مننژیت چگونه درمان می‌شود؟

تحریریه گروه ترجمه زندگی آنلاین

بیشتر موارد مننژیت بر اثر عفونت ویروسی به وجود می‌‌آید اما عفونت‌‌های باکتریایی و یا قارچی نیز می‌‌توانند تولید مننژیت کنند.

برخی از بیماران مبتلا به مننژیت پس از چند هفته بدون درمان خاصی، خوب می‌‌شوند اما جان بیشتر بیماران مبتلا، چنانچه به سرعت تحت درمان‌‌های آنتی بیوتیک قرار نگیرند، ممکن است به خطر بیفتد.

بنابراین افراد با مشاهده علایم این بیماری باید خیلی سریع مراقبت‌‌های پزشکی دریافت کنند.

تشخیص و درمان زودهنگام از پیچیده و جدی شدن این بیماری جلوگیری می‌‌کند.

علایم و عوامل ایجاد مننژیت

علایم مننژیت

علایم اولیه مننژیت تا حدی شبیه آنفلوانزاست. شدت این علایم ممکن است در عرض چند ساعت یا چند روز افزایش یابد. از علایم احتمالی این بیماری در افراد بزرگتر از 2 سال باید به موارد زیر اشاره کرد:

تب شدید و ناگهانی، خشکی گردن، سردرد شدیدی که به نظر معمولی نمی‌آید، سردرد به همراه تهوع و استفراغ، گیجی یا اشکال در تمرکز، تشنج، خواب آلودگی و یا به سختی بیدار ماندن، حساسیت به نور یا صدا، احساس گرسنگی و یا تشنگی نداشتن، جوش‌‌ها و ضایعه‌‌های پوستی (گاهی اوقات، مننژیت در اثر باکتری مننگوکوک به وجود می‌‌آید و ممکن است با ضایعه پوستی مشخصی مشاهده شود).

علایم در کودکان زیر دو سال به صورت زیر است

تب بسیار بالا، گریه دایم، خواب آلودگی یا حساسیت بسیار شدید، عدم تحرک و سستی، نداشتن اشتها، برآمدگی در نرمه سر و منظور بخش نرم در بالای جمجمه کودک است، خشکی در بدن و گردن کودک

زمان مراجعه به پزشک

اگر علایم زیر در شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان مشاهده شد، باید به سرعت به پزشک مراجعه کنید:

تب، سردرد شدید غیرمنتظره، گیجی، تهوع و خشکی گردن، مننژیت باکتریایی بسیار جدی است و اگر چند روز بدون درمان آنتی بیوتیک بماند، می‌تواند مرگبار باشد.

همچنین اگر فردی از اعضای خانواده و یا همکارتان، به این بیماری مبتلا شد، باید با کمک و توصیه پزشک‌تان از سرایت بیماری به خود پیشگیری کنید.

عوامل ایجاد مننژیت

عفونت‌‌های ویروسی اصلی ترین دلیل ایجاد مننژیت است و البته عفونت‌‌های باکتریایی و به ندرت عفونت‌‌های قارچی نیز می‌‌توانند فرد را به این بیماری مبتلا سازند.

اما از آنجایی که عفونت‌‌های باکتریایی معمولا کشنده هستند، تشخیص زود هنگام این بیماری بسیار ضروری است.

مننژیت باکتریایی

باکتریهایی که وارد جریان خون می‌‌شوند و به سمت مغز و نخاع می‌‌روند، مننژیت شدید باکتریایی تولید می‌‌کنند.

اما این بیماری نیز می‌‌تواند با حمله مستقیم باکتری‌‌ها به غشاء و پرده‌‌های محافظی مغز و نخاع نیز به وجود آید.

چند نوع باکتری وجود دارد که می‌‌توانند منجر به بیماری شدید مننژیت شوند و رایج ترین آنها به عبارت زیر است:

استروپتوکک پنومونیه

این باکتری رایج ترین باکتری ایجادکننده مننژیت در افراد، از نوزاد و کودک گرفته تا بزرگسال، است.

