تحریریه دنیای سلامت
آیا از دست بیاحترامی فرزندتان خسته شدهاید؟
آیا هر حرفی که میزنید فرزند شما با چشم غره و طعنه به شما نگاه میکند؟
آیا آنها بسیار حراف هستند و خیلی حرف میزنند و به شما بیاحترامی میکنند؟
اگر شما نیز در گروه این والدین قرار دارید، مقاله زیر را بخوانید تا دریابید که چگونه میتوانید فرزندتان را کنترل و مدیریت کنید.
اگر به رفتارکودکتان واکنش نشان ندهید و آن را قویتر نکنید، به احتمال زیاد آن رفتار خیلی زود فراموششان میشود. بیاحترامی کودکان به والدین به صورت یک زنجیره در یک ردیف قرار دارد و در درجه اول به احساسات کودک مرتبط میشود و درست از زمانی آغاز میشود که کودک احساس میکند، در مورد او عدالت رعایت نشده است و دچار سرخوردگی و خشم میشود.
سوء استفاده زبانی به معنای حمله به شخصی به منظور آسیب رساندن و کوچک کردن و ترساندن آن فرد است که اغلب اوقات شامل تهدید فرد مقابل و یا فحاشی و استفاده از کلمات زشت میشود.
کودکان و نوجوانانی که این روش را در پیش میگیرند، در حقیقت قصد دارند با حمله به شخصیت پدر و مادر، آنها را کنترل کنند و در واقع به پیامد و نتیجه عملشان فکر نمیکنند.
دلایل بیاحترامی کودکان به والدین
دلیل بیاحترامی کودکان به والدین در اکثر موارد این است که آنها روش مناسب پاسخگویی احساساتشان را نیاموختهاند و با تماشای اطرافیان و البته همسالان خود سعی میکنند چیزهای جدید یاد بگیرند.
زمانی که فرزند شما خسته و ناامید است و نمیداند چگونه باید این حس خود راا نشان دهد، با نگاه کردن به اطرافیانش درمییابد که این حس را چگونه انتقال دهد، مثلاً متوجه میشود که شما در مواقع خستگی اخم میکنید و چهرهتان عبوس میشود، به این ترتیب به او به طور غیرمستقیم یاد میدهید که هنگام خستگی باید اخم کند و چهره یک فرد عصبی را به خود بگیرد.
نسبت به هر رفتار کودکتان به طور مستقیم واکنش نشان ندهید، زیرا فرزندتان تحریک میشود و مخصوصاً آن کار را انجام میدهد.
یک نکته مهم را همیشه باید به خاطر داشته باشید
اگر هر دفعه نسبت به بیاحترامی و رفتار بد کودکتان واکنش قوی نشان دهید، در حقیقت رفتار کودک را تقویت کرده و به آن قدرت میبخشید و همانطور که فرزند شما رشد میکند و به سن نوجوانی میرسد، به دنبال روشهای جدید میگردد تا از آن طریق شما را تحت فشار قرار دهد.
هر چقدر شما کمتر آن را به چالش بکشانید، نیروی فرزندتان را کمتر کردهاید و هر چقدر قدرت رفتار زشت فرزندتان کمتر باشد،زودتر به فراموشی سپرده میشود؛ بنابراین بدترین کار و واکنشی که میتوانید در برابر کودکتان از خود نشان دهید، مقابله با کودک است.
اگرچه گاهی چشمپوشی از رفتار آنها بسیار سخت است، ولی بهتر است در بدترین شرایط نیز بهترین واکنش را نشان دهید.
واکنش در برابر طعنه کودکان
یکی از ارکان اصلی زنجیره بیاحترامی کودکان و رفتارهای کلامی زشت آنها، پاسخهای کلامی نامناسب و طعنه زدن است که به طور کلی کودکان و نوجوانان، آن را به دو روش بروز میدهند: معمولاً زمانی که احساس میکنند تحت فشار هستند، میخواهند با این روش به آرامش برسند و یا ازز آن در هنگام عصبانیت به عنوان روش ایمن برای کنترل و مدیریت خشم خود استفاده میکنند.
منظور از روش ایمن، روشی است که کمتر از هر وسیله دیگری آسیب و ضرر برساند.
معمولاً طعنه زدن آموختنی است و فرزندان آن را از رفتار والدین الگوبرداری میکنند؛ بنابراین بخشی از رفتارها و واکنشهای کودکان ناشی از رفتار والدین است.
معمولاً وقتی بچهها کار اشتباهی انجام میدهند، پدر و مادر شروع به سرزنش کردن و طعنه زدن آنها میکنند و کودکان در برابر این رفتار والدین حالت دفاعی به خود میگیرند و خود نیز این نوع رفتار را میآموزند و هنگام نشان دادن خشم خود به سایر افراد از این روش استفاده میکند و این بسیار تحقیرکننده است و موجب قطع ارتباط میان افراد میشود.
