به گفته وزیر نیرو، خط قرمز نخست «عدم صادرات برق در مواقع نیاز» و خط قرمز دوم نشانه‌گذاری‌شده، «امتناع از دادن برق رایگان به کشورها» است. شاهد علامت‌گذاری خطوط قرمز صادراتی وزیر، امضای یادداشت تفاهم‌نامه‌ای است که در روزهای آتی بین ایران و عراق در راستای روشن بودن ترتیبات پرداخت به امضا خواهد رسید. مطابق با ارزیابی‌ها در حال حاضر مطالبات ایران از عراق بابت صادرات برق، رقمی برابر با یک میلیارد دلار است. اما زاویه دوم مورد بررسی در این نشست به پیشنهادهای چهارگانه درخصوص عملیاتی کردن پروژه‌های آب و برق با توجه به نوسانات نرخ ارز اختصاص داشت. این پیشنهادها که در قالب نامه مشترک وزیر نیرو و مدیرعامل صندوق توسعه ملی به محمد نهاوندیان، معاون اقتصادی رئیس‌جمهوری ارائه شده، راه‌حل‌های چالش تامین مالی پروژه‌های متعدد آب و برق از جمله نیروگاه‌ها و آب‌شیرین‌کن‌های در دست ساخت را ترسیم کرده است. استفاده از دلار 4200 تومانی، پیش‌بینی 2500 تا 3000 میلیارد تومان ردیف بودجه مجزا در قانون بودجه سنواتی برای چند سال متوالی، افزایش تعرفه آب و برق برای پوشش کسری‌ها و راهکار ترکیبی که بتوان نوسانات نرخ ارز را کم اثرتر کرد، راهکارهای چهارگانه‌ای هستند که سیاست‌گذاران در راستای باز شدن گره‌های مالی پروژه‌ها پیشنهاد داده‌اند. اصلاح تعرفه‌های برق هم که چند صباحی است پرونده آن در هیات دولت خاک می‌خورد و در انتظار تایید سیاست‌گذار است، زاویه دیگری بود که در این نشست زیر ذره‌بین قرار گرفت. آخرین خبرها حاکی از آن است که کمیسیون‌های تخصصی هیات دولت، مهر تایید خود را بر این طرح زده و مجددا موضوع اصلاح تعرفه‌ها در مسیر طرح در دولت قرار گرفته است. اما در لابه‌لای زوایای اقتصادی بررسی شده در این نشست، نکته جالب شفاف‌سازی و اعلام میزان دستمزد رضا اردکانیان در کسوت وزیر نیرو بود. متولی نیروی کشور در پاسخ به سوال یک خبرنگار خارجی عنوان کرد 11 میلیون تومان حقوق می‌گیرد که هفت میلیون تومان آن را از دانشگاه صنعتی شریف دریافت و مابقی آن از سوی نهاد ریاست‌جمهوری پرداخت می‌شود. وزیر نیرو در نشست خبری خود با خبرنگاران به آخرین وضعیت صنعت برق و آب کشور پرداخت. به اعتقاد اردکانیان مشکل جدی ما این است که آب یک کالای اقتصادی شمرده نمی‌شود و چنانچه نگرش به آب از کالای مصرفی به یک کالای اقتصادی تغییر کند، می‌توانیم به‌جای تبدیل شدن به کشوری خشک یا نیمه‌خشک، به صادرکننده آب تبدیل شویم. اردکانیان درخصوص چرایی عدم تمرکز روی صرفه‌جویی در مصرف آب کشاورزی گفت: ما نیازمند یک فرهنگ‌سازی فوری‌فوتی در این زمینه هستیم تا این موضوع به یک مطالبه اجتماعی تبدیل شود و اصلاح نگرش از پایین به بالا شکل گیرد. به‌گفته وی تا زمانی که هیچ علامتی درخصوص اقتصادی بودن کالای آب به جامعه مولد نمی‌دهیم، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم با تصمیم‌گیری، بخشنامه یا دستورالعمل موضوع حل شود. اردکانیان معتقد است این موضوع یکی از نقاط ضعف عمده و یکی از پاشنه‌های آشیل ماست که نه فقط در خشکسالی بلکه در ترسالی هم گریبان ما را خواهد گرفت. اردکانیان با بیان اینکه روی این موضوع باید فرهنگ‌سازی شود گفت: اکنون یک کشور خشک و نیمه خشک هستیم که به جای اینکه جزو بزرگ‌ترین واردکنندگان آب مجازی باشیم، میزان صادرات آب مجازی کشور از واردات آن بیشتر است. البته این موضوع جای کار دارد و لازم است از تعارض بین دو دستگاه خارج شود. ما در بدنه کارشناسی درخصوص راندمان آب اختلاف نظر داریم. باید سعی کنیم مسائل مختلف مربوط به آب را به‌ویژه در بخش کشاورزی با هم ببینیم و از این فرصت پیش‌آمده خشکسالی استفاده کنیم.
