روزنامه هفت صبح - احمدرضا نجفی: هفته پیش رو یک هفته طلایی برای کنکوری‌هایی است که سه‌شنبه هفته گذشته نتیجه عملکردشان در کنکور سراسری مشخص شده و حالا سخت مشغول تحقیق و جستجو برای یک انتخاب رشته خوب هستند.
سالانه حدود یک میلیون نفر در آموزش سراسری شرکت می‌کنند و امسال هم وضعیت به همین شکل است. از این تعداد حدود 800 هزار نفر مجاز به انتخاب رشته شده‌اند و گفته می‌شود حدود 100 هزار نفر از آن‌ها حاضر هستند برای یک انتخاب رشته خوب، هزینه کنند.
فرآیند انتخاب رشته تا آخر هفته جاری یعنی 24 مرداد ادامه دارد. کارشناس آموزش و پرورش تخمین می‌زنند، در ایام انتخاب رشته رقمی معادل 30 تا 50 میلیارد تومان پول جابه‌جا می‌شود تا والدین خیال‌شان بابت آینده فرزندان‌شان راحت شود. داخل پرانتز، باید توجه داشته باشید که رشته دانشگاه تأثیر چندانی در زندگی آینده دانشجویان ندارد، چرا که آمار وزارت کار نشان می‌دهد، حدود 80 درصد فارغ‌التحصیلان در شغلی بی‌ربط نسبت به تحصیلات‌شان مشغول به کار می‌شوند!
در این گزارش سراغ همه هزینه‌هایی رفته‌ایم که دانش‌آموزان برای انتخاب رشته کنکور متقبل می‌شوند. از شرکت در همایش‌های انتخاب رشته، بازدید حضوری از دانشگاه‌ها در رویداد‌هایی تحت عنوان «روز باز دانشگاه»، تا هزینه استفاده از نرم‌افزار‌های تخمین نتایج کنکور و مشاوره‌های عمومی و اختصاصی مؤسسه‌های کنکور. برای تهیه این گزارش سراغ چهار تن از مشاوران با تجربه کنکور رفتیم تا ببینیم هزینه هر کدام از این مراحل انتخاب رشته چقدر است. در انتها، آن‌ها توصیه‌هایی برای دانش‌آموزان کنکوری دارند که مطالعه آن می‌تواند برای دانش‌آموزان و والدین‌شان سودمند باشد.
اولین قدم؛ همایش انتخاب رشته
تحقیق برای رشته‌های مختلف دانشگاهی و شرایط و فضای هر دانشگاه اولین کاری است که یک کنکوری باید برای انتخاب رشته انجام دهد، اما از آنجایی که خیلی‌ها تحقیق برای رشته‌های دانشگاهی را به بعد از آزمون کنکور سراسری موکول می‌کنند، وقت کافی برای تحقیق در مورد همه رشته‌ها وجود ندارد. همین موضوع می‌تواند به عنوان یک منبع درآمد برای موسسه‌های کنکور به حساب بیاید. یک همایش برگزار می‌کنیم، انواع و اقسام فارغ‌التحصیلان رشته‌ها و دانشگاه‌های مختلف را دعوت می‌کنیم تا برای دانش‌آموزانی که قرار است به زودی راهی دانشگاه شوند، همه چیز را توضیح دهند.
همایش‌های انتخاب رشته عموماً درآمدی برای موسسه‌ها به همراه ندارند. آنطور که مشاوران کنکور به ما می‌گویند، همایش‌های انتخاب رشته بیشتر باهدف نمک‌گیر کردن دانش‌آموزان برگزار می‌شود. همان‌هایی که نهایتاً برای انتخاب رشته باید یک نفر را پیدا کنند تا برای‌شان کد رشته محل‌ها مختلف را مرتب بچینند.
مشاوران کنکور می‌گویند، این همایش‌ها عموما به صورت رایگان برگزار می‌شوند تا نقش معرفی موسسه را داشته باشند. با این وجود جستجو‌های ما نشان می‌دهد همین روز‌ها همایش‌های مختلفی با مبلغ ورودی حدود 20 هزار تومان برای هر نفر، در حال برگزاری است. این هزینه برای همایش‌هایی که در شهرستان‌ها برگزار می‌شود تا 70 هزار تومان بالا می‌رود!
علاوه بر این بعضی از دانشگاه‌های مطرح کشور این روز‌ها یک رویداد تحت عنوان «روز باز دانشگاه» برگزار می‌کنند که طبق آن دانش‌آموزان به دانشگاه مورد نظرشان می‌روند و محیط‌های مختلف آموزشی را بررسی می‌کنند. در این بین دانش‌آموزان می‌توانند از دانشجویانی که بعضاً در دانشگاه حضور دارند، مشاوره بگیرند و از آن‌ها در مورد رشته و دانشگاه‌شان بپرسند. این رویداد‌ها دست کم 20 هزار تومان برای هر دانش‌آموز خرج دارد. این هزینه می‌تواند به 40 هزار تومان هم برسد. حتی بعضی مشاوران به نام کنکور سراغ دانشگاه‌ها می‌روند تا با مستقر شدن در دانشگاه، فرآیند انتخاب رشته را در محیط دانشگاهی انجام دهند. با این کار هزینه انتخاب رشته بالاتر خواهد رفت.
