یک نظرسنجی جدید نشان داد که حدود 25٪ از بزرگسالان بالای 50 سال، برای تقویت سلامت مغز خود، با وعده افزایش حافظه و توجه و تمرکز دقیق‌تر، برخی قرص و مکمل‌ها را مصرف می‌کنند. اما مشکل در اینجاست که هیچ اثبات و دلیل محکمی بر اثربخشی این مکمل‌ها وجود ندارد.
دکتر گاد مارشال، معاون پزشکی در مرکز تحقیقات و درمان آلزایمر در بیمارستان بریگهام وابسته به هاروارد می‌گوید: “مسئله اصلی در مورد همه مکمل‌های بدون نسخه، عدم تنظیم مقررات است. FDA بر آزمایش محصولات یا دقت مواد تشکیل دهنده این مکمل‌ها، نظارتی ندارد – آنها تنها به دنبال مکمل‌هایی هستند که ادعای سلامتی مربوط به درمان برخی بیماری‌های خاص را دارند.”
از نظر سلامتی مغز، این بدان معنی است که تولید کننده مکمل می‌تواند ادعا کند که محصول او به هوشیاری ذهنی یا جلوگیری از دست دادن حافظه کمک می‌کند – و نه این که در برابر زوال عقل یا بیماری آلزایمر محافظت می‌کند یا آن را بهبود می‌بخشد. دکتر مارشال می‌گوید: “از این رو، تولید کنندگان نیازی به تهیه نسخه پشتیبان از هرگونه ادعایی مبنی بر مؤثر بودن یا حتی ایمن بودن این محصولات ندارند.”
ترکیبی از مواد مغذی
بسیاری از مکمل‌های ذهن و حافظه، بر روی اسیدهای چرب امگا 3 (مانند آنهایی که در روغن ماهی وجود دارد) ، ویتامینE ، انواع ویتامین‌هایB یا ترکیبات مختلف تمرکز دارند. اما چرا اینها؟
به گفته دکتر مارشال، شواهد و مدارکی قوی وجود دارد که نشان می‌دهد رژیم‌های غذایی خاص مانند رژیم مدیترانه‌ای، رژیم غذایی DASH و رژیم غذایی MIND می‌توانند به بهبود عملکرد شناختی کمک کنند.
وی می‌گوید: “این رژیم‌ها حاوی مواد غذایی با مقادیر زیادی از این ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند. اما آنچه مشخص نیست این است که آیا ترکیب مواد مغذی موجود در این رژیم‌ها، مفید و اثر بخش است یا اینکه تنها برخی مواد خاص یا حتی مقادیر مشخص، یا برخی عوامل دیگر آن را اثر بخش کرده است؟” محققان با آزمایش اینکه چگونه این مواد مغذی بر سلامت شناختی تأثیر می‌گذارند، سعی کرده‌اند به این سؤالات پاسخ دهند. تاکنون این مطالعات محدود، با وجود چند مورد استثناء نادر، هیچ مدرکی برای کمک پیدا نکرده‌اند.
دکتر مارشال می‌گوید: ” این هنوز بدان معنا نیست که ممکن است مکمل‌های مغزی کار نکند.” “اما هنوز شواهدی در مورد آزمایش و تست ویتامین‌ها یا مواد معدنی جدا شده و سلامت مغز وجود ندارد.”
در اینجا به خلاصه‌ای از آنچه که تاکنون علم به آن دست یافته است، می‌پردازیم:
اسید چرب امگا 3 (روغن ماهی)
سه نوع امگا 3 وجود دارد: اسید ایکوزاپنتائنوئیک (EPA) و اسید دکوزاهگزانوئیک (DHA) که بیشتر در ماهی‌های چرب مانند ماهی قزل آلا وجود دارد – و اسید آلفا لینولنیک (ALA) ، که در سبزیجات برگ سبز ( کاهو، سبزی، بروکلی، اسفناج)، روغن‌های گیاهی (کانولا ، سویا)، و آجیل و دانه‌ها (گردو، تخم کتان) وجود دارد.
دکتر مارشال می‌گوید: “بدن ALA را در EPA یا DHA پنهان می‌کند، اما تنها در مقادیر کم، بنابراین بهترین راه برای دریافت مقادیر زیاد EPA و DHA ، خوردن ماهی بیشتر است.”
امگا 3 به ساخت غشای سلولی در مغز کمک می‌کند و همچنین ممکن است دارای اثرات ضد التهابی و آنتی اکسیدانی باشد که می‌تواند از سلول‌های مغزی محافظت کند.
همچنین، ماهی یکی از مهم‌ترین رژیم‌های مدیترانه‌ای و MIND است و مطالعات نشان می‌دهد که ارتباط بین مصرف بیشتر ماهی و خطر پایین آمدن اختلالات شناختی وجود دارد. با این حال، مکمل‌های امگا 3 این اثر را نشان نداده‌اند. دکتر مارشال می‌گوید: “به نظر می‌رسد هر فایده‌ای از مصرف بیشتر ماهی و نه از مصرف مکمل‌های روغن ماهی حاصل می‌شود.”