نقش محوری استان‌ها
اردکانیان همچنین درخصوص وضعیت سفره‌های آب زیرزمینی با اشاره به اینکه بسیاری از عرصه‌ها از جمله آب، نسخه‌ای در سطح ملی ندارد، گفت: واقعیت این است که کارنامه ما در مقایسه با هدف‌های این طرح و انتظارات موفق نبوده است. وی با بیان اینکه اگر بخواهیم مساله آب در کشور سامان یابد تردید نکنید که استان‌ها باید نقش و سهم بیشتری داشته باشند، اضافه کرد: راه‌حل مشکل آب زیرزمینی این است که در استان‌ها متمرکز شویم و به دستگاه‌های ستادی اختیارات مقدور را تفویض کنیم. بنا داریم این کار را در چند نقطه شروع کنیم و امیدواریم بتوانیم در آینده گزارش مناسبی را از عملکرد تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی ارائه کنیم.
سازوکار صادرات برق
به گفته وزیر نیرو در مواقعی که همچون شرایط فعلی، اوج مصرف بار وجود ندارد، به کشورهای همسایه متقاضی از جمله عراق، افغانستان و پاکستان، مطابق قرارداد برق صادر می‌شود. وی با اشاره به تبادل انرژی با سایر کشورها در مواقع لزوم افزود: از حیث فنی هیچ مشکلی در زمینه صادرات و تبادل انرژی نداریم و این مقوله در حداکثر ظرفیت خطوط در حال انجام است. اردکانیان در رابطه با خطوط قرمز کشور در زمینه صادرات برق گفت: طبق آنچه در قراردادها نیز مندرج شده، در مواقع نیاز کشور، به هیچ‌وجه صادراتی نخواهیم داشت، همچنین برق رایگان نیز به هیچ کشوری صادر نمی‌کنیم. وزیر نیرو با بیان اینکه در حال وصول مطالبات‌مان بابت صادرات برق به کشورهای همسایه هستیم، اضافه کرد: برنامه‌ریزی لازم برای وصول مطالبات انجام شده از جمله با کشور عراق که یادداشت تفاهم بسیار خوبی با حسن‌نیت کامل دولت عراق و حمایت‌های نخست‌وزیر آن در سفر اخیر به امضا رسیده است. در همین راستا در روزهای آتی میزبان وزیر برق عراق خواهیم بود و قرار است بین دو کشور قرارداد جدیدی با روشن بودن ترتیبات پرداخت به امضا برسد.
اصلاح تعرفه‌ها
وزیر نیرو در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران درخصوص افزایش تعرفه برق مشترکان پرمصرف گفت: این طرح عملی خواهد شد. تعرفه آن به دولت تقدیم شده، در کمیسیون‌های مربوطه مورد تایید قرار گرفته و مجددا در مسیر طرح در دولت است. وی با بیان اینکه این طرح در مراحل نهایی تصویب است، افزود: این برای نخستین بار است که اصلاح تعرفه‌ها در وهله اول برای تامین منابع مالی نیست و چه بسا به‌دلیل کاهش مصرف مشترکان، در کوتاه‌مدت درآمدهای ما نیز در این زمینه کاهش یابد. منفعت بلندمدت صنعت برق در کاهش اوج مصرف بار است که ما را از حجم وسیع سرمایه‌گذاری برای ساخت واحدهای جدید بی‌نیاز خواهد کرد. وزیر نیرو با تاکید بر اینکه افزایش تعرفه‌ها به این معنا نیست که دیگر نیازی به ساخت نیروگاه نداریم، عنوان کرد: این کار مسیری رو به جلو بوده و مصارف وسیع در بخش صنعت و صادرات نیاز به ظرفیت‌سازی جدید دارد. نباید تعداد محدودی از مشترکان پرمصرف، چند برابر خوش‌مصرف‌ها یارانه دریافت کنند و در اوج تابستان 21 هزار مگاوات صرف دستگاه‌های سرمایشی کنیم. هر یک درجه دور شدن از دمای آسایش به مثابه یک اسراف بوده و این اسراف به‌معنای هزاران مگاوات ساخت نیروگاه جدید و میلیاردها یورو برای سرمایه‌گذاری است. وی افزود: در تابستان گذشته از 21 هزار مگاوات صرف شده برای دستگاه‌های سرمایشی، حدود 4 هزار و 500 مگاوات برای دستگاه‌های دولتی بوده که باید روند مصرف اصلاح شود. اردکانیان، اصلاح تعرفه‌ها را برای سوق دادن پرمصرف‌ها به‌سمت رعایت الگوی مصرف دانست و گفت: در این تعرفه‌ها هم برای آب و هم برای برق پیش‌بینی کرده‌ایم کسانی که زیرالگو مصرف دارند، معادل میزان صرفه‌جویی وجه ذخیره شده را روی قبض خود مشاهده کنند.
