سیل، «هورالعظیم» را پر آب کرد، هم از سمت ایران و هم از سمت عراق. حال این سؤال پیش می‌آید که آیا این سیل می‌تواند خوزستانی‌ها را از ریزگردهای تولیدی در کانون‌های داخلی نجات بدهد؟ کارشناسان منابع آب استان این مسأله را به‌طور کامل تأیید نمی‌کنند اما می‌گویند بی‌شک هجوم ریزگردها به این استان در دو تابستان پیش رو کمرنگ‌تر از سال‌های گذشته خواهد بود.
به گزارش به نقل از روزنامه ایران ،«مسعود حکمی» مشاور مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان در توسعه و بهره‌برداری از سدها می‌گوید: «در زمین گیر شدن ریزگردها تنها آب مهم نیست، باید منتظر پوشش گیاهی بود.» به گفته او نقشه‌های هوایی نشان می‌دهد که دایک(حوضچه)های یک و دو سبز است.
بخشی از دایک سه هم سبز شده است اما هنوز سبزی به دایک چهار و پنج نرسیده است. دایک چهار و پنج همان منطقه‌ای است که تأسیسات نفتی در آن قرار دارند. این دایک‌ها در اواخر دهه 80 به دلیل ایجاد تأسیسات نفتی خشک شد. اتفاقی که به ایجاد کانون جدید ریزگرد در منطقه منجر شد. حالا به گفته حکمی ،سیل، دایک(حوضچه) چهار هورالعظیم را هم سیرآب کرده، در حال پر کردن دایک پنجم است و در نهایت به سمت عراق می‌رود.»
این اتفاق بعد از ایجاد انفجار و باز کردن هور به وقوع پیوست. ماجرا از آن جا شروع شد که زمانی که سیلاب به سوسنگرد رسید، کاربرانی در فضای مجازی مدعی شدند که تنها در صورت رها شدن آب هورالعظیم می‌توان سوسنگرد را از خطر سیل نجات داد. اما آنها مدعی بودند وزارت نیرو برای نجات تأسیسات نفتی حاضر به رها‌سازی آب نیست.
این هشتگ به گفته کارشناسان مستقل آب در خوزستان، باعث واکنش هیجانی مسئولان به رها کردن آب از دایک‌های چهار و پنج هورالعظیم شد. این در حالی است که سوسنگرد در بالای تأسیسات نفتی قرار دارد و به‌طور طبیعی سیل پیش از رسیدن به تأسیسات نفتی، سوسنگرد را درگیر می‌کرد. با این وجود در نهایت آب هور رها شد.
عیسی کلانتری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور هم با تأیید پر آب شدن هورالعظیم می‌گوید: «دایک‌های مرزی شکسته شده و آب هورالعظیم به دجله وصل شده است.» از سوی دیگر سوسنگرد هم با سیل بند از سیل نجات یافت. حالا کارشناسان مستقل می‌گویند: «رها شدن سیل در این منطقه، تنها می‌تواند به نفع تأسیسات نفتی باشد اما به نفع هور نیست.» البته به گفته عیسی کلانتری در حال حاضر تأسیسات وزارت نفت همچنان در میان آب محصور است.
ورود آب به شط العرب
هورالعظیم شکل کاسه لبه‌داری را دارد که کج و به سمت عراق است. نوک لبه آن جایی بین دو دایک(حوضچه) مرزی ایران وعراق است. حمید رضا خدابخشی کارشناس حوزه آب در گفت و گو با «ایران» می گوید : «انفجار دایک مرزی به خصوص در مخزن چهار و پنج امکان تخلیه آب وارد شده به هورالعظیم (که بسیار ارزشمند است) را به سمت عراق زیاد می‌کند. چون از وضعیت سال آبی آتی هم اطلاعی در دست نیست ممکن است دوباره مخازن چهار وپنج خالی بمانند.»
همچنین آنها تأکید می‌کنند با توجه به شعاع و شیب هیدرولیکی زمین، رها شدن آب هورالعظیم، تأثیری بر خروجی از کرخه و کم‌کردن اثر سیلاب بر سوسنگرد ندارد، کاری فنی نیست و باید در انجام آن بازنگری شود. در نهایت این کارشناسان باز شدن دایک چهار و پنج به سمت عراق را کاری فنی نمی‌دانند. وی در ادامه می افزاید : «با بازکردن دایک ها در هور، سطح آب زیاد شده اما همچنان عمق آب کم است.
