مشرق: اولین نشست «گفتمان فرهنگی انقلاب» با هدف بررسی کارنامه سی‌وشش دوره برگزاری جشنواره فیلم فجر با حضور بهروز افخمی، شاهین امین، مهدی شیخ‌صراف، محمدتقی فهیم و محمود گبرلو، عصر روز گذشته (یکشنبه 23 دی ماه) در سازمان سینمایی حوزه هنری برگزار شد.
در این نشست بهروز افخمی گفت: از آغاز آشنایی با سینما و شروع فعالیتم در این عرصه حس خوبی به جشنواره فیلم فجر نداشته ام و اصولاً این اتفاق را با تماشای فیلم‌های ساخته شده بی ربط می‌دانم، چرا که معتقدم برگزاری این جشنواره تنها وقت گذرانی با عوامل فیلم است که بدون هیچ انگیزه فرهنگی صورت می‌گیرد. در حال حاضر به تدریج وارد سیر تحول جشنواره‌ها و تبدیل آن به حاشیه‌های سینما و اهالی هنر شده ایم.
وی افزود: به طور کلی فستیوال‌های فیلم به عناصری ضروری در صنعت فیلمسازی تبدیل شده و طی ٢٥سال اخیر با رشد و گسترش اینترنت ضرورت وجودی مدرسه‌های سینمایی را از بین برده اند. در واقع فضای جشنواره‌ها به دورهمی‌های فیلمسازان جوان تغییر کاربری داده و شرایط را برای اکران فیلم‌هایی که احتمال مانور و ظهور آنها در سینماهای کشور غیر ممکن است، به نحوی فراهم کرده است.
* جشنواره فجر کارکردی ضد سینمای ایران دارد
محمود گبرلو هم اظهار کرد: در دهه اول و دوم جشنواره فیلم فجر شاهد تأثیرات پرباری از این رویداد بزرگ بوده ایم که به جرأت در احراز جایگاه واقعی سینمای ایران موفق بوده اما با گذشت زمان شتاب و موفقیت این اقدام فرهنگی فروکش کرده و متأسفانه در چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب، یأس برخی از فیلمسازان نسبت به عملکرد جشنواره آنها را از حضور در جشنواره منصرف کرده است، چرا که فستیوال‌های فیلم کارکرد خود را از دست داده و هویت خود را فراموش کرده است.
وی افزود: ایجاد فضای تبلیغاتی برای برخی فیلم‌ها و شایسته سالاری نسبت به فیلمسازان بر این بی میلی دامن زده است. این درحالی است که در مقطعی از زمان قرار بود عملکرد یکساله سینمای ایران مورد ارزیابی قرار گیرد و این امکان در جشنواره فراهم بود اما به مرور زمان جایزه دادن‌ها و سیاست‌های اعمالی به یک بی برنامگی و بی هویتی تبدیل شد و منتقدان و سیاستگذاران را نسبت به این رویداد بی تفاوت کرده است.
مجری نشست‌های خبری جشنواره فیلم فجر گفت: اگر جشنواره بر آرمان‌های انقلاب است پس گنجایش هر فیلم را ندارد و اگر هم جشنی برای شور و هیجان است باید فیلم‌های تلخ اجتماعی را از این عرصه خارج کرد. به طورکلی، جشنواره فیلم با تبعیت از سیاست‌ها و برنامه ریزی دقیق به ثمر می‌رسد و با توجه به افکار تماشاگر به نتیجه نسبی دست می‌یابد اما با بی خاصیتی‌های اخیر جشنواره فیلم فجر، نتیجه قابل قبولی از عملکرد مناسب به دنبال نداشته و کارکردی ضد سینمای ایران را نشان می‌دهد.
* پروژه بگیرها سینما را در دست گرفته‌اند
محمد تقی فهیم در بخشی از این نشست گفت: وجود ممیزی در فضای جشنواره و استفاده ویترینی از آن به عنوان فیلتری برای تأیید فیلم‌ها کیفیت سینما را دستخوش تغییرات قرار داده است بنابراین جشنواره فیلم فجر حاصل و نمایشگر کیفیت سینمای ایران است. برخلاف نظر دیگر سینماگران، بنیان‌گذاری غلط جشنواره مشکل اصلی سینمای امروز است که همانند دیگر کشورهای صاحب سینما باید متناسب با تعهدات به اهداف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی کشورها عملکرد مناسبی را در دستور کار خود قرار دهد.
وی تصریح کرد: در سینمای امروز همه توابین، سازش‌کاران، پروژه بگیران سینما را به دست گرفته‌اند و الگوی نامناسبی را در ادوار مختلف به خصوص زمان مهدی کلهر که داعیه جریان مذهبی در سینما بوده است تا بهروز افخمی که در پس اعتقادات مذهبی برنامه‌های خاص داشت، منجر به کج‌روی سینما بر اساس الگوی عقب مانده شده و جشنواره را با این سیاست‌های عقب‌مانده هدایت کرده‌اند.
بهروز افخمی در واکنش به صحبت‌های فهیم افزود: فکر می‌کنم به اندازه کافی گذشته را تکرار کرده‌ایم و گفتن این مطالب جذابیتی برای نسل جدید نداشته باشد. به هر حال معتقدم تکرار تاریخ روند خوبی نیست، حرف‌های کلیشه‌ای و مقایسه جشنواره فجر با جشنواره‌های دیگر کشورها، من را خسته کرده و به کلیشه ایرادگیرانه منتقدان جشنواره تبدیل شده است.