دومین قدم؛ نرم‌افزار تخمین نتایج کنکور
با یک رتبه چند رقمی چطور می‌خواهید انتخاب رشته کنید؟ هیچ کس از حفظ نمی‌تواند بگوید که با هر رتبه احتمال قبول شدن در کدام رشته و دانشگاه بیشتر است. برای همین طی کردن مراحل انتخاب رشته مراجعه به یکی از این نرم‌افزار‌ها را لازم دارد. این نرم‌افزار‌ها به دانش‌آموز می‌گویند که با رتبه‌ای که آورده، چه رشته‌ای می‌تواند قبول شود. اغلب موسسه‌ها این امکان را به صورت رایگان در اختیار دانش‌آموز می‌گذارند. حتی موسسه‌های معروف کنکور، این امکان را در سایت‌شان فراهم کرده‌اند تا دانش‌آموزان با استفاده از نرم‌افزار انتخاب رشته، ببینند با رتبه‌ای که کسب کرده‌اند، سال‌های قبل چه رشته‌هایی قبول می‌شدند.
مشاوران کنکور به ما می‌گویند این سامانه‌ها زیاد قابل اعتماد نیستند. چراکه تعداد دانش‌آموزان هر موسسه محدود است و همچنین هر سال ممکن است تغییراتی در ظرفیت دانشگاه‌ها ایجاد شود تا به کلی فرآیند انتخاب رشته را تغییر دهند. در کنار این سامانه‌ها، نرم‌افزار‌های پولی انتخاب رشته خودنمایی می‌کنند. مشاوران کنکور می‌گویند این نرم‌افزار‌ها حرفه‌ای‌تر عمل می‌کنند. چراکه جامعه آماری آن‌ها خیلی گسترده است و هر سال تغییرات دفترچه را در فرآیند تخمین نرم‌افزار اعمال می‌کنند. برای همین نتایج آن‌ها به واقعیت نزدیک‌تر است.
مشاوران کنکور می‌گویند موسسه‌هایی که به این نرم‌افزار‌ها دسترسی دارند، برای هر دانش‌آموز مبلغ 50 تا 100 هزار تومان را در نظر می‌گیرند! به عبارتی دانش‌آموزان با پرداخت این مبلغ، اطلاعات‌شان را در اختیار موسسه می‌گذارند تا برای‌شان مشخص کنند با این رتبه ممکن است چه رشته‌هایی قبول شوند.
قدم آخر؛ مشاوره انتخاب رشته
تحقیق کردن درباره رشته‌های مختلف و یک برگه پرینت با کد رشته محل‌های مختلف برای خیلی‌ها کافی نیست. مشاوران کنکور می‌گویند خیلی‌ها نمی‌توانند خودشان برای انتخاب رشته تصمیم بگیرند و در این راه سراغ این مشاوران می‌روند. آن‌ها می‌گویند کسانی که رتبه‌های متوسط در بازه یک تا شش هزار منطقه یک کسب می‌کنند، مشتری‌های اصلی مشاوران انتخاب رشته هستند. مشاوران کنکور به ما می‌گویند، هر نوبت مشاوره انتخاب رشته در آموزشگاه‌ها برای هر دانش‌آموز حدود 500 تا 700 هزار تومان هزینه دارد. طوری که دانش‌آموز با مراجعه به موسسه کنکور، با پرداخت این مبلغ می‌توان به مدت حدود یک ساعت از توصیه‌های مشاور انتخاب رشته بهره‌مند شود.
همانطور که معلمان خصوصی برای آموزش به منزل دانش‌آموز می‌روند، ممکن است مشاوران خصوصی برای انتخاب رشته سر از منزل شاگردشان در آورند. مشاوران کنکور به ما می‌گویند برای هر جلسه خصوصی مبلغی حدود یک میلیون تا یک میلیون و 500 هزار تومان هزینه دریافت می‌کنند. آن‌ها می‌گویند این مبلغ برای مشاوران خوب است، مشاوران عالی خیلی بیشتر از این حرف‌ها پول می‌گیرند و ممکن است حق مشاوره آن‌ها به چهار یا پنج میلیون تومان هم برسد.
