دانشگاه بوعلی سکوی پرتاب یک کیهان‌شناس به فرانسه

گفت‌وگوی صمیمانه‌ای را با ندا حیدری دانشجوی دکتری رشته نجوم از لابراتوار لم در شهر مارسی فرانسه ترتیب دادیم که او در این گفت‌گو از زندگی و رشته تخصصی خود می‌گوید. در ادامه شما را به خواندن آن دعوت می‌کنیم.

* لطفا از خودتان برایمان بگویید.

ندا حیدری هستم، متولد 1370 از استان مرکزی، شهر اراک.

* دوران مدرسه خود را چگونه سپری کردید؟

دوران ابتدایی و راهنمایی را در مدارس عادی و دبیرستان را در رشته علوم ریاضی و فنی در مدرسه نمونه دولتی کوثر گذراندم.

* چه رتبه‌ای در کنکور سراسری کسب کردید و چه شد که به فیزیک کشیده شدید؟

رتبه کنکورم 7000 منطقه 2 شد و 14 اولویت اول انتخاب رشته‌ام را فیزیک انتخاب کردم که در رشته فیزیک دانشگاه بوعلی‌سینا پذیرفته شدم. فیزیک را همیشه دوست داشتم و با آن همه سوال ها و اما و اگرها و حس کنجکاوی‌ام برطرف می‌شد.

* ورودی چه سالی هستید و دوران کارشناسی خود را چگونه سپری کردید؟

ورودی سال 88 هستم. معدلم در مقطع کارشناسی به علت اینکه خیلی درسخوان نبودم 14.22 شد. در دوره کارشناسی به این شکل نبود که تمامی درس‌هایم را با نمره پایین بگذرانم بلکه درس‌های فیزیک پایه 3 را با نمره 20، مکانیک تحلیلی 2 را با نمره 17 و همچنین کوانتوم 2 را با نمره 20 قبول شدم البته یکسری از درس‌ها را هم واقعاً خراب کردم.

* آیا در زمان تحصیل خود تقلب کرده‌اید؟

بله متأسفانه؛ در دوره کارشناسی ارشد، دکتر مهرابی به علت  تقلب دو نمره از من کم کرد و دکتر ملک جانی به علت همین عمل ناپسند به من تذکر داد و گفت «کسی که کار علمی می کند هیچ وقت تقلب نمی‌کند» که از اینجا به بعد بود که شخصیت علمی من شکل گرفت و دیگر هیچ وقت تقلب نکردم.

* چرا کیهان شناسی و یافتن سیارات فراخورشیدی؟

در کارشناسی ارشد گرایش کیهان شناسی را انتخاب کردم و در دانشگاه بوعلی سینا آن را ادامه دادم. دکتر ملک جانی نیز استاد راهنمای من بود. علت انتخاب این گرایش این بود که تمام تخیلاتی که از فضا و سیارات داریم روز به روز به واقعیت می‌پیوندند و دانشمندان کم‌کم سیارات فراخورشیدی را پیدا می‌کنند و در رابطه با حیات و اتمسفر این سیارات صحبت می‌کنند و این حوزه پر از چیزهای جدیدی است که تمام ما نسبت به دانستن آنها کنجکاو هستیم.

* از کجا به بعد تصمیم به ادامه تحصیل در خارج از ایران را گرفتید؟

درس خواندن را از دوره کارشناسی ارشد جدی گرفتم به گونه‌ای که معدلم در دوره کارشناسی ارشد 18.64 شد و در کنکور دکتری نیز رتبه 39 را کسب کردم و در دانشگاه شهید بهشتی تهران پذیرفته شدم. همچنین در دوره دکتری معدل حدود 18 را کسب کردم و دکتر ریاضی استاد راهنمای من در دوره دکتری بود که در اوایل سال دوم دکتری تصمیم به اپلای برای «دابل دکتری» را گرفتم که در دانشگاه اکس مارسی (Aix Marseille) مرکز تحقیقات LAM واقع در شهر «مارسی» فرانسه پذیرفته شدم.