مجری سابق برنامه «هفت» تأکید کرد: ما باید به این فکر کنیم که ژست روشنفکری هیچ نقشی در سینمای دنیا ندارد اما برخی از مدیران فکر می‌کردند سینمای آنها انتقادی و اجتماعی است در حال که باعث کاهش تماشاگران سینما شد و وقتی این اتفاق افتاد این ضرورت احساس شد که مردم باید به سینما برگردند. به همین دلیل من در برنامه «هفت» گفتم که در دوره‌ای سینمای ما توسط سینماگران پر مدعایِ کم‌مایه از بین رفت. با این حال در حال حاضر اگر فیلم فیلمسازی سیاه نما و غرغرو نباشد به سختی می‌تواند اکران بگیرد.
افخمی با اشاره به پیشنهادش برای تغییر این شرایط عنوان کرد: طرح من این است که جشنواره یک ماه در سراسر کشور برگزار شود به طوری که در 10 روز اول آثار مستند، انیمیشن و فیلم اولی مسابقه جداگانه داشته باشند و در پایان 10 روز جایزه بگیرند و تعدادی از آنها به مسابقه اصلی بروند. در 10 روز سوم هم اکران فیلم‌های پربیننده ادامه داشته باشد. در این صورت فیلم‌هایی که نمی‌توانند اکران بگیرند به راحتی دیده می‌شوند.
* انتقاد از انتخاب مدیران پوسیده و کوتوله برای سینما
محمود گبرلو در این بخش عنوان کرد: طرح آقای افخمی توهم‌زاست و عملی نیست و اصلاً ربطی به سیاست‌های جشنواره ندارد. رویکرد جشنواره در عصر امروز بسیار تغییر کرده است و هر جشنواره‌ای خاصیت خود دارد. وقتی مدیران پوسیده و کوتوله برای سینما انتخاب می‌شود، نگاه عمیق که همان توسعه است محقق نمی‌شود. وقتی اندیشه‌های عمیقی وجود ندارد، حاصلش این می‌شود که فیلم‌های بد می‌بینیم.
وی ادامه داد: ضمن اینکه برخی منتقدانِ مخرب، افکار عمومی را علیه جشنواره و سینمای ایران کرده‌اند، یعنی آنقدر علیه سینمای ایران حرف زده‌اند که جای دفاعی باقی نگذاشته‌اند. هرچند پس از انقلاب بیش از پنج هزار فیلم تولید شد اما همین منتقدان با حرف‌های خود باعث شده‌اند نتوانیم از سینما دفاع کنیم. این منتقدان نمی‌خواهند به توسعه با سینما باور داشته باشند.
گبرلو مجدد تأکید کرد: مدیران کوتوله اصلاً فهم این موضوع را ندارند. برخی مدیران سینمایی هستند که نگاه پوسیده دارند و می‌گویند فجر باید مثل کن باشد ما از لحاظ ماهیتی نمی‌توانیم مثل آنها باشیم همین موضوع باعث شده هنرمندان ناخودآگاه برعلیه جشنواره فیلم فجر باشند. این نشان دهنده این است که فهم درستی از جشنواره فجر وجود ندارد. ضمن اینکه در حال حاضر فیلمسازان قدرتمندی وجود دارند که می‌شود آنها را با فجر معرفی کرد البته منوط به اینکه جشنواره ماهیت داشته باشد.
* جدل لفظی درباره فراستی
در این بخش فهیم با اشاره به صحبت‌های گبرلو درباره «منتقد مخرب» خطاب به او گفت: یکباره بگویید منظورتان فراستی است!
گبرلو نیز اظهار کرد: نه منظورم امثال فراستی‌هاست. ما باید همه چیز را آسیب‌شناسی کنیم. منتقد مخرب کاری کرده است که همه فکر می‌کنند ما اصلاً سینما نداریم برخی می‌گویند فیلم ما سیاه است در حالی که به نظرم ما اصلاً فیلم سیاه‌نما نداریم.
پس از این موضوع افخمی خطاب به گبرلو گفت: شما مثل تکنوکرات‌ها هستید.
امین نیز در واکنش به همین صحبت گبرلو اظهار کرد: شما محافظه کار هستید که گبرلو در ادامه گفت: من محافظه‌کار هستم؟ من که زودتر از همه منتقد وضعیت موجود بودم.
فهیم در ادامه بیان کرد: چرا باید فکر کنیم منتقد می‌تواند مخرب باشد؟ منظور آقای گبرلو درباره منتقد مخرب، آقای فراستی بود. بنابراین بهتر است این خبر را بدهم که طبق آخرین خبری که دریافت کرده‌ام فراستی مجدد منتقد ثابت برنامه هفت شده است.
در همین بخش گبرلو اظهار کرد: منظور من فراستی نبود من اصلاً نامی نبردم. که فهیم خطاب به او گفت: کدهایی که دادید مربوط به فراستی بود شاما در پاسخ به شما باید بگویم فراستی در قبال برخی منتقدان خارجی بسیار نرم‌تر عمل می‌کند من بلد نیستم ولی اگر بلد بودم مثل فراستی می‌شدم.
در پایان شیخ‌صراف اظهار کرد: جشنواره محل فیلم‌های جدی و سطح بالاست و باید آثار در این جشنواره محک بخورند.