تمامی این مکانیسم رفتاری طعنهزدن و بیاحترامی و پر حرفی ارتباطات را کمرنگ و کمرنگتر میکند، وقتی هر یک از این رفتارها را از فرزندتان مشاهده کردید، اولین سوالی که باید از خودتان بپرسید، این است که چه چیزی موجب این رفتار کودک شده است؟
پیدا کردن پاسخ این سوال خیلی سخت نیست، گاهی یک کار به اتمام نرسیده و گاهی جنگ قدرت و ... دلیل آن هر چه باشد، بعد از شناسایی آن، بهترین روش، خنثی کردن آن است و هیچچیز سادهتر و اثربخشتر از این نیست که از فرزندتان بخواهید اینگونه رفتار نکند و به او بگوئید با من اینگونه صحبت نکن، من این روش صحبت تو را دوست ندارم و نمیپسندم. و سپس بقیه حرفهای او را گوش ندهید و از او دور شوید.
بدین ترتیب شما قدرت را به دست آوردهاید، در صورتی که اگر بایستید و با کودک خود بحث کنید، در حقیقت او را قدرتمند کردهاید، حتی اگر فرزندتان به شما گفت که تو مرا درک نمیکنی و من به همین دلیل به تو بیاحترامی میکنم، فقط کافی است برای او توضیح دهید که این وظیفه اوست که به گونهای رفتار کند که شما متوجه او و حرکاتش بشوید و او را درک کنید و بیاحترامی، هیچ مشکلی را حل نخواهد کرد.
بیاحترامی فرزند به خواهر یا برادر
هنگامی که یکی از فرزندان شما به خواهر یا برادرش بیادبی میکند، اگرچه برای شما به عنوان پدر و مادر سخت است که مداخله نکنید، ولی سعی کنید مداخله نکنید.
بچهها باید یاد بگیرند که روی پای خود بایستند. آنها در اتوبوس، در مدرسه و در کلاس تنها هستند و باید بیاموزند که چگونهه از حق خود دفاع کنند؛ لذا این ایده اصلاً سنگدلانه نخواهد بود.
آنها باید بیاموزند که در برابر این رفتارها چه واکنشی از خود نشان دهند. در این موارد میتوانید از کودک خود بخواهید که یا نوع گفتارش را تغییر دهد و یا جمع را ترک کند و تنها بماند و به اتاقش برود.
سعی کنید کودک خود را از جمع خارج و در گوشهای به تنهایی با او صحبت کنید، زیرا سرزنش کودک در جمع باعث خجالت او نزد سایر کودکان شده و بعضاً مشکل تشدید میشود.
همه مشکلات در شرایط خصوصیتر راحتتر حل و فصل میشوند. اگر واقعاً قصد شما، تغییر رفتار کودکتان است، بهتر است دور از کودکان دیگر، با او حرف بزنید و او آسانتر تصمیم بگیرد.
اگر سن کودک شما کم است و نمیتواند به راحتی شما را درک کند، میتوانید با گرفتن اسباببازیاش و محدود کردن تماشای تلویزیون او را متقاعد کنید تا زمانی که خواسته شما را برآورده نکرده است، نمیتواند کار دیگری نیز انجام بدهد. و البته بهترین روش این است که ابتدا به او این فرصت را بدهید تا در زمان مناسب آن را انجام دهد؛ یعنی در حالی که از او توقع دارید آن کار را انجام دهد، ولی اجازه دهید هر زمان که تمایل دارد انجام دهد.
مهارتهای اجتماعی و حل مسائل
چگونگی تعامل و صحبت کردن با دیگران و چگونگی نشان دادن واکنش در برابر لطف و مهربانی سایرین و ... مهارتهای حل مسائل نیز عبارت است از چگونگی واکنش در برابر هر نوع رفتار سایرین و برطرف کردن انتظارات و مطالبات اطرافیان و این مهارت است که کودکان را در معرض انتقاد سایرین قرار میدهد.
برخی از کودکان به همین دلیل است که تکالیفشان را انجام نمیدهند، زیرا نمیخواهد در کلاس مورد انتقاد قرار بگیرند و برای کار خود پاسخگو باشند.
آموزش مهارت حل مسائل به کودکان
همه افراد باانگیزه هستند ولی سوال اینجاست که انگیزه آنها چیست؟
هر کودکی برای انجام کاری مشتاق و علاقهمند است و یکی از کارهایی که والدین میتوانند انجام دهند، این است که در برابر خواسته کودک مقاومت کنند و کنترل اوضاع را به دست بگیرند.
در این موارد سکوت والدین و نشان ندادن واکنش به این معناست که در برابر قدرت و خواست کودک تسلیم شدهاند. گاهی اوقات حتی لازم است با فریاد کشیدن و اصرار بر خواسته خود، اجازه ندهید کودک بر شما مسلط شود!
گاهی واقعاً هیچ راه دیگری وجود ندارد. گاهی کودکان به روش دیگری برای گوش ندادن به والدین، متوسل میشوند و پدر و مادر همواره باید به دنبال روش جدیدی باشند تا کنترل کودک را در اختیار داشته باشند.