استروپتوکوک پنومونیه معمولا فرد را به سینه پهلو یا عفونت‌‌های گوش و یا سینوس مبتلا می‌‌کند.

معمولا واکسیناسیون می‌‌تواند از ابتلا به این نوع عفونت پیشگیری کند.

نایسریا مننژیتیدیس

این باکتری نیز فرد را به مننژیت باکتریایی حاد مبتلا کرده و معمولا بخش بالایی دستگاه تنفسی را دچار عفونت می‌‌کند و در عین حال وقتی وارد خون شود، می‌‌تواند موجب بیماری مننژیت مننگوکوکسمی (عفونت خون تهدیدکننده زندگی) شود.

این عفونت عمدتا نوجوانان و بزرگسالان جوان را مبتلا می‌‌کند و معمولا می‌تواند در مدارس و خوابگاه‌‌های دانشجویی و یا خوابگاه‌‌های سربازان به صورت اپیدمی بروز کند.

واکسیناسیون موجب پیشگیری از ابتلا به این بیماری شود.

هموفیلوس آنفلوانزا

باکتری هموفیلوس آنفلوانزا نوع بی، زمانی کودکان بسیاری را به بیماری مننژیت مبتلا  می‌‌کرد اما امروزه با استفاده از واکسیناسیون تعداد ابتلا به این نوع مننژیت بسیار کم شده است.

لیستریا مونوسیتوژن

این نوع باکتری، بیشتر در پنیرهای پاستوریزه نشده، سوسیس و کالباس دیده می‌‌شود.

زنان باردار، نوزادان و بزرگسالانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، به این نوع مننژیت حساس هستند.

این باکتری می‌‌تواند از جفت عبورکرده و منجر به مرگ جنین در زنان باردار مبتلا به مننژیت شود.

مننژیت ویروسی

مننژیت ویروسی معمولا ملایم بوده و اغلب اوقات به خودی خود درمان می‌‌شود.

از ویروس‌‌هایی که مننژیت تولید می‌‌کنند می‌‌توان به آنتروویروس، ویروس هرپس سیمپلکس نوع 2 (و نوع 2 با رواجی کمتر)، ویروس زونا (که به عامل آبله مرغان و زونا شناخته می‌شود)، ویروس اوریون، اچ آی وی، و ال سی ام وی، ویروس رود نیل اشاره کرد.

البته نوع آنتروویروس بیش از ویروس‌‌های دیگر شایع است و اواخر تابستان و یا اوائل پاییز، فرد را مبتلا می‌‌کند.

مننژیت مزمن

در این نوع مننژیت، ارگانیسم‌‌هایی مانند قارچ‌‌ها و مایکوباکتریوم توبرکلوزیس عامل بیماری سل که آهسته رشد می‌‌کنند، به پرده‌‌های محافظی و مایع اطراف مغز حمله کرده و تولید مننژیت مزمن می‌‌کنند.

این بیماری پس از گذشت بیش از دو هفته یا بیشتر، خود را بروز می‌‌دهد.

علایم مننژیت مزمن، شبیه مننژیت حاد به همراه سردرد، تب، تهوع و کدورت ذهنی هستند.

مننژیت قارچی

مننژیت قارچی چندان رایج نیستند و بیشتر تولید مننژیت مزمن می‌‌کنند و خود را شبیه مننژیت‌‌های حاد باکتریایی نشان می‌‌دهند.

مننژیت‌‌های قارچی، واگیردار نیستند.

مننژیت کریپتوکوکال ناشی از نوعی قارچ است که افراد با سیستم ایمنی ضعیف را تحت تاثیر قرار می‌‌دهد. این نوع مننژیت در صورت درمان نشدن، مرگبار است.

دیگر عوامل

از دیگر عوامل ابتلا به مننژیت می‌‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

انجام ندادن واکسیناسیون احتمال خطر ابتلا به مننژیت در افرادی که طبق برنامه واکسیناسیون از دوران کودکی یا بزرگسالی، واکسیناسیون خود را انجام نداده‌اند، بالاست.