*علت مهاجرت شما برای ادامه تحصیل چه بود؟

علت مهاجرتم به خارج از کشور این بود که در ایران هیچ کس بر روی این موضوعی که در این لابراتور مشغول تحصیل هستم، کار نمی‌کرد البته چند نفری بر روی این موضوع با استفاده از روش «لنزینگ» در ایران کار می‌کنند که با این روش علاوه بر سختی یافتن سیارات فراخورشیدی، تعداد کمتری از سیارات را می‌توان کشف کرد. همچنین نبود زیرساخت لازم که وجود رصدخانه‌های مجهز و با دقت بالا اساس کار در این زمینه علمی است، شرایطی را فراهم آورد تا مجبور به مهاجرت شوم.  

* از رصدخانه‌ای که در آن مشغول تحصیل و کار هستید، بگویید؟

در دانشگاه Aix Marseille که متعلق به مرکزی تحت عنوان «Laboratoire d’Astrophysique de Marseille» است، مشغول تحصیل هستم. این لابراتوار در نزدیکی روستای «Haute Provence» در جنوب فرانسه قرار دارد و «Saint Michel» نام رصدخانه آن است.

* آیا جایزه نوبل فیزیک 2019 به علت کشف نخستین سیاره فراخورشیدی از این رصدخانه بوده؟

بله، Michel Mayor به همراه دانشجوی دکتری خود Didier Queloz، در این رصدخانه نخستین سیاره فراخورشیدی به نام «51 Pegasi» را در سال 1995 کشف کردند که این سیاره فراخورشیدی توسط دستگاه اسپکتروگراف «Elodie» که اکنون بازنشسته شده، شکار شد. کار این دستگاه به این گونه است که از روی طیف نور مرئی به دنبال سیارات فراخورشیدی می‌گردد. دستگاه اسپکتروگراف از طریق روش سرعت شعاعی سیارات فراخورشیدی را پیدا می‌کند.

*شما بر روی چه موضوعی فعالیت می‌کنید؟

دکتر ایزابل بوآس استاد راهنمایم در دانشگاه Aix Marseille است و عنوان پایان نامه‌ای که بر روی آن در حال تحقیق و پژوهش هستم، «یافتن سیارات فراخورشیدی» که همزمان از دو روش گذر سیاره‌ای و سرعت شعاعی برای اطمینان و تعیین جرم، شعاع و دیگر مشخصات یک سیاره فراخورشیدی استفاده می‌شود؛ با بهره گیری از روش گذر سیاره‌ای به تحلیل داده‌هایی که از ماهواره TESS که در سال 2018 به فضا پرتاب شد، می‌پردازیم. نام تلسکوپی که به وسیله آن کار می‌کنم «صوفی» است. مأموریت این ماهواره دو ساله است، به گونه‌ای که در سال اول نیم کره جنوبی و در سال 2019 نیم کره شمالی را رصد می‌کند و امکان دارد مأموریت این ماهواره نیز برای دو سال دیگر تمدید شود. همچنین پیش‌بینی می‌شود این ماهواره بتواند در مدت زمان مأموریت خود 3000 سیاره فراخورشیدی را کشف کند.

* به نظرتان شاخصه اصلی این لابراتوار چیست؟

لابراتوار نجوم لم، یکی از مراکز اصلی داده‌های ماهواره TESS و همچنین اسپکتروگراف‌های NIRPS و SPIRou به شمار می‌رود. ماهواره‌های CHEOPS و PLATO که در آینده پرتاب خواهند شد، این لابراتوار از مراکز اصلی داده‌های این ماهواره‌ها محسوب می شود. این لابراتوار خیلی از پروژه‌های بزرگ دنیا را بر عهده دارد.

* از خصوصیات این مؤسسه بیشتر برایمان توضیح دهید.

جو صمیمانه‌ای میان دانشجویان و اساتید برقرار است، به گونه‌ای که در پنجشنبه‌ها دور هم جمع می‌شوند و با یکدیگر گپ می‌زنند همچنین سمینارهای هفتگی برگزار می‌شود. فضای داخلی این مؤسسه به صورت رنگین کمان رنگ آمیزی شده و هر طبقه یک رنگ دارد، طبقه اولی که من در آن هستم، به رنگ نارنجی است. نکته مهمتر این است که در اینجا حمایت مالی بسیاری وجود دارد به طوریکه دانشجویان این مؤسسه برای کپی، کاغذ، مداد و از این دست اقلام هزینه‌ای پرداخت نمی‌کنند.

