قرص اسپیرونولاکتون (Spironolactone) با نام تجاری آلداکتون (Aldactone) هم شناخته می‌شود و احتمالا نام آن را به‌خاطر اینکه معمولا برای درمان جوش صورت و ریزش مو تجویز می‌شود شنیده باشید. در این مطلب با قرص اسپیرونولاکتون ، مقدار و موارد مصرف و عوارض جانبی آن آشنا می‌شوید. با ما همراه باشید.

حتما بخوانید:

• قرص کلیدینیوم سی؛ نحوه مصرف و عوارض جانبی آن
• قرص آسپرین، چگونگی مصرف و عوارض احتمالی آن

قرص اسپیرونولاکتون چیست؟

قرص اسپیرونولاکتون داروی ادرارآور تجویزی است که برای درمان بیماری موسوم به پرایمری هایپرآلدوسترونیسم (Primary Hyperaldosteronism) استفاده می‌شود. در این بیماری، بدن مقادیر اضافی هورمون آلدوسترون (Aldosterone) تولید می‌کند؛ هورمونی که سطح سدیم و آب بدن را تنظیم می‌کند. قرص اسپیرونولاکتون کمک می‌کند سدیم و پتاسیم موجود در بدن به سطح مناسب بازگردند. در این مطلب با قرص اسئیرونولاکتون، مقدار و موارد مصرف و عوار جانبی آن آشنا می‌شوید. با ما همراه باشید.

موارد مصرف قرص اسپیرونولاکتون

قرص اسپیرونولاکتون برای درمان این بیماری‌ها هم استفاده می‌شود:

• پرفشاری اولیه (Essential Hypertension) یا همان فشار خون بالا بدون دلیل مشخص پزشکی؛
• هیپوکالمی (Hypokalemia) یا کمبود پتاسیم؛
• ورم (Edema) ناشی از بیماری‌های مختلف از جمله نارسایی احتقانی قلب (Congestive Heart Failure)، بیماری های کلیوی (Kidney Disease) و تشمع یا سیروز کبدی (Cirrhosis)؛
• نارسایی شدید قلبی (Severe Heart Failure).

قرص اسپیرونولاکتون ادرارآوری است که پتاسیم را به سطح مناسب می‌رساند. در واقع قرص‌های ادرارآور به کلیه‌ها کمک می‌کنند تا آب و نمک را از طریق ادرار دفع کرده و در عین حال پتاسیم را حفظ کنند.

این قرص ممکن است در ترکیب با داروهای دیگر، برای درمان بلوغ زودرس (Precocious Puberty) و میاستنی گراویس (Myasthenia Gravis) که بیماری عصبی عضلانی است هم استفاده شود.

شرکت داروسازی فایزر (Pfizer) قرص اسپیرونولاکتون را تولید و سازمان غذا و داروی (FDA) ایالات متحده هم در سال 1985 آن را تأیید کرد.

با اینکه بیش از 30 سال است که قرص اسپیرونولاکتون مصرف می‌شود، اما سازمان غذا و داروی امریکا مدام برچسب ایمنی این قرص را به‌روزرسانی می‌کند. این سازمان در سال 2011 سندرم استیونز جانسون (Stevens–Johnson Syndrome) و نکرولیز اپیدرمال سمی (Toxic Epidermal Necrolysis) را که دو اختلال پوستی جدی هستند، به فهرست عوارض احتمالیِ این قرص اضافه کرد. در سال 2013 هم دربارهٔ بیماری وخیمی به‌نام هایپرکالمی (Hyperkalemia) یا سطح بالای پتاسیم در خون هشدار داد.

قرص اسپیرونولاکتون برای آکنه

گاهی اوقات اسپیرونولاکتون را جدا از موارد مصرف مشخص‌شده‌اش، برای خانم‌هایی تجویز می‌کنند که به‌خاطر افزایش سطح آندروژن (Androgen) به آکنهٔ مزمن بزرگسال مبتلا می‌شوند، چون این قرص می‌تواند فعالیت غدد چربی پوست (Sebaceous Gland) را مهار کند. غدد چربی پوست، غده‌های کوچکی در پوست هستند که مادهٔ روغنی و روان‌کننده‌ای به‌نام سبوم (Sebum) آزاد می‌کنند. زیاد شدن زخم‌های آکنه تا حدودی به افزایش ترشح سبوم ربط دارد که در زنان با آندروژن اضافی تحریک می‌شود.

