برترین‌ها: سندرم شیهان، عارضه‌ای نادر است که بعضی از زنانی که طی زایمان خونریزی زیادی داشته‌اند دچارش می‌شوند. خونریزی شدید، عملکرد غده هیپوفیز را تحت تاثیر قرار داده و باعث می‌شود بیمار دچار علائم کم کاری هیپوفیز شود. در واقع، سندرم شیهان، نوعی کم کاری هیپوفیز است.
غده هیپوفیز که بخشی از سیستم غدد درون ریز است، غده‌ای در بدن است که مسئول تولید برخی از هورمون‌هایی است که بر اندام‌هایی مانند تیروئید و کلیه‌ها و اندام‌های تولید مثلی مانند رحم اثر می‌گذارد. وقتی غده هیپوفیز آسیب می‌بیند و این هورمون‌ها به اندازه کافی تولید نمی‌شوند، عملکرد ارگان‌های تحت تاثیر نیز افت می‌کند. سندرم شیهان به نام کم کاری هیپوفیز پس از زایمان نیز معروف است.
علائم سندرم شیهان
علائم سندرم شیهان گوناگون است و برای هر کسی فرق می‌کند که بستگی به میزان افت عملکرد غده هیپوفیز در تولید هورمون‌ها دارد. ضمنا علائم سندرم شیهان به تدریج و طی یک دوره از زمان بروز می‌کنند. در موارد نادر و بسیار جدی‌تر که به آن سندرم شیهان حاد می‌گویند، این علائم فورا بعد از زایمان ظاهر می‌شوند:
- خستگی
- خشکی پوست
- افزایش وزن
- یبوست
- عدم ادامه‌ی قاعدگی
- قاعدگی نامنظم
- توقف رشد مو‌های ناحیه شرمگاهی و زیر بغل بعد از شیو شدن
- فشار خون پایین
- عدم توانایی در تولید شیر و شیردهی
- نازک شدن دیواره واژن
- دیابت اینسیپیدوس (دیابت بی مزه)، عارضه‌ای که در آن، کلیه‌ها به میزان غیرعادی زیاد ادرار تولید می‌کنند
- از دست دادن قدرت عضلات
- مقاومت به انسولین
- کاهش میل جنسی
- گُرگرفتگی
- کاهش سایز سینه‌ها
- ضربان قلب تند یا غیرعادی (تاچی کاردیا)
علت‌های سندرم شیهان
سندرم شیهان به دلیل از دست رفتن مقدار زیادی خون هنگام زایمان به وجود می‌آید که منجر به مرگ سلول‌های غده هیپوفیز می‌شود. طی بارداری، غده هیپوفیز رشد می‌کند و بزرگ‌تر می‌شود، بنابراین به اکسیژن بیشتری نیاز دارد و نسبت به حالت عادی، حساس‌تر و آسیب پذیرتر می‌شود.
وقتی یک زن طی زایمان خونریزی زیادی می‌کند، به دنبال آن دچار افت فشار خون شده و تامین خون (که حامل اکسیژن است) به سمت ارگان‌هایی مانند غده هیپوفیز کم می‌شود. این اتفاق باعث آسیب غده هیپوفیز شده و این غده دیگر نمی‌تواند عملکرد مناسبی داشته باشد و در نتیجه دیگر به اندازه کافی هورمون‌های مربوطه را تولید نمی‌کند.
غده هیپوفیز دو بخش دارد: بخش جلویی و بخش پشتی.
هورمون‌هایی که توسط بخش جلویی غده هیپوفیز تولید می‌شوند و تحت تاثیر سندرم شیهان قرار می‌گیرند شامل موارد زیر می‌شوند:
- پرولاکتین: این هورمون مسئول تحریک تولید شیر در سینه‌هاست.
- هورمون رشد: این هورمون مسئول رشد بیشتر سلول‌ها در بدن بوده و ضمنا مسئول رشد استخوان و حفظ بافت عضله نیز هست.
- هورمون محرک تیروئید: این هورمون، تیروئید را تحریک می‌کند که هورمون‌های تیروئید را که تیروکسین (T4) و تریودوتیروئین (T3) هستند تولید کند.
- هورمون محرک فولیکولی و هورمون‌های جسم زرد تخمدان یا لوتئینه کننده (LH): این هورمون‌ها گونادوتروپین نامیده می‌شوند و تحریک کننده و تنظیم کننده‌ی عملکرد تخمدان‌ها هستند.
