نیکنام حسینی‌پور در حاشیه برگزاری سی و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در گفت‌وگو با ایسنا، درباره تغییرات آیین‌نامه اهل قلم با اشاره به خدماتی مانند بن کتاب و خدمات رفاهی و بیمه‌ای که برای اهل قلم در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درنظر گرفته شده است، اظهار کرد: طبق آمارهای موجود، در سال بیش از 100 هزار عنوان کتاب چاپ می‌شود که از این تعداد حدود 60 هزار عنوان چاپ اول است. مسئله‌ای که در چند سال اخیر شاهد آن هستیم، مسئله کتاب‌سازی است که بخشی از آن به سیستم آموزشی ما برمی‌گردد که باعث افزایش تعداد اهل قلم در بانک اطلاعاتی خانه کتاب شده است.
او افزود: در بانک اطلاعات اهل قلم ما نزدیک به 21 هزار نفر اهل قلم وجود دارد؛ 11431 نفر نویسنده، 4141 مترجم، 245 مصحح و 2561 ویراستار هستند و سایرین هم نزدیک 2364 نفر که اگر این‌ها را جمع کنیم به عددی نزدیک 21 هزار نفر می‌رسیم؛ در واقع نوعی فربه شدن اهل قلم. اما در تعریف اهل قلم تعریف باید بگوییم محصولی که تولید می‌شود باید ناشی از خلاقیت ذهن نویسنده باشد. باید بپرسیم آیا تاکنون چنین چیزی اتفاق افتاده است؟
استادان تأثیرگذار مشمول بن کتاب نمی‌شدند
حسینی‌پور با بیان این که تاکنون همه آمارهای خانه کتاب کمی بوده است، گفت: طبق آیین‌نامه قبلی هر کسی سه کتاب کودک و دو کتاب بزرگسال داشت می‌توانست از خدمات رفاهی شامل بن کتاب و دیگر خدمات استفاده کند. از زمانی که من در خانه کتاب حضور پیدا کردم این دغدغه وجود داشت که چه کنیم بن اهل قلم به اهلش برسد. البته ما نمی‌خواهیم کسی را نفی کنیم. بر اساس آیین‌نامه قبلی، خیلی از استادان و نویسندگان بنام و افرادی که در حوزه فکر و اندیشه تأثیرگذار هستند مشمول این یارانه نمی‌شدند؛ مثلا 10 سال زمان می‌برد تا استادی یک کتاب را که حاصل اندیشه او است به چاپ برساند. خیلی از افرادی که با چاپ کتاب‌شان در جامعه موج ایجاد می‌شود، مشمول این یارانه نمی‌شدند زیرا معیار ما کمی بود یا اصلا این استادان وارد سایت ما نمی‌شدند. ما به این نتیجه رسیدیم تا آیین‌نامه را اصلاح کنیم.
پشت درهای بسته برای اهل قلم تصمیم نگرفته‌ایم
او خاطرنشان کرد: از سال 1397 به معاونت پژوهشی وقت اعلام کردیم که آیین‌نامه اهل قلم اصلاح شود. به هر طریقی این اتفاق نیفتاد. با آمدن معاونت جدید در مهرماه 1397 این موضوع به صورت جدی در دستور کار قرار گرفت. جلسات کارشناسی زیادی در خانه کتاب انجام و در هیئت مدیره بررسی شد. نهایتا آیین‌نامه اولیه آماده شد که در آن شکل کار و نقش افراد تعریف شده بود. پدیدآورندگان ما شامل نویسنده، مترجم و مصحح هستند و برای سایر افراد که در روند تولید کتاب فعالیت دارند، می‌توان نقش تعریف کرد که در درجه بعدی قرار دارند. آیین‌نامه اواخر بهمن‌ماه برای 15 نهاد و انجمن‌که احساس می‌کردیم با اهل قلم مرتبط هستند مانند انجمن ویراستاران، انجمن مترجمان، انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، شوای کتاب کودک، انجمن صنفی داستان‌نویسان تهران، انجمن تصویرگران، میراث مکتوب و انجمن قلم فرستاده شد تا اعلام نظر کنند و از نظر آن‌ها برای اصلاح و بازبینی این آیین‌نامه استفاده شود. همچنین از آن‌ها خواسته شد تا پیشنهادهای خود را ارائه بدهند؛ یعنی ما خواستیم با خرد جمعی تصمیم بگیریم و در اتاق دربسته برای اهل قلم تصمیم نگیریم.