قرص اسپیرونولاکتون برای ریزش مو و هیرسوتیسم

اسپیرونولاکتون فعالیت ضدآندروژنی دارد و به همین خاطر، جدا از موارد مصرف مشخص‌شده‌اش، برای درمان ریزش مو و هیرسوتیسم یا مردمویی (Hirsutism) در زنان هم تجویز می‌شود. زنانی که مبتلا به برخی اختلال‌های درون‌ریز (Endocrine) هستند، بیشتر از حد معمول آندروژن ترشح می‌کنند که منجر به ریزش مو در بالا یا جلوی سر، و افزایش مو روی صورت و سایر نقاط بدن می‌شوند که به‌طور معمول مو ندارند. قرص اسپیرونولاکتون سرعت تولید آندروژن را کاهش داده و جلوی فعالیت آن را می‌گیرد.

هشدارهای استفاده از قرص اسپیرونولاکتون

مطالعات مسمومیت مزمن روی موش‌ها، حاکی از آن هستند که قرص اسپیرونولاکتون ممکن است باعث رشد تومور در این جانوران شود، به همین خاطر، این قرص هشدار جعبه سیاه برای احتمال ابتلا به تومور دارد.

قرص اسپیرونولاکتون را نباید با داروها یا رژیم‌های تأمین پتاسیم مصرف کنید، چون مصرف پتاسیم اضافی ممکن است باعث هایپرکالمی شود، که منجر به آریتمی قلب (Arrhythmias) خواهد شد.

اگر نارسایی شدید قلبی دارید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید، چون هایپرکالمی در چنین مواردی خطر مرگ به همراه دارد. اگر مشکلات کبدی مانند سیروز دارید هم پزشک را مطلع کنید، چون حتی تغییر اندکی در تعادل آب و الکترولیت هم ممکن است باعث کمای کبدی شود.

اگر مشکلات کبدی یا بیماری‌های مرتبط با هایپرکالمی از جمله اختلال غدد آدرنال یا همان بیماری آدیسون (Addison’s disease) دارید، نباید قرص اسپیرونولاکتون مصرف کنید.

بارداری و قرص اسپیرونولاکتون

قرص اسپیرونولاکتون ممکن است جنین در حال رشد را در معرض خطر قرار بدهد.

برخی تحقیقات حاکی از آن هستند که مصرف اسپیرونولاکتون در اوایل بارداری، احتمال مؤنث کردنِ جنین‌های مذکر را به همراه دارد و در اواخر بارداری هم با جلوگیری از فعالیت هورمون‌های مردانه یا آندروژن‌ها، باعث بروز مشکل در دستگاه درون‌ریز می‌شود.

به‌طور کلی، ادرارآورهایی مانند اسپیرونولاکتون برای زنان باردار توصیه نمی‌شوند. همچنین مصرف آن به زنانی هم که به کودک خود شیر می‌دهند، توصیه نمی‌شود؛ مگر اینکه مصرف این قرص صددرصد واجب باشد؛ چون کانرنون (Canrenone)، محصول جانبی اسپیرونولاکتون، در شیر مادر دفع می‌شود.

عوارض جانبی قرص اسپیرونولاکتون

عوارض جانبی معمول قرص اسپیرونولاکتون این‌ها هستند:

• استفراغ، اسهال و درد یا پیچش شکم؛
• خشکی دهان و تشنگی؛
• سرگیجه، عدم‌تعادل و سردرد؛
• ژنیکوماستیا (Gynecomastia) یا بزرگ شدن پستان در مردان، و درد پستان در زنان،
• قاعدگی نامنظم و خون‌ریزی مهبلی پس از یائسگی؛
• اختلال نعوظ؛
• کلفت شدن صدا و افزایش رشد مو؛
• خواب آلودگی، خستگی و بی‌قراری؛

عوارض جانبی شدید قرص اسپیرونولاکتون هم این‌ها هستند:

• درد یا ضعف عضلات؛
• کرختی یا بی‌حسی؛
• فلج در ناحیهٔ دست‌ها و پاها؛
• آریتمی؛
• گیجی، خستگی شدید و غش؛
• خون‌ریزی یا کبودی غیرعادی؛
• واکنش‌های پوستی بسیار جدی؛
• نشانه‌های شبه آنفولانزا، درد در سمت راست بالای شکم، کاهش اشتها، استفراغ خون یا مدفوع خونی؛
• دشواری در تنفس یا بلع؛
• کاهش ادرار.

تداخل‌های دارویی قرص اسپیرونولاکتون

هر داروی تجویزی و غیرتجویزی، مکمل و درمان‌های خانگی که استفاده می‌کنید، حتما با پزشک خود در میان بگذارید.

