پارافیلیا یا انحراف جنسی به برانگیختگی جنسی ناشی از هر چیزی، غیر از تحریک طبیعی به‌وسیله‌ٔ اندام‌ جنسی انسان بالغ و رضایمتند، اشاره دارد. بیماری پارافیلیا اختلالی است که ممکن است با تهدید و آزار دیگران همراه باشد. در این مقاله شما را با علت، علائم و روش‌های درمان انحراف جنسی یا پارافیلیا آشنا خواهیم کرد.

تعریف پارافیلیا یا انحراف جنسی

پارافیلیا به وضعیتی گفته می‌شود که برانگیختگی و لذت جنسی فرد، وابسته به افکار یا رفتارهای جنسی غیرطبیعی و افراطی باشد. پارافیلیا ممکن است حول موجودیتی خاص (مانند کودکان، حیوانات، لباس زیر و… ) یا حول اعمالی خاص (ایجاد درد، عریان‌گرایی و…) باشد. بیشتر گونه‌های پارافیلیا در مردان شایع‌تر از زنان است. تمرکز وسواس‌گونه‌ای که در افراد شکل می‌گیرد، معمولا محدود به نوع خاصی است و تغییر نمی‌کند. در پارافیلیا، درگیری ذهنی فرد حول موجودیت یا عملی خاص به‌حدی است که بدون آن به ارضای جنسی نمی‌رسد!

پارافیلیا شامل رفتارهای جنسی‌ای است که از نظر جامعه، ناخوشایند، غیرطبیعی و غیرمعمول هستند. رایج‌ترین انواع پارافیلیا، بیماری پدوفیلی یا کودک‌کامی (میل به رفتار یا رابطهٔ جنسی با کودکان)، بدن‌نمایی (نمایش اندام جنسی در برابر افراد غریبه)، تماشاگری جنسی یا چشم‌چرانی، و تن‌مالی (لمس دیگران بدون رضایت آنها) هستند. در مقابل، یادگارخواهی یا فِتیش (میل به موجودیت بی‌حرکت)، خودآزاری جنسی، دیگرآزاری جنسی و دگرجنس‌پوشی (برانگیختگی جنسی با پوشیدن لباس جنس مخالف) کمتر شایع هستند. برخی از این رفتارها غیرقانونی هستند و بیشتر افرادی که تحت درمان اختلالات جنسی هستند، اغلب به‌خاطر رفتارشان دچار مشکلات قانونی شده‌اند. باید بدانید طبقه‌ای با عنوان «دیگر اختلالات جنسی ویژه» در زیرمجموعه‌ٔ پارافیلیا قرار می‌گیرد که به مواردی اشاره دارد که تاکنون نامی برای آنها تعریف نشده است؛ مانند حالت‌هایی که با جسد، ادرار و تماس‌های‌ تلفنی مستهجن سروکار دارند.

علائم پارافیلیا

هرچند بسیاری از انواع پارافیلیا افراطی و غیرطبیعی به‌نظر می‌رسند، اما باید بدانید پارافیلیا حالت‌هایی دارد که چندان هم عجیب نیستند. به‌طور مثال «حرف‌های شهوت‌انگیز» ممکن است باعث برانگیختگی برخی افراد شود، اما اگر تنها راه برانگیختگی جنسیِ فرد «حرف‌های شهوت‌انگیز» باشد، می‌توان آن را پارافیلیا دانست. تماشای بدن برهنه یا فیلم‌های خاص ممکن است باعث برانگیختگی افراد بسیاری شود. پارافیلیا حالتی است که این وضعیت تبدیل به وابستگی روانی شود؛ طوری‌که فرد بدون آن برانگیخته نمی‌شود.

دلایل بروز پارافیلیا

دلیل بروز انواع اختلال پارافیلیا به‌روشنی مشخص نیست. روان‌تحلیلگران معتقدند فرد مبتلا به پارافیلیا مایل به تکرار یا بازگشت به عادتی جنسی است که در کودکی‌اش شکل گرفته است. به‌عقیدهٔ رفتارشناسان، این اختلال‌ها در طول فرایند شرطی‌شدن ایجاد می‌شوند. شیئی که در حالت عادی هیچ جنبه‌ٔ جنسی ندارد، وقتی پیوسته در ارتباط با رفتارهای جنسی دیده شود، به شیئی جنسی و برانگیزاننده تبدیل می‌شود. این مسئله در مورد اعمال و رفتار هم درست است. در برخی موارد، ممکن است عاملی جنبی در بروز این اختلال مؤثر باشد؛ مانند مشکل در برقراری ارتباط رودررو با دیگران.