این شرایط می‌تواند به تبخیر بیشتر آب در تابستان منجر شود.» خدابخشی معتقد است با توجه به محدودیتی که سدها در دو سوی هورالعظیم به وجود آورده‌اند، باید این مقدار آب در هورالعظیم بماند. هورالعظیم از یک سو با سدهایی که روی دجله و فرات درکشورهایی چون ترکیه بسته شده(طرح کاپ)، محدود است و از سوی ایران هم با سد کرخه. کارشناسان منابع آب اعتقاد دارند که باید تراز آب را در هورالعظیم نگهداشت. آنها این نگهداشت را راهی برای جلوگیری از ایجاد ریزگردها می‌دانند.
تبخیر دو متر مکعب آب در هورالعظیم
«مسعود حکمی» مشاور مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان در توسعه و بهره‌برداری از سدها هم می‌گوید: «هورالعظیم پتانسیل تبخیر دو متر مکعب آب را در سطح دارد.» همین مسأله هم کارشناسی چون او را به این نتیجه می‌رساند تا درباره میزان کاهش ریزگردها در خوزستان بگویند باید منتظر سبز شدن گیاهان در هورالعظیم شد و نباید تنها به میزان رشد آب اکتفا کرد. وضعیت دایک‌های دو تا سه ایران به لحاظ پوشش گیاهی، سبز است. به گفته کارشناسان اندازه نیزارها در تابستان‌های آتی نشان می دهد که چقدر ریزگرد در هورالعظیم زمینگیر می‌شود.
عکس‌های ماهواره‌ای دایک‌های سمت عراق هم از سبزی هورالعظیم بعد از آتش سوزی سال گذشته در این کشور همسایه غربی خبر می‌دهد البته رشد نیزارها در آنجا بسیار کمتر از دایک یک و دو در ایران است. او درباره ایجاد انفجار در هور العظیم برای باز کردن مسیرها هم می‌گوید: «بازگشایی با توجه به سرعت و حدت سیل انجام گرفت.
بعضی مواقع از سیل جا می‌ماندیم. دسترسی‌ها نامناسب بود. امکان ارسال ماشین آلات از نقطه‌ای به نقطه‌ای دیگر نبود. بنابراین چنین تصمیمی گرفته شد.» حکمی ایجاد انفجار در سدسازی‌ها، نیروگاه‌ها و در باز کردن مسیر سیل‌ها را یک روش می‌داند و می‌گوید: «این تصمیم‌گیری خارج از روال نبود.»
دیدگاه او مخالفانی در میان کارشناسان آب دارد اما حکمی انفجار را هم یک ابزار مثل بیل و لودر می‌داند. به گفته او این میزان آب بعد از 10 سال خشکسالی وارد هور شده است. 10 سال کافی بود تا خاک در منطقه پودر شود و کانون‌های ریزگرد داخلی به ریزگردهای عربی که از سوی عربستان و عراق وارد می‌شد، اضافه شود.
البته به گفته حکمی هورالعظیم 50 سال پیش هم چنین سیلابی را تجربه کرده بود. او تخریب جاده‌ها را یکی از راه‌های خروج آب از شهرهای دشت آزادگان، چون رفیع، هویزه، حمیدیه و... می‌داند و می‌گوید: «این شهرها در دشت هستند و آب در آن تجمع می‌کند بنابراین باید با ایجاد شیب هیدرولیکی مصنوعی، آب را از شهر خارج کرد.»
خدابخشی معتقد است که باید راه حل فنی دیگری غیر انفجارها هم در این موقعیت روی میز تصمیم گیری‌های کارشناسانه باشد. اما حکمی می‌گوید: «ما در کنترل سیلاب، با توجه به میزان آورد آب، نمی‌توانستیم خیلی مانور بدهیم. بیش از 27 میلیارد متر مکعب آب وارد استان شده اما مخازن سدها 22 میلیارد متر مکعب ظرفیت دارد بنابراین باید مابقی سیل به صورتی هدایت شود که کمترین خسارت را داشته باشد.»
عیسی کلانتری : «دایک‌های مرزی شکسته شده و آب هورالعظیم به دجله وصل شده است.» از سوی دیگر سوسنگرد هم با سیل بند از سیل نجات یافت.حکمی می گوید: هورالعظیم 50 سال پیش هم چنین سیلابی را تجربه کرده بود. او تخریب جاده‌ها را یکی از راه‌های خروج آب از شهرهای دشت آزادگان، چون رفیع، هویزه، حمیدیه و... می‌داند و می‌گوید: «این شهرها در دشت هستند و آب در آن تجمع می‌کند بنابراین باید با ایجاد شیب هیدرولیکی مصنوعی، آب را از شهر خارج کرد.»
حکمی : «ما در کنترل سیلاب، با توجه به میزان آورد آب، نمی‌توانستیم خیلی مانور بدهیم. بیش از 27 میلیارد متر مکعب آب وارد استان شده اما مخازن سدها 22 میلیارد متر مکعب ظرفیت دارد بنابراین باید مابقی سیل به صورتی هدایت شود که کمترین خسارت را داشته باشد.