اگر هر روز با کودک خود کلنجار میروید تا او بموقع از خواب بیدار شود، مطمئن باشید که مشکل حل نشده است، زیرا حتی اگر روزی کودک این کار را انجام دهد، برای نشان دادن قدرت خود به روش دیگری متوسل میشود و مثلاً مسواک نمیزند و یا حتی اگر دندانش را هم مسواک بزند، موهایش را شانه نخواهد کرد و یا لباسهایش را عوض نخواهد کرد و یا تکالیفش را انجام نخواهد داد و ... در این موارد پدر و مادر روزگار سختی خواهند داشت.
اولین گام در آموزش این مهارت به کودکان درک چگونگی طرز تفکر آنهاست. آنها همواره در تلاشند تا مشکل جدید را حل کنند؛ ولی روش آنها، ناکارآمد و تعریف شده است. شما با روش نظاممند باید با این روشهای ناکارآمد، مقابله کنید.
راهحلهای سادهای همچون گرفتن تلفن همراه او و یا محدود کردن تماشای تلویزیون، مفید و کارآمد نخواهد بود؛ باید یک روش و یک تصویر کامل و جامع داشته باشید.
در اکثر مواقع فریاد کشیدن و اصرار بر خواسته خودتان نیز مؤثر نیست و مشکل حل نخواهد شد، گاهی اوقات با داد زدن، فقط ضعف خود را به کودک نشان دادهاید و او را قدرتمندتر میکنید.
سعی کنید حق انتخاب را به او بدهید و از کلمه «من میخواهم» استفاده کنید؛ یعنی به جای اینکه به او دستور بدهید که از تختخواب بلند شو، بگوئید، من میخواهم که تو بلند شوی و یا من میخواهم که تکالیفت را انجام دهی؛ سپس اتاق را ترک کنید. اگر کودک شما باز هم خواسته شما را انجام نداد، به او بگوئید که باید عواقب آن را نیز در نظر بگیرد. مثلاً به او بگوئید اگر از رختخواب بلند نشوی، نمیتوانی هیچ کار دیگری هم انجام بدهی.
نمیتوانی بازی کنی، نمیتوانی مدرسه بروی، نمیتوانی تلویزیون ببینی، نمیتوانی درس بخوانی و در نهایت در امتحاناتت مردود و بیسواد میمانی. و تمام این عواقب انتخاب خودت خواهد بود.
انگیزه دادن به کودک
بعد از تعطیلات تابستان بازگشت به روال عادی روزهای مدرسه کمی سخت است؛ به خصوص برای کودکانی که تمام اوقاعت فراغت خود را در منزل ماندهاند.
اغلب والدین در این مورد با مشکل روبهرو میشوند و فرزند آنها صبح با غرغر رختخواب را ترک میکند.
زمان انجام تکالیف مدرسه، اوضاعع بدتر میشود. موضوع قابل توجه این است که کودک انگیزه دارد و فقط در برابر خواست شما مخالفت میکند، برخی از کودکان با انجام ندادن تکالیف مدرسه و بیدار نشدن بموقع از خواب، قصد دارند به والدین خود بگویند که آنها این کارها را طبق خواست و به روش خود انجام خواهند داد، نه به خواسته پدر و مادر و روش آنها.
وقتی فردی احساس ناتوانی و ضعف میکند، سعی میکند با قهر کردن، قدرتمند جلوه کند و وقتی کودک شما احساس ضعف و ناتوانی میکند، با مدرسه نرفتن و انجام ندادن تکالیف و خودداری از انجام خواستههای والدین میخواهد قدرت خود را نشان دهد و ثابت کند که کنترل اوضاع را در دست دارد.
در این موارد کنترل شرایط کاملاً از دست پدر و مادر خارج میشود؛ ولی کودک این روش را تنها راه نشان دادن و اثبات قدرت خود میداند. در این مواقع شما باید به او هشدار دهید و او را از پیامدهای طبیعی رفتارش آگاه کنید.
تشویق کودک
گاهی حتی لازم است که اجازه دهید کودک این مراحل را طی کرده و نتیجه و عواقب رفتار خود را مشاهده کند.
گاهی نیز با در نظر گرفتن یک جایزه برای او میتوانید او را ترغیب کنید تا به حرفهای شما گوش بدهد. خیلی ساده است، اگر امتحاناتش را با موفقیت سپری کرد جایزه خواهد گرفت و اگر نتیجه دلخواه را نگرفت، هیچ تنبیهی در کار نخواهد بود.
اگر تلاش شما برای سر به راه کردن کودکان نتیجهای نداد و این تلاش به جنگ والدین و فرزندان تبدیل شد و یا اگر فرزند شما کمانگیزه است و به صحبتهای شما گوش نمیدهد، ممکن است ناشی از یک مشکل و یک نگرانی بزرگ و یا نوع واکنش شما نسبت به رفتار او باشد که در این موارد بهتر است به پزشک مراجعه کنید.