رقابت صنعتی ایران و اوراسیا

ضمن آنکه بررسی لیست کالایی ایران نشان می‌دهد که اغلب کالاهای تمام‌شده مشمول اعطای امتیاز شده‌اند که این خود یک گام رو به جلو محسوب می‌شود. از سوی دیگر، اوراسیا نیز برای محصولات معدنی و صنعتی، کشاورزی و پتروشیمی ایران امتیازهایی را در نظر گرفته است.  ایران درحال الحاق به اتحادیه اقتصادی اوراسیا است و از 5 آبان رسما فرآیند عملیاتی پیوستن به این اتحادیه با آغاز تجارت ترجیحی براساس فهرست امتیازاتی اعطایی دوجانبه کلید می‌خورد. اتحادیه اقتصادی اوراسیا توسط 5 کشور روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، بلاروس و ارمنستان تاسیس شده و ارزش مبادلات تجاری آن به حدود 750 میلیارد دلار در سال می‌رسد. حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران دهم مهرماه امسال، پس از پایان اجلاس سران اتحادیه اوراسیا اعلام کرد که موافقت‌نامه ترتیبات تجارت ترجیحی بین ایران و اتحادیه اوراسیا از 5 آبان امسال اجرایی می‌شود و بر این اساس ایران باید ظرف سه سال عضو اتحادیه اوراسیا شود. فعالان اقتصادی نیز بر این باورند با توجه به تنوع بازار و تنوع منابع موجود در کشورهای عضو این اتحادیه پیوستن به آن یک فرصت قابل‌توجه برای اقتصاد ایران ایجاد می‌کند و می‌توان از این طریق بخشی از اثر تحریم‌ها را جبران کرد. پیش از این، تنها قرارداد تعرفه ترجیحی عملیاتی‌شده ایران، مربوط به تجارت ترجیحی ایران و ترکیه بود که لیست اقلام آن مورد انتقاد بخش خصوصی است؛ چراکه آنها بر این باورند در تدوین قرارداد تجارت ترجیحی ایران و ترکیه، منافع اقتصادی ایران در نظر گرفته نشده و از نظرات کارشناسان و فعالان اقتصادی در تهیه این لیست، بهره برده نشده است. به گفته آنها، صنایعی مانند نساجی و خودروسازی (شرکت‌های قطعه‌ساز) از این قرارداد دچار زیان‌های جدی شده‌اند. همچنین عنوان می‌شود که این قرارداد منجر به تسهیل صادرات موادخام از ایران و واردات کالاهای مصرفی از ترکیه شده است. اما با لیست منتشرشده از کالاهای مشمول تجارت ترجیحی ایران و اوراسیا به‌نظر می‌رسد مشکلات، کمتر از تجارت ترجیحی با ترکیه باشد.

امتیازهای ایران به اوراسیا

اقلام فهرست امتیازات اعطایی ایران به اتحادیه اوراسیا در 11 گروه کالایی دسته‌بندی شده است. این گروه‌ها در حوزه‌های صنایع‌غذایی و کشاورزی، صنعتی، معدنی و ماشین‌آلات قابل تفکیک است. در مجموع همان‌طور که پیش از این اعلام شده بود، ترجیحات اعطایی ایران به اوراسیا شامل 360 قلم است. از این میزان 34 کد تعرفه مربوط به گوشت و احشای خوراکی، ماهی‌ها و سایر آبزیان، 63 کد تعرفه‌ای مربوط به محصولات کشاورزی و لبنی و 46 کد تعرفه مربوط به محصولات شیمیایی و صنایع وابسته است. همچنین 3 کد تعرفه‌ای را مواد پلاستیکی و اشیای شناخته‌شده از این مواد به خود اختصاص داده‌اند، 43 کد تعرفه‌ای مربوط به چوب و اشیا چوبی، خمیر چوب و کاغذ و مقوا است و 18 کد تعرفه‌ای متعلق به مواد نسجی و مصنوعات از این مواد است. در این لیست، زیورآلات از فلزات گرانبها 17 کد تعرفه‌ای، فلزات معمولی و مصنوعات آنها 43 کد تعرفه‌ای و ماشین‌آلات و وسایل مکانیکی و ادوات برقی 58 کد تعرفه‌ای را دربرمی‌گیرند. 29 کد تعرفه‌ای نیز مربوط به وسایل نقلیه هوایی و زمینی و 6 کد تعرفه‌ای مربوط به دستگاه‌های اپتیک و عکاسی است.

امتیازهای اوراسیا به ایران

اتحادیه اوراسیا نیز براساس قرارداد تجارت ترجیحی با ایران، برای تجارت 502 قلم کالا با ایران تخفیف‌هایی در نظر گرفته است. در این راستا در لیست امتیازات اعطایی اوراسیا به ایران، 126 کد تعرفه مربوط به محصولات کشاورزی، صنایع‌غذایی و فرآورده‌های گوشتی و ماهی‌هاست.  محصولات معدنی و سوخت‌ها و روغن‌های معدنی 49 کد تعرفه‌ای را به خود اختصاص داده‌اند. 90 کد تعرفه‌ای محصولات شیمیایی و دارویی نیز شامل تخفیف شده‌اند. 2 کد تعرفه‌ای مربوط به مواد از کائوچو، 4 کد تعرفه‌ای مربوط به منسوجات و پوشاک، 32 کد تعرفه‌ای متعلق به محصولات از سنگ و گچ و سرامیک، 22 کد تعرفه‌ای مربوط به شیشه و مصنوعات شیشه‌ای و 8 کد تعرفه‌ای مربوط به سنگ‌ها و فلزات گرانبها است. اما جالب‌ترین کالایی که در این لیست قرار گرفته، فرش و سایر کفپوش‌ها از مواد نسجی است که تمام اقلام فرش را شامل می‌شود. این درحالی است که مزیت‌های این بخش برای ایران قابل چشم‌پوشی نیست؛ چراکه 45 کدتعرفه‌ای مشمول 100درصد کاهش تعرفه شده است.  48 کد تعرفه‌ای مصنوعات از چدن و آهن و فولاد نیز در لیست امتیازات اعطایی اوراسیا قرار گرفته‌اند. مس و مصنوعات مسی 3 کد تعرفه، ماشین‌آلات و وسایل مکانیکی 43 کد تعرفه، ماشین‌آلات و دستگاه‌های برقی 13 کد تعرفه و اجزا و قطعات وسایل نقلیه 17 کد تعرفه را در این لیست به خود اختصاص داده‌اند. به اعتقاد کارشناسان، این توافق در شرایطی با کشورهای روسیه، قزاقستان، بلاروس، قرقیزستان و ارمنستان، صورت گرفته که می‌تواند تمرین رقابت برای تولیدکنندگان داخلی باشد و به ارتقای کیفیت محصولات ایرانی منجر شود. کارشناسان اقتصادی تعرفه ترجیحی را گامی در جهت تمرین رقابتی شدن و مبارزه با قاچاق می‌دانند. تجارت ترجیحی این امکان را به تولیدکنندگان ایرانی می‌دهد که با ارتقای کیفیت محصولات خود، بتوانند جایگاه مهمی را در بازار 180 میلیونی اوراسیا کسب کنند.