ویتامین E
ویتامین E یک آنتی اکسیدان است و اعتقاد بر این است که با کاهش استرس اکسیداتیو به سلامت مغز کمک می‌کند. این تنها مکملی است که مشخص شده است می‌تواند دارای هر گونه مزیت احتمالی باشد.
یک مطالعه در سال 2014 در مجلهNutrients ، تحقیقات موجود در مورد ویتامین E و موضوعات مختلف سلامتی، مانند بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و بیماری آلزایمر را مورد بررسی قرار داد.
محققان دریافتند که ویتامین E با دوز بالا ممکن است به افراد مبتلا به زوال عقل و آلزایمر خفیف تا متوسط کمک کند تا بتوانند برای مدت زمان کوتاهی به انجام وظایف زندگی روزمره بپردازند. اما ویتامین E مانع از بروز این بیماری یا کاهش علائم دیگر نمی‌شود و دوزهای زیاد، احتمال خطر سکته مغزی را افزایش می‌دهد.
ویتامین B
سه ویتامین B اغلب با سلامت مغز در ارتباط هستند: B6، B9 (فولات) و .B12 این ویتامین‌ها می‌توانند به تجزیه هموسیستئین کمک کنند، که سطح بالای آن با خطر بیشتر زوال عقل و آلزایمر همراه است. ویتامین‌های گروه B همچنین به تولید انرژی مورد نیاز برای توسعه سلول‌های جدید مغز کمک می‌کنند.
با این حال، اکثر افراد از طریق رژیم غذایی خود به اندازه کافی ویتامین B دریافت می‌کنند. دکتر مارشال می‌گوید: “در صورت کمبود ویتامین B در بدن شما، اگر نمی‌توانید آن را از رژیم غذایی خود دریافت کنید، ممکن است به ویتامین‌های گروه B از طریق مکمل‌ها نیاز داشته باشید، اما در غیر این صورت هیچ فایده‌ای برای سلامت مغز ندارند.”
گیاه جینکو
برگ‌های درخت جینکو در طب سنتی چینی برای درمان انواع بیماری‌ها استفاده می‌شود. در داروخانه‌ها، عصاره حاصل از برگ‌ها به عنوان یک مکمل معمولاً به نام ginkgo biloba فروخته می‌شود. یکی از اهداف اصلی فروش آن، خاصیت تقویت کنندگی حافظه است. با این حال، مانند سایر مکمل‌های سلامتی مغز، علم از این ادعا پشتیبانی نمی‌کند.
یکی از بزرگترین کارآزمایی‌های بالینی، ارتباط احتمالی جینکو و تقویت حافظه را مورد بررسی قرار داد. محققان بیش از 3000 فرد مسن را مورد بررسی قرار دادند، که میانگین سنی آنها 79 سال بود، 54٪ از آنها مرد بودند، و دارای عملکرد طبیعی شناختی یا اختلال خفیف شناختی بودند. تقریباً به مدت شش سال به هر نفر 120 میلی گرم جینکو یا دارونما، دو بار در روز داده شد. (این مقدار براساس تحقیقات قبلی انتخاب شده است.) نتایج نشان داد که جینکو بیلو زوال عقل را کاهش نمی‌دهد.
دکتر گاد مارشال، معاون پزشکی در مرکز تحقیقات و درمان آلزایمر در بیمارستان بریگام می‌گوید: “بیشتر مکمل‌ها به طور دقیق در آزمایشات بالینی آزمایش نمی شوند.” “با این وجود، جینکو به دلیل پتانسیل‌های خود برای جلوگیری از زوال عقل کاملاً آزمایش شده است، و شواهد محکمی وجود دارد که نشان می‌دهد از افت حافظه یا زوال عقل جلوگیری نمی‌کند و بنابراین نباید برای آن منظور استفاده شود.”
در مورد مکمل‌ها بیشتر فکر کنید
بنابراین این سؤال همچنان باقی می‌ماند: بدون هیچ مدرکی، چرا افراد هنوز هم مکمل‌های سلامت ذهن و حافظه را خریداری می‌کنند؟ دکتر مارشال می‌گوید: “هنوز هم این ایده وجود دارد که مصرف قرص آسان‌تر از ایجاد تغییری پایدار در زندگی است.”
تا زمانی که بیشتر مشخص شود، توصیه دکتر مارشال صرفه جویی در هزینه شما است. “در انجام ورزش‌های هوازی و پیروی از یک رژیم غذایی مبتنی بر گیاهان سرمایه گذاری بیشتری کنید. اینها می‌توانند در طولانی مدت بیش از هر مکملی به حافظه و سلامت مغز شما کمک کنند.”