جمعیت انسان روی کره زمین در حال افزایش است، حتی گفته می‌شود تا سال 2050 به بیش از 9 میلیارد نفر خواهد رسید. نیاز غذایی این جمعیت یکی از دغدغه‌هایی است که همواره مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.
به گزارش به نقل از آرمان ،استفاده از محصولات تراریخته یکی از گزینه‌هایی است که بتوان با آن میزان بیشتری غذا تولید کرد در حالی که آسیب کمتری بر محیط زیست وارد شود. با این حال مصرف محصولات تراریخته بر سلامت انسان چه تاثیری دارد؟ آیا عواقب مصرف این محصولات به درستی مشخص شده است؟رئیس سازمان حفاظت محیط زیست درباره لزوم رعایت توسعه پایدار با بیان اینکه در مفهوم اقتصاد کلان باید اول مباحث محیط زیستی مد نظر قرار بگیرد، بیان کرد: 90 درصد از توسعه پایدار مبتنی بر حفظ محیط زیست است. عیسی کلانتری درباره محصولات تراریخته گفت: هر دانشی که مرتبط با ما است را باید به دست بیاوریم، حتی در حوزه تراریخته. باید دانش را داشته باشیم و آن وقت اگر بد بود از آن استفاده نکنیم.
ما نمی‌خواهیم و نباید فناوری ستیزی کنیم. ما با دلایل علمی می‌توانیم جلوی پروژه‌های مخرب را بگیریم یا از پروژه‌های خوب و علمی حمایت کنیم. استفاده از محصولات تراریخته موافقان و مخالفان سرسختی دارد. عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی درباره محصولات تراریخته و مصرف آنها گفت: محصول تراریخته هیچ اثر سویی برای انسان و محیط زیست ندارد. مسعود توحیدفر ادامه داد: سالانه 40 درصد از محصولات کشاورزی توسط آفات، بیماری و تنش‌ها از بین می‌رود. در ایران سالانه 56 درصد علف‌کش، 25 درصد آفت‌کش و 18 درصد قارچ‌کش برای تولید محصولات استفاده می‌شود و این در حالی است که چالش بعدی در امنیت غذایی، کمبود آب است.
همچنین هر ایرانی چهار برابر آمریکایی برای مواد غذایی پول صرف می‌کند و سالانه 12 میلیارد دلار واردات مواد غذایی داریم. این مسئول با تاکید بر اینکه برای امنیت غذایی باید از روش‌هایی استفاده کنیم که عملکرد محصولات غذایی را افزایش دهد، ادامه داد: یکی از روش‌ها، اصلاح نباتات است. البته اصلاح نباتات سنتی چالش‌هایی دارد. مثلا وقتی دنبال صفتی می‌گردیم ممکن است در گیاه وحشی پیدا نشود و دو گیاه مورد تلاقی نیز سازگاری جنسی نداشته باشند. به گزارش ایسنا، او با اشاره به اینکه اصلاح نباتات سنتی 30 تا 40 درصد مواد غذایی مورد نیاز کشور را تامین می‌کند، افزود: روش‌های جدیدتری ابداع شده است و از هر موجودی، صفت مورد نظر را جدا می‌کنند و به گیاه مورد نظر منتقل می‌کنند. چنین گیاهی تراریخته نامیده می‌شود.
تولید سوخت زیستی از محصولات تراریخته
عضو هیات‌رئیسه انجمن ارگانیک ایران درباره خطرات مصرف محصولات تراریخته و تاثیر آن بر سلامت انسان به «آرمان» می‌گوید: نکته مهمی که درباره محصولات دستکاری شده ژنتیکی وجود دارد این است که باید رویکرد جهانی را در 20 سالی که این محصولات تجاری و کشت شده مورد رصد و بررسی قرار دهیم. عرضه 20 ساله محصولات تراریخته جایگاه این محصولات را در بازار مشخص کرده است. در حال حاضر بخش اعظم محصولات دستکاری شده ژنتیکی برای تولید سوخت‌های زیستی مانند بیواتانول و بیودیزل مورد استفاده قرار می‌گیرد و باقیمانده این محصولات برای مصارف خوراک دام استفاده می‌شود.