- هورمون آدرنو کورتیکوتروپیک (ACTH): این هورمون تنظیم کننده‌ی تولید گلوکوکورتیکوئید‌ها مانند کورتیزول توسط کورتکس آدرنال هستند.
ریسک فاکتور‌های سندرم شیهان
ریسک فاکتور‌های ابتلا به سندرم شیهان عواملی هستند که می‌توانند احتمال هموراژ (خونریزی شدید و زیاد) طی زایمان را افزایش دهند. این عوامل شامل موارد زیر می‌شوند:
- چند قلو باردار بودن
- داشتن یک اختلال در جفت مانند جفت سرراهی
تشخیص سندرم شیهان
تشخیص سندرم شیهان معمولا زمانی داده می‌شود که یک خانم علائم کم کاری هیپوفیز و ضمنا سابقه‌ی خونریزی زیاد طی زایمان را داشته باشد. پزشک ممکن است آزمایش خون برای سنجش میزان هورمون‌های غده هیپوفیز تجویز کند تا تشخیص سندرم شیهان قطعی شود. همچنین ام آر آی یا سی تی اسکن نیز می‌توانند تصاویری از غده هیپوفیز ارائه دهند و احتمال سایر مشکلات هیپوفیز مانند تومور نیز بررسی شود. تومور هیپوفیز، از علت‌های اولیه‌ی کم کاری هیپوفیز و علائم ناشی از آن می‌باشد.
در موقعیت‌هایی که سندرم شیهان، حاد بوده و علائم فورا خود را نشان می‌دهند، تشخیص این عارضه قبل از اینکه بیمار، بیمارستان را ترک کند داده شده و درمان نیز فورا شروع می‌شود.
درمان سندرم شیهان
سندرم شیهان به همان شیوه‌ای درمان می‌شود که کم کاری هیپوفیز درمان می‌شود، یعنی با درمان جایگزینی هورمون. پزشک، سطح هورمون‌ها را در خون بیمار می‌سنجد و تعیین می‌کند کدامیک از این هورمون‌ها نیاز به درمان جایگزینی با هورمون دارند و این چیزی است که در هر بیمار متفاوت است.
- استروژن و پروژسترون: درمان با استروژن و پروژسترون معمولا تا سن یائسگی به کار می‌رود و در این سن، پزشک ارزیابی می‌کند که آیا این هورمون‌ها همچنان لازم اند یا خیر. در مواردی که بیمار تحت عمل هیسترکتومی (برداشتن رحم) قرار گرفته، تنها استروژن تجویز می‌شود. تجویز دارو‌های خوراکی ضد بارداری نیز یکی از راه‌های معمول جایگزین کردن این هورمون‌هاست.
- تیروکسین: تیروکسین برای جایگزین کردن هورمون تیروئید تجویز می‌شود.
- کورتیزون‌هایی مانند پردنیزون و هیدروکورتیزون: این هورمون‌ها برای جایگزین کردن هورمون‌های آدرنو کورتیکوتروپیک به کار می‌روند.
- هورمون رشد (GH): پزشک‌تان ممکن است این هورمون را برای کمک به افزایش بافت عضله، پایین آوردن سطح کلسترول و به طور کلی بهتر شدن حال‌تان تجویز کند.
آیا درمان سندرم شیهان عوارضی هم دارد؟
اگر سطح هورمون‌ها در خون با دقت کنترل و بررسی شود، نباید عارضه‌ی جانبی خاصی به وجود بیاید. در موارد نادر اگر دوز هورمون مورد استفاده در درمان خیلی بالا یا خیلی پایین باشد، ممکن است عوارض جانبی به وجود بیاید که به سادگی با تصحیح دوز دارو برطرف خواهد شد. بیماران باید هر گونه سوال و نگرانی در مورد درمان را با پزشک خود مطرح کنند.
اگر تردید دارید که دچار سندرم شیهان شده‌اید باید هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید. سندرم شیهان در صورت عدم درمان می‌تواند بسیار خطرناک باشد. اما اگر سندرم شیهان تشخیص داده شد، باید بدانید که بیشتر درمان‌های جایگزینی با هورمون، موفق‌اند، مخصوصا اگر این عارضه زود تشخیص داده شود. اگر سندرم شیهان دارید و قصد دارید در آینده باردار شوید، خیلی مهم است که در این مورد به طور مفصل با پزشک‌تان صحبت کنید.
منبع: verywellhealth
