرایی شرکت ها هم شناخته میشوند) در رابطه با اینکه منفعت اجتماعی در این تلاش و کوشش چه خواهد بود به قضاوت نشستند. درست همانگونه که تصمیم گرفتند کجا ساختن یک ملک جدید هتل آغاز گردد؟ یا اینکه آیا در لابی قهوه و دونات رایگان سرو شود یا خیر؟ به نظر نمیرسد هیچکدام از این تصمیم هایکاری و تجاری جمعی آسیبی به کسب و کار بزنند. حالا به نظر شما دستاورد هیلتون از این اقدامات انسان دوستانه و پذیرش مسئولیت های اجتماعی چه بود؟ تعجب نکنید. 10 میلیون نفر به میهمانان زنجیره هتل های هیلتون نسبت به سال 2017 اضافه شدند. ارزش سهام هیلتون بالا رفت و به افزایش 23 درصدی رسید. در حالی که رشد شرکت های S&P- 500 16 درصد بوده است. سهام هیلتون از زمان اولین عرضه عمومی با سرعت در حال رشد است.
زنجیره سوپر مارکتی کروگر
زنجیره سوپرمارکت های کروگر طرح حذف ضایعات مواد غذایی و همزمان تغذیه گرسنگان را در برنامه خود قرار داد. کروگر گرسنگان را غذا داد ولی سهامدرانش چاق شدند! این تعبیری است بر منفعت سهامداران از این اقدام کروگر. دستاورد کروگر از این اقدام رشد 27 درصدی سهام وی بود.
بانک آو آمریکا
بانک آو آمریکا طرح وامدهی به دوستداران زمین را در قالب انتشار اوراق قرضه سبز اجرایی کرد. هدف از انتشار این اوراق انتشار کربن کمتر بود. کسب و کارهایی که کربن کمتری تولید می کردند از این وام ها بهره مند شدند. دستاورد این اقدام برای بانک آو آمریکا 28 درصد رشد سهام بود و در سه سال اخیر بر اساس شاخص S&P 500 سود سهامداران خود را دو برابر نمود.
آدیداس
آدیداس به بازیابی پلاستیک های زباله ای رها شده در اقیانوس ها پرداخت و از آن ها یک کفش 200 دلاری تولید کرد. سهام آدیداس در سه سال گذشته افزایش شگفتی آور 44 درصدی را داشته است.
مدل کهنه سرمایه داری
تفکر منسوخ سرمایه داری این رویکرد را ورود به کارهای خیریه می دانست. این کارها را دادن پول برای نیازهای نامتعارف تلقی می نمود. آن ها می گفتند فریب امور خیریه را نخورید. در جهان امروز این تفکر در سرمایه داری منسوخ شد. پذیرش مسئولیت اجتماعی توسط مدیران و سازمان های اقتصادی وکسب و کارها، اقدامی نوع دوستانه و خیرخواهانه نیست؛ بلکه جزئی از استراتژی نوین دنیای کسب و کار امروزی است. گرچه این برنامه ها خود ذاتا دارای ماهیت ثواب کارانه و خیرخواهانه اند.
مشکلات بیش از این هاست
هنوز جاهای خالی برای پذیرش مسئولیت های اجتماعی برای کسب و کارها زیاد است. در تولید باطری های لتیوم از ماده ای به نام کبالت استفاده می شود. هزینه های خسارات کبالت توسط فقیر ترین مردم جهان پرداخت می شود. گزارشی تکان دهنده به نام "خون، عرق و باطری " برای تشریح خسارات این محصولات در شماره سپتامبر 2018 مجله Fortune نوشته شده است. زیرا استفاده کننده از باطری های لتیوم دارندگان خودرو و استفاده کنندگان از گوشی های هوشمند هستند. باید مدل های کسب و کار را تغییر دهیم تا از این روند های ناعادلانه در صنایع وکسب و کارها جلوگیری کنیم.
*رئیس انجمن لیزینگ