بر مبنای مدل‌های یادگیری رفتاری، کودکی که قربانی یا تماشاگر رفتارهای نامناسب جنسی بوده است، تقلید این رفتارها را فرا می‌گیرد و در آینده میل بیشتری برای انجام این رفتارها خواهد داشت. بر اساس مدل‌های جبران کمبودها، این افراد از ارتباط جنسی طبیعی و موردپذیرش جامعه، محروم هستند؛ بنابراین به‌دنبال ارضای جنسی از طریق رفتارها و ابزارهایی هستند که موردپذیرش جامعه نیست. تمرکز مدل‌های روان‌شناختی بر رابطهٔ بین هورمون‌ها، رفتارها و دستگاه عصبی بدن با میل به رفتارهای پرخاشگرانه و ترشح هورمون‌های جنسی مردانه است.

روش‌های درمان پارافیلیا

روش‌های درمانی شامل روش سنتی تحلیل روانی، هیپنوتیزم و فنون رفتاردرمانی است. اخیرا داروهایی به‌نام «آنتی‌آندروژن» همراه با این روش‌های درمانی به‌طور موقت به‌کار گرفته شده‌اند. این داروها سطح هورمون تستسترون را به‌شدت کاهش می‌دهند. با مصرف این داروها، میل جنسی در مردان کاهش می‌یابد و تصویرسازی ذهنی از صحنه‌های برانگیزاننده‌ٔ جنسی کمتر می‌شود. در نتیجه فرد امکان دریافت مشاوره را بدون فشار عوامل قدرتمند منحرف‌کننده، خواهد داشت. همچنین پژوهش‌ها نشان داده‌اند ترکیب دارودرمانی با رفتاردرمانی شناختی می‌تواند مؤثر باشد.

باید بدانید سطح میل جنسی لزوما ارتباطی با بروز اختلالات پارافیلیا ندارد. همچنین سطح بالای هورمون تستسترون در مردان عامل مستعدکنندهٔ پارافیلیا نیست. هورمون‌هایی مانند مدروکسی‌پروژسترون و سیپروترون که گردش تستسترون را کاهش می‌دهند، باعث کاهش میل جنسی و پرخاشگری می‌شوند. این هورمون‌ها منجر به کاهش تناوب خیال‌پردازی جنسی و شروع رفتارهای جنسی از جمله خودارضایی و آمیزش جنسی می‌شود. داروهای هورمونی معمولا همراه با درمان‌های شناختی و رفتاری به‌کار گرفته می‌شود. برخی داروهای ضد افسردگی مانند فلوکستین هم در کاهش میل جنسی مؤثرند، اما اثرگذاری خاصی بر خیال‌پردازی جنسی ندارند.

برخی پژوهشگران معتقدند مدل‌های رفتاری-شناختی در درمان پارافیلیا مؤثرند. برای مثال، در شرطی‌سازی آزارنده (Aversive) از محرک‌های منفی برای کاهش یا حذف رفتاری خاص استفاده می‌شود. در حساس‌سازی پنهان، برای فرد روشن می‌کنند که رفتار انحرافی او، رخدادی منفی را به‌دنبال خواهد داشت. شرطی‌سازی آزارنده شبیه حساس‌سازی پنهان است، با این تفاوت که پیامد منفی به‌راستی رخ می‌دهد؛ مانند انتشار بویی ناخوشایند توسط درمانگر. هدف این است که بیمار، رفتار ناشایست را به بوی ناخوشایند ارتباط دهد و برای اجتناب از آن اقدام کند. حساس‌سازی شامل نمایش فیلم‌هایی از پیامدهای رفتار انحرافی است؛ مانند قربانی‌هایی که درباره‌ٔ میل به انتقام از فرد خطاکار صحبت می‌کنند یا صحنه‌هایی از عمل جراحی عقیم‌سازی.

روش‌های شرطی‌سازی مثبت هم وجود دارند که ممکن است بر آموزش مهارت‌های اجتماعی و رفتارهای جایگزین به بیمار تمرکز کنند. فنون بازشرطی‌سازی، بر خلقِ بازخودِ آنی به بیمار با هدف تغییر رفتار سریع، تمرکز دارند.

درمان‌های شناختی شامل بازسازی اختلالات شناختی و آموزش هم‌ذات‌پنداری است. بازسازی اختلالات شناختی، با اصلاح باورهای غلط و استدلال‌های اشتباه بیمار همراه است؛ باورهای نادرستی که ممکن است به خطاهای رفتاری مانند تماشای قربانی و استدلال نادرستی مبنی بر اینکه قربانی شایستهٔ چنین رفتاری است، منجر شود. آموزش هم‌ذات‌پنداری به بیمار کمک می‌کند تا قضیه را از زاویهٔ دید قربانی ببیند. همچنین او را و آسیبی را که به او وارد می‌کند، درک کند.