قرص اسپیرونولاکتون ممکن است با این داروها فعل‌وانفعال منفی داشته باشد:

• لیتیم (Lithium) با نام‌های تجاری اسکالیت (Eskalith) و لیتوبید (Lithobid)؛
• بازدارنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE-inhibitor) مانند بنازپریل (Benazepril) با نام تجاری لوتنسین (Lotensin)؛
• آنتاگونیست‌های گیرندهٔ آنژیوتانسین II (Angiotensin II Receptor Blocker)، مانند آزیلسارتان (Azilsartan)، با نام تجاری اداربی (Edarbi)؛
• دیگوکسین (Digoxin)، با نام تجاری لانوکسین (Lanoxin)؛
• کلستیرامین (Cholestyramine)، با نام‌های تجاری کوئستران (Questran) و کلیبار (Cholybar)؛
• استروئیدها، مانند پردنیزون (Prednisone)؛
• ایبوپروفن (Ibuprofen)، با نام تجاری ادویل (Advil) و سایر داروهای غیراستروئیدیِ ضدالتهاب؛
• اینسپرا (Inspra) با نام تجاری اپلرنون (Eplerenone) و سایر آنتاگونیست‌های گیرندهٔ آلدوسترون (Aldosterone Receptor Antagonist)
• هپارین (Heparin) با نام‌های تجاری هموکرون (Hemochron) و هپ‌لاک (Hep-Lock) و هپارین با وزن مولکولی کم (Low-Molecular-Weight Heparin)، با نام تجاری لاوناکس (Lovenox)؛
• مسکن‌های عضلات اسکلتی (Skeletal Muscle Relaxer)، مانند سیکلوبنزاپرین (Cyclobenzaprine) با نام‌های تجاری امریکس (Amrix) و فلکسریل (Flexeril)؛
• سایر ادرارآورها مانند آمیلوراید (Amiloride) با نام تجاری میدامور (Midamor)؛
• نوراپی‌نفرین (Norepinephrine)؛
• مکمل‌های پتاسیم.

قرص اسپیرونولاکتون و مصرف الکل و موادمخدر

مصرف قرص اسپیرونولاکتون، در کنار الکل، موادمخدر یا باربیتورات‌ها (Barbiturate) ممکن است باعث سرگیجه یا غش هنگام برخاستن سریع از حالت نشسته یا خوابیده شود.

مقدار مصرف قرص اسپیرونولاکتون

اسپیرونولاکتون در قالب قرص‌های 25 میلی‌گرمی، 50 میلی‌گرمی و 100 میلی‌گرمی تولید می‌شود.

مقدار مصرف آن به بیماری فرد بستگی دارد:

• برای پرایمری هایپرآلدوسترونیسم: روزی 100 تا 400 میلی‌گرم؛
• برای ورم: روزی 25 تا 200 میلی‌گرم، به‌مدت حداقل 5 روز؛
• برای پرفشاری اولیه: روزی 50 تا 100 میلی‌گرم، به‌مدت حداقل دو هفته؛
• برای هیپوکالمی: روزی یک‌بار 25 تا 100 میلی‌گرم
• برای نارسایی شدید قلبی: روزی یک‌بار 25 میلی‌گرم که می‌توان بسته به میزان تحمل دارو، آن را یک روز در میان، به 50 میلی‌گرم افزایش و دوباره به 25 میلی‌گرم کاهش داد.

مصرف بیش‌ازحد اسپیرونولاکتون

مصرف بیش از حد اسپیرونولاکتون ممکن است منجر شود به:

• خواب‌آلودگی، سرگیجه یا بی‌قراری
• ضایعهٔ پوستی راش
• حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
• از دست دادن حجم عضلات، ضعف یا سنگینی در پاها
• بی‌حسی در دست‌ها و پاها
• آریتمی

اگر کسی اسپیرونولاکتون را بیش از حد مصرف کرد، بیهوش شد یا دیگر نفس نکشید، فورا با اورژانس تماس بگیرید.

فراموشی مصرف اسپیرونولاکتون

اگر یک وعده قرص اسپیرونولاکتون خود را فراموش کردید، به‌محض یادآوری، آن را بخورید. اما اگر به موعد بعدی مصرف قرص نزدیک شدید، آن وعدهٔ فراموش‌شده را دیگر نخورید. اگر هم یک وعده را فراموش کردید، برای جبران آن در وعدهٔ بعدی دو قرص مصرف نکنید.