سن

بیشتر مننژیت‌‌های ویروسی در کودکان زیر 5 سسال رخ می‌‌دهد. مننژیت باکتریایی نیز در افراد زیر 20 سال رایج است.

زندگی در خوابگاه

معمولا افرادی که در خوابگاه زندگی می‌‌کنند و همچنین کودکانی که به مدرسه و یا مهدکودک‌‌ها می‌‌روند در معرض ابتلا به این بیماری هستند.

بارداری

بارداری معمولا خطر ابتلا به مننژیت لیستریا را بالا می‌‌برد و منجر به سقط جنین یا تولد نوزاد مرده و یا زایمان زودرس می‌‌شود.

سیستم ایمنی در معرض خطر

افراد مبتلا به بیماری ایدز، دیابت، معتاد به الکل و کسانی که از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن مصرف می‌‌کنند، به علت اینکه سیستم ایمنی بدن‌شان ضعیف شده است، بیشتر به مننژیت مبتلا می‌‌شوند.

افرادی هم که به دلیلی مجبور به برداشتن طحال خود شدند در معرض ابتلا به این بیماری هستند و حتما باید با استفاده از واکسیناسیون، بدن خود را در برابر این بیماری مصون نمایند.

خطرات ناشی از عدم درمان مننژیت

اگر این بیماری به موقع درمان نشود، فرد را دچار تشنج و صدمات عصب شناختی دایمی از جمله موارد زیر می‌‌کند:

از دست دادن شنوایی، اشکال در حافظه، ناتوانایی یادگیری، صدمه مغزی، مشکل در راه رفتن، صدمه به کلیه، شوک و در نهایت مرگ اما با انجام دادن درمان‌‌های به موقع، حتی شدیدترین بیماری‌‌های مننژیت، برطرف می‌‌شوند.

روش‌‌های تشخیص مننژیت

آزمایش و کشت خون

در این روش با استفاده از کشت خون، به دنبال عوامل بیماری زا مانند باکتری‌‌ها در فرد می‌‌گردند.

تصویربرداری

با استفاده از تصویر برداری CT و MR از سر، به دنبال نشانه‌‌های التهاب گشته و در صورت وجود، بیماری تشخیص داده می‌‌شود.

البته استفاده از اشعه‌‌های ایکس و سی تی اسکن از سینه و یا سینوس‌‌ها می‌‌توان به وجود عفونت‌‌ها پی برد.

سوراخ کمری

در این روش با استفاده از وارد کردن سوزن به کیسه دو طناب نخاعی و برداشت نمونه مایع مغزی-نخاعی به بررسی احتمال وجود مننژیت می‌‌پردازند.

روش‌‌های درمان مننژیت

درمان به نوع مننژیت بستگی دارد

* درمان مننژیت باکتریایی، با استفاده ار تزریق وریدی آنتی بیوتیکی صورت می‌گیرد و البته این اواخر از داروهای کورتیکواستروئیدی نیز استفاده می‌‌شود.

بدین ترتیب به سرعت جلوی خطرات احتمالی مانند تورم مغز و تشنج‌‌ها گرفته می‌شود.

* آنتی بیوتیک‌‌ها در مننژیت ویروسی بی‌فایده هستند و بیشتر مواقع بدون تجویز داروی خاصی درمان می‌‌شوند.

استراحت و مصرف مایعات فراوان و پایین آوردن تب، بهترین روش مراقبت از بیمار مبتلا به مننژیت ویروسی است.

اما به تشخیص پزشک ممکن است برای کاهش تورم در مغز از داروهای کورتیکواستروئیدی استفاده شود.

* در انواع دیگر مانند مننژیت قارچی، پزشک داروهای ضدعفونت قارچی تجویز می‌کند.

همچنین مننژیت‌‌هایی که ریشه عفونی ندارند با استفاده از داروهای کورتیکواستروئیدی درمان می‌‌شوند.