همچنین پنبه تراریخته اصولا خوراکی نیست و سهم آن در تولید روغن‌های خوراکی در اروپا تقریبا صفر است. بنابراین درصدی از محصولات تراریخته که به صورت غیرمستقیم به صورت روغن‌های خوراکی مصرف می‌شود، سهم ناچیزی دارد و حتی کشورهای فقیر از مصرف آن اکراه دارند. آزاد عمرانی با بیان اینکه تجریه جهانی نشان داده است که محصولات تراریخته بیشتر مصرف غیرانسانی دارد، توضیح می‌دهد: پیامی که نوع مصرف جهانی این محصولات برای ما دارد این است که دنیا مخاطرات سلامتی مصرف این محصولات را نپذیرفته است. برای بنده به عنوان فردی که اخبار و حاشیه‌های این موضوع را پیگیری می‌کنم علامت سوالی ایجاد می‌شود که وقتی محصولات تراریخته در دنیا عموما مصرف غیرانسانی دارد پس من هم ترجیحا با دید مخاطره‌آمیز به این محصولات می‌نگرم و در نوع مصرف آنها باید دقت داشت.
این عضو اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران درباره احتمال انباشت این مواد در بدن گاو و انتقال آن به انسان از این راه توضیح می‌دهد: بیشترین مخاطراتی که برای انباشت مواد تراریخته در بدن دام اشاره شده است، در سیستم گوارشی آنها است و ما بیشتر از سیستم عضلانی و گوشت دام استفاده می‌کنیم. مخاطراتی که محصولات تراریخته برای سیستم عضلانی دام دارد (که به صورت گوشت استفاده می‌شود) خیلی کمتر است اما اگر انسانی ذرت تراریخته را به صورت مستقیم مورد مصرف قرار دهد، همان مخاطرات به صورت مستقیم وارد بدن انسان خواهد شد. چنانچه افشاسازی یکی از احکام دادگاه‌های آلمان نشان داده است تغذیه گاو‌ها با ذرت تراریخته در یک بازه سه ساله در یک گاوداری منجر به افزایش 10 درصدی مرگ و میر دام‌ها و افزایش سقط جنین شده است.
تاثیرات منفی محصولات تراریخته در درازمدت
یکی از نگرانی‌های دوستداران محیط زیست، ظهور بیماری‌های جدید و آسیب اعضا ناشی از مصرف محصولات تراریخته در نسل‌های آینده بشر است، عمرانی درباره احتمال این تاثیر می‌گوید: تحقیقاتی در این زمینه وجود دارد که در سال 2016 تغذیه موش‌ها مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد وقتی والدین موش‌ها با سویای تراریخته تغذیه شدند در رفتار جنسی و رفتار عصبی آنها تغییراتی ایجاد شد، اما این تغییرات در نوزادان بسیار شدیدتر بود. این نشان می‌دهد که مصرف محصولات تراریخته در دراز مدت می‌تواند تاثیراتی منفی بین نسلی داشته باشد. نکته دیگر اینکه 80 درصد محصولات تراریخته آلوده به علف‌کش گلایفوسیت است، یعنی با مصرف آنها سم گلایفوسیت هم وارد بدن مصرف کننده می‌شود.
مقالات زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد وقتی این مصرف سم استمرار داشته باشد متابولیسم بدن دچار اخلال شده و موجب ابتلا به بیماری کبد چرب مزمن در بدن می‌شود و در غدد درون‌ریز بدن اختلال ایجاد می‌کند. نمود این مسائل در جامعه به شکل افزیش دیابت و کبد چرب خواهد بود. در نتیجه فرکانس بیماری‌های گوارشی و غدد در جامعه افزایش پیدا می‌کند و می‌تواند مابین نسل‌ها به معضل بزرگ اپیدمی بیماری‌ها تبدیل شود و شیوع بیماری‌ها را از نسلی به نسل بعد افزایش دهد. از طرفی دیگر بسیاری از محصولات تراریخته حاوی بسته ژنی مقاوم به آنتی بیوتیک هستند که انتقال افقی این بسته ژنی به باکتری های لوله گوارش می‌تواند منجر به ایجاد مقاومت آنتی بیوتیکی در مصرف کننده شود.