ماجراهای انتقال آب
وزیر نیرو درخصوص نحوه اجرای پروژه‌های انتقال آب نیز گفت: هیچ طرحی اجرا یا متوقف نخواهد شد، مگر اینکه پشتوانه کار کارشناسی و دلایل توجیهی داشته باشد. وی با اشاره به اینکه علم هیدرولوژی و آب‌شناسی به دلیل عدم قطعیت در ذات مساله آب، کاربردی است، اضافه کرد: در این زمینه باید با توجه به شرایط اقلیم و اقتضائات هر منطقه تصمیم‌گیری کرد. به‌عنوان مثال در استان گیلان سالانه میلیاردها متر مکعب بارش روانه دریا می‌شود، به نحوی که مناطق وسیعی در این استان یا برخی روستاها حتی با مشکل آب شرب هم مواجه هستند. ما به دنبال این هستیم که کشت برنج را در غیر از مناطق شمالی محدود و در آینده متروک کنیم، به‌نحوی که خود کشاورزان این کار را به صرفه نبینند. تمهیدات آن نیز اندیشیده و برنامه سه‌ساله‌ای هم برای آن تدوین شده است. اکنون چند استان را در مسیر تامین آب مورد نیاز سد بزرگ و کهنسال سفیدرود از برخی نیازهای ضروری و حتمی به دور نگه داشته‌ایم یا از طریق مسیرهای پیچیده‌تری در حال تامین آن نیازها هستیم و سرمایه‌گذاری همزمان برای ظرفیت‌های این استان صورت نگرفته است. وزیر نیرو با بیان اینکه سدسازی موضوع صفر و یکی نیست که یا طرفدار یا مخالف آن باشیم، اظهار کرد: سدسازی می‌تواند در جای خود و زمان خودش یک اقدام موجه و لازم باشد و می‌تواند در مکان‌هایی به‌لحاظ جغرافیایی فعالیتی غیرموجه باشد، بنابراین از پایبندی به مبانی آن گریزی نداریم.
نامه وزیر به نهاوندیان
وزیر نیرو با اشاره به نامه‌ای که همراه با مدیرعامل صندوق توسعه ملی به نهاوندیان، معاون اقتصادی رئیس‌جمهوری نوشته و ارسال کرده، گفت: با توجه به نوسانات نرخ ارز، پروژه‌های متعدد آب و برق از جمله نیروگاه‌ها و آب‌شیرین‌کن‌های در دست ساخت دچار مشکل تامین مالی شده‌اند و با توجه به اینکه آب و برق جزو کالاهای گروه الف که می‌توانند از دلار 4200 تومانی استفاده کنند، به حساب نیامده‌اند با این وضعیت مواجه شده‌ایم که در این نامه ما چهار راهکار را برای حل مشکلات پروژه‌های آب و برق کشور ارائه کرده‌ایم که یکی استفاده از دلار 4200 تومانی، دیگری پیش‌بینی 2500 تا 3000 میلیارد تومان ردیف بودجه مجزا در قانون بودجه سنواتی کشور برای چندسال متوالی، راه دیگر افزایش تعرفه آب و برق برای پوشش این کسری و راه چهارم یک راهکار ترکیبی است که صندوق توسعه ملی کمکی برای طرح‌های آب و برق درنظر بگیرد تا بتوانند این نوسانات نرخ ارز را کم‌اثر کنند. همچنین در این نشست وزیر نیرو به تشریح دستاوردهای صنعت آب و برق طی چهار دهه پرداخت که وضعیت آن در جداول این گزارش آورده شده است.