مشاوران برای انتخاب رشته خصوصی عموماً یک ساعت و نیم با دانش‌آموز سروکله می‌زنند. مشاوران کنکور می‌گویند در این بازه 10 روزه انتخاب رشته، ممکن است حدود 40 میلیون تومان درآمد داشته باشند. گفته می‌شود همین حالا در تهران حداقل 20 نفر هستند که در ایام انتخاب رشته چنین درآمدی دارند. مشاوران حرفه‌ای که تمرکزشان روی انتخاب رشته است، درآمد‌های بالاتری کسب می‌کنند. طوری که گفته می‌شود چند نفر از این مشاوران در بازه 10 روزه انتخاب رشته ممکن است تا 100 میلیون تومان درآمد داشته باشند.
مشاوران کنکور به ما می‌گویند این افراد عموماً قبل از شروع فرآیند انتخاب رشته، چند تن از فارغ‌التحصیلان یا دانش‌آموزان رشته‌ها و دانشگاه‌های برتر را استخدام می‌کنند تا در این راه کمک‌شان کنند. دانش‌آموزان وقتی سراغ این دسته از مشاوران تخصصی انتخاب رشته می‌روند، بیشتر وقت‌شان با دانشجویان و فارغ‌التحصیلان می‌گذرد و در پایان حدود 10 دقیقه تا یک ربع، شخص اصلی مشاور برای انتخاب رشته آن‌ها وقت می‌گذارد.
برای همین موضوع آن‌ها می‌توانند در این 10 روز، تعداد بیشتری از دانش‌آموزان را در فرآیند انتخاب رشته مشاوره دهند تا به این درآمد‌های نجومی برسند. البته باید توجه داشته باشید که تعداد این افراد در کشور انگشت‌شمار است و قابل تعمیم به همه مشاوران انتخاب رشته نیست.
توصیه‌های مشاوران انتخاب رشته به کنکوری‌ها
گفتگوی‌مان با مشاوران کنکور به ذکر چند توصیه کلیدی برای دانش‌آموزانی که به زودی قرار است تحت عنوان دانشجو به ادامه تحصیل بپردازند، رسید. بعضی مشاوران کنکور معتقد هستند، بدون هیچ هزینه‌ای می‌توان انتخاب رشته موفق داشت. مطالعه دفترچه انتخاب رشته و تحقیق اینترنتی درباره رشته‌ها و دانشگاه‌های مختلف و همچنین کمک گرفتن از مشاور مدرسه که هزینه‌ای در پی ندارد، می‌تواند تا حد زیادی دانش‌آموز را برای انتخاب رشته آماده کند. صرفاً کافی است دانش‌آموز علایق شخصی خودش و ویژگی‌های رشته‌های مختلف را بشناسد و بتواند رشته‌ها و دانشگاه‌ها را به ترتیب روی کاغذ مشخص کند.
مشاوران کنکور می‌گویند، پیش‌بینی اینکه یک دانش‌آموز با رتبه‌ای که کسب کرده در کدام رشته قبول خواهد شد، هیچ کمکی به فرآیند انتخاب رشته نمی‌کند و صرفاً برای پاسخگویی به حس کنجکاوی دانش‌آموزان و والدین آن‌ها کاربرد دارد. چراکه کل کاری که باید برای انتخاب رشته انجام شود، شناختن اولویت رشته‌ها نسبت به یکدیگر است.
مشاوران کنکور می‌گویند ممکن است این روز‌ها دروغ‌های شاخ‌دار بشنوید. آن‌ها می‌گویند بخش قابل توجهی از درآمد انتخاب رشته، از ناآگاهی دانش‌آموزان و والدین آن‌ها است. مثلاً ممکن است بعضی موسسه‌ها ادعا کنند که می‌توانند رتبه 12هزار کنکور را به رشته صنایع در دانشگاه علم و صنعت بفرستند. به نظر شما مشاوران انتخاب رشته تا چه حد توانایی تغییر در نتایج کنکور را دارند؟
مشاوران کنکور می‌گویند باید حواس‌مان به این حقه‌ها باشد. اگر به این افراد مراجعه کنید و بپرسید چطور می‌توانند رتبه 12هزار کنکور را روی صندلی دانشگاه علم و صنعت بنشانند، می‌گویند این دانشگاه یک پردیس در فلان شهرستان دارد که با رتبه 12هزار می‌توان در رشته‌های تاپ پردیس‌های دورافتاده دانشگاه‌ها قبول شد.
حقه دیگری که بعضی موسسه‌های کنکور برای انتخاب رشته به کار می‌گیرند، ادعای در اختیار داشتن کدرشته محل‌های خاص است. کدرشته محل‌هایی که در دفترچه خبری از آن‌ها نیست، اما با جستجو در سایت سازمان سنجش می‌توان سراغ آن‌ها را گرفت. این کدرشته‌ها مربوط به کسانی است که می‌خواهند تغییر رشته بدهند. مثلا با کنکور تجربی، رشته برق را انتخاب کنند. در حالی که این کدرشته محل‌ها در خود سایت سنجش قابل مشاهده است.