آیین‌نامه اهل قلم نهایی نیست
مدیرعامل خانه کتاب ادامه داد: خیلی از نهادها و انجمن‌ها پیشنهادی ارائه نکردند؛ البته همکاران ما پیگیری کردند و مدارک مکاتبات موجود است. تا قبل از عید به غیر از چند نهاد، باقی نهادها نظری ندادند. بعد از عید نیز یکی دو انجمن نظر دادند. ما بقی چیزی نگفتند چون همه چیز به‌طور شفاف در آیین‌نامه مطرح شده است. در کنار آن باید راهکار هم ارائه کنند. با توجه به این‌که آیین‌نامه نهایی نیست اما بخشی از آن در نمایشگاه در خصوص بن کتاب اجرایی شد. البته بن کتاب مسئله زیاد مهمی نیست؛ مسئله مهم موضوع بیمه است.
او با اشاره به ترجمه‌های مخدوش و مترجمان نامعلوم، گفت: همه این‌ها باری برای سایت اهل قلم است، مانند سیلی است که می‌آید و نمی‌توانیم در مقابلش سیل‌بند قرار بدهیم. همه افراد ذی‌صلاح عقب می‌روند و یارانه‌بگیران حرفه‌ای پا به میان می‌گذارند.
حسینی‌پور با تأکید بر این که آیین‌نامه هنوز نهایی نشده است، خاطرنشان کرد: با توجه به این‌که خیلی از نهادها نظرات کارشناسی خود را اعلام نکرده‌اند قرار است جلساتی با آن‌ها بگذاریم، البته بعد از عید هم جلساتی با آن‌ها برگزار کردیم. اما نهایتا به این نتیجه رسیدیم آیین‌نامه را تعاملی اجرا کنیم و شاید نتوانیم صددرصدی هم اجرا کنیم. امیدوارم بعد از نمایشگاه بتوانیم نظرات دوستان را دریافت کنیم و به یک خرد جمعی برسیم تا در هیئت مدیره خانه کتاب بررسی و بعد از نظرات معاونت فرهنگی ارشاد نهایی و ابلاغ شود.
او در پاسخ به این سوال که بهتر نبود با توجه به آماده نبودن آیین‌نامه برای اجرای آن دست نگه دارند، توضیح داد: اگر دست نگه می‌داشتیم شاید به قولی پشتش باد می‌خورد. ما باید جایی می‌ایستادیم.
بن اهل قلم باید به اهلش برسد
مدیرعامل خانه کتاب با ارائه آماری از جشنواره‌ها و برگزیدگان دوره‌های مختلف جایزه «کتاب سال»، اظهار کرد: در طول سال 35 جشنواره مرتبط با کتاب برگزار می‌شود که برگزیدگان آن‌ها فرایند داوری را پشت سر گذاشته و به جایی می‌رسند که برگزیده شوند. باید مبلغی که برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود متفاوت باشد. این عدالت نیست کسی که برگزیده فارابی است با کسی که دو کتاب کودک نوشته در یک رده تقسیم‌بندی شوند و یک میزان بن دریافت کنند. یا فرهیختگانی که مشمول آمار کمی ما نمی‌شوند اما اثری که تولید می‌کنند که تاثیرگذار است. ما همه سعی خود را کردیم تا تعریف اهل قلم از حالت کمی خارج شود؛ البته نه به صورت کامل.