این فاجعه در دام‌ها بسیار گزارش شده است و متخصصان این مقاومت آنتی بیوتیکی را به مصرف محصولات تراریخته نسبت می‌دهند. در این میان از استانداردهای محصولات تراریخته صحبت می‌شود. جامعه جهانی محدودیت‌هایی برای مصرف این محصولات در نظر گرفته است، عمرانی درباره رعایت این استانداردها در ایران توضیح می‌دهد: نخستین مساله این است که باید دربرخورد با این مساله هوشمند باشیم. برای مثال 70 محصول تراریخته در اروپا اجازه مصرف دارد، باید بررسی کنیم که آیا اروپاییان این تراریخته‌های مجاز را مصرف می‌کنند یا نه؟ شاید در اروپا 11 محصول از این تعداد محصول مورد استفاده قرار می‌گیرد. در نتیجه به صرف اینکه بگوییم تراریخته‌ای مجوز دارد و استانداردها را پاس کرده است کافی نیست بلکه به صورت مستقل باید فرایند مدیریت ریسک و ارزیابی‌های طولانی مدت را انجام دهیم. سیستم نظارتی بر تولید یا واردات محصولات تراریخته صرفا بر مبنای اعتماد محض بر استنادات اظهاری تولید کننده یا وارد کننده است.
لزوم حفظ ایمنی سلامت جامعه
به گفته عمرانی اعتماد محض به مجوزها و ارزیابی‌های موجود روشی اشتباه است. او ادامه می‌دهد: باید آزمایش‌های مستقل ارزیابی مخاطرات محصولات تراریخته را حتی اگر چند سال طول بینجامد انجام دهیم تا بتوانیم ایمنی جامعه خود را تضمین کنیم. تا این لحظه آزمایش های همه جانبه و طولانی مدتی برای بررسی تاثیرات میان مدت و بلند مدت محصولات تراریخته بر روی سلامت مردم و محیط زیست انجام نشده است و تا زمانی که این آزمایش‌ها انجام نشود باید با رویکرد کاملا محتاطانه به این محصولات نگریست و مراقب بود که وارد سفره مردم نشوند. مصرف محصولات تراریخته در خوراک دام نیز باید کنترل شده باشد و با درصد خاصی در جیره غذایی دام مصرف شود. همان کاری که تمام کشورهای دنیا انجام می‌دهند. متاسفانه مساله مصرف محصولات تراریخته با سهل‌انگاری و خوش بینی زائدالوصف و نگران کننده‌ای صورت می‌گیرد و در نقطه مقابل کشورهای دیگر با احتیاط و در نظر گرفتن ملاحظات علمی، ایمنی، اقتصادی و زیست محیطی برخورد می‌کنند.
قانون ایمنی زیستی ما هم تولید و واردات محصولات تراریخته را به شرکت‌های غیردولتی واگذار کرده است. متاسفانه دولت، اعضای وزارتخانه‌ها و سازمان محیط زیست به جای عمل به وظایف قانونی شان مدام محصولات تراریخته را تبلیغ می‌کنند. در صورتی که این روند درست نیست و سازمان‌های دولتی باید وظیفه نظارت و پایش محصولات تراریخته را عهده‌دار شوند و شرکت‌های خصوصی وارد کننده و ذینفع این محصولات در زیر ذر‌ه بین قانون و پرسشگری افکار عمومی باشند. دولت باید برای حفظ محیط زیست و حفاظت از سلامت انسان‌ها تمام ارزیابی‌ها و بررسی‌ها را انجام دهد و هر گونه مسامحه و تعجیل در صدور مجوزها عواقب زیانبار و برگشت ناپذیری را برای سلامت جامعه و محیط زیست به همراه خواهد داشت. مطابق قانون برنامه ششم، همه این مراحل صدور مجوزهای تولید و واردات تراریخته‌ها باید شفاف باشد و مخاطرات آنها به اطلاع مردم برسد.