او افزود: فکر نمی‌کنم برگزیدگان جایزه‌ها متجاوز از دوسه هزار نفر بشوند. ما می‌خواستیم بن اهل قلم واقعا به اهلش برسد. در همین راستا با انجمن‌ها مکاتبه کردیم تا لیست مورد نظر خود را برای بن کتاب به ما اعلام کنند. موقع لیست دادن دوستان باید مسئولیت بپدیرند و تفکیک کنند؛ مثلا بگویند فلانی پیشکسوت است و فلانی نوقلم. برخی از انجمن‌ها این مسئولیت را نمی‌پذیرند و صرفا خدماتی از دولت می‌خواهند در حالی که صنف در طبقه‌بندی باید به ما کمک کند. البته برخی نهادها هم لیست دادند که اطلاعات برخی کامل و اطلاعات برخی نیز ناقص بود که بانک برای‌شان بن‌کارت صادر نکرده بود و یا به مشکل برخورده بودند. ما سعی کردیم برنامه دیگری برای آن‌ها داشته باشیم و بن‌کارت‌هایی به نام خانه کتاب صادر شد که به آن‌ها اختصاص می‌دهیم. بعد از نمایشگاه اسامی دریافت‌کنندگان بن اهل قلم بر سایت شفاف‌سازی و بارگذاری خواهد شد تا دوستان رسانه نقد کنند. قطعا با نقد کردن، کارها جلو می‌رود.
نقد کردن راحت‌ترین کار است؛ راه حل ارائه بدهید
نیکنام حسینی‌پور با بیان این که همه نقدها را می‌خواند گفت: کسانی که نقد دارند باید راهکار هم ارائه بدهند، ایراد گرفتن راحت‌ترین کار است. تغییر آیین‌نامه دغدغه شخص من بود. همان‌طور که نمایشگاه چاق شده، خروجی اهل قلم هم فربه شده است. انگار کارخانه‌ای درست کرده باشیم که اهل قلم تولید می‌کند؛ اما واقعیت این است که آیا آن‌ها در متن جامعه تأثیرگذاری دارند؟ اگر بخواهیم نام ببریم تعدادشان خیلی معدود است. هر کسی که کتاب نوشت اهل قلم نیست. بعضا برخی از ادارات گزارش‌های اداری‌شان ر ا می‌نویسند و کتاب می‌کنند و سپس خود را اهل قلم حساب می‌کنند. چیزهایی که در آیین‌نامه آمده است به عقل ما رسیده و اگر نهادها همکاری کنند آیین‌نامه با حداقل خطا عملیاتی می‌شود.
او یادآور شد: الویت برای دادن بن و خدمات اهل قلم برای گروهی است که شغل و محل درآمدشان نویسندگی است. این روزها پز دادن برای داشتن کتاب زیاد شده است، برخی که منابع قدرت و ثروت دارند به دیگران پول می‌دهند تا برای‌شان کتاب بنویسند. این روزها نقش‌ها هم زیاد شده است؛ به اهتمام فلانی، به کوشش فلانی و... . همه این‌ها بر خروجی سایت اهل قلم قرار می‌گیرد. قطعا امسال در پالایش اطلاعات ریزش‌هایی داشتیم که منجر به ناراحتی و نارضایتی برخی شده است که ما پاسخگو هستیم و حضورا کارهای آنان را پیگیری کردیم.
او همچنین درباره کسانی که نسبت به مسدود شدن بن‌کارت‌های‌شان اعتراض داشتند و حتی بعد از تکمیل اطلاعات بانکی مشکل‌شان حل نشده است، گفت: گله بجایی است و ما می‌پذیریم. چیزی که بانک به ما گفته حساب 623 نفر دچار مشکل شده است که به گفته بانک عامل آن‌ها مشکلات بانکی داشتند. ما مکاتبه‌ای با معاونت فرهنگی داشتیم تا مسئله این دوستان حل شود. پولی به حساب ما بازگشت داده نشده است. ما همچنین به دنبال راه حل میانه‌ای هستیم تا اگر بن این دوستان صادر نشود آن‌ها دست خالی برنگردند. امیدواریم در ظرف یکی دو روز این مسئله رفع شود.