* این لابراتوار چه رقیبانی در سطح جهان دارد؟

رصدخانه‌های ژنو و لاپالما در جزایر قناری رقبای لابراتوری نجوم لم به شمار می‌روند.

* برای آینده خود چه اهدافی دارید؟ آیا به ایران بازمی گردید؟

بر این هدف هستم تا با یادگیری نحوه کار با این تلسکوپ‌ها و تحلیل داده‌های آنها و همچنین برقراری ارتباطات جهانی بتوانم این علم را به ایران وارد کنم و جزء پیشتازان آن در ایران باشم و تا زمانی که رصدخانه ملی ایران راه اندازی شد، بتوانم به عنوان فردی که در زمینه سیارات فراخورشیدی کار کرده، در این رصدخانه فعالیتم را آغاز کنم.

* یک روز کاری خود را برای مخاطبان ما تعریف کنید.

روز کاری من از ساعت 8:30 صبح آغاز و تا 12 به درس خواندن ادامه می‌یابد، از ساعت 12 تا 13:30 بعدازظهر نیز وقت ناهار گروهی و صرف قهوه به این صورت که هر گروهی که با هم کار می‌کنند، این اوقات را با هم می‌گذرانند. از ساعت 13:30 تا 19 هم مشغول درس‌خواندن هستم. نکته قابل توجه این است که وقتی کارم تمام می‌شود و به خانه برمی‌گردم به آشپزی مشغول می‌شوم و برای ناهار فردا غذا آماده می‌کنم چرا که همه با خود از منزل غذا می‌آورند.

* اوقات غیر از تحصیل و کار خود را چگونه پر می‌کنید؟

اوقات فراغتم را با مطالعه زبان، تماشای فیلم و گاهی اوقات پیاده روی در کنار دریای مدیترانه می‌گذرانم، متأسفانه ورزش نمی‌کنم اما مردم فرانسه به ورزش خیلی اهمیت می‌دهند به گونه‌ای که صبح زود و قبل از رفتن به سرکار به مدت یک ساعت می‌دوند.

* آیا دنبال کردن نجوم به سبک آماتوری منجر به حرفه‌ای شدن در این زمینه می‌شود؟

افرادی که به صورت آماتوری نجوم را دنبال می‌کنند بیشتر به علت علاقه‌ای است که به نجوم دارند و به خاطر محدودیت تجهیزات این عرصه به صورت جدی دنبال نمی‌شود و بیشتر حالت سرگرمی پیدا می‌کند چرا که با تلسکوپ‌های معمولی امکان رصد ستاره‌های کم نور وجود ندارد.

* آیا ایرانی در اطراف خود سراغ دارید؟

یک زوج ایرانی در یک لابراتوار نزدیک محل کارم مشغول تحصیل هستند که آقا دانشجوی دکتری مکانیک و خانم او نیز درصدد ادامه تحصیل است.

* درآمد منجم‌ها و کیهان شناسان در محل تحصیل شما چگونه است؟

درآمد یک منجم و کیهان‌شناس خوب و متناسب با سایر اساتید است. افرادی که در این رشته تحصیل می‌کنند به علت فراگرفتن تحلیل داده می‌توانند در صورت نیافتن شغل در زمینه تحصیلی خود، در شرکت‌هایی که با داده کار می‌کنند، استخدام شوند. در دانشگاه‌های خارج از کشور تحصیل در مقطع دکتری شغل محسوب می‌شود و افراد بابت آن حقوق دریافت می‌کنند به گونه‌ای که دانشجوی دکتری در ماه حدود 1500 یورو حقوق می گیرد همچنین استاد دانشگاه در مقطع تحصیلی پسادکتری حدود 2500 یورو و به طور متوسط یک استاد دانشگاه نیز حدود 4-5 هزار یورو حقوق دریافت می‌کند.

* چه پیشنهادی برای عدم مهاجرت افراد از ایران دارید؟ چه حمایت‌هایی لازم است؟

نیاز است که ابتدا به دانشجویان دکتری حقوق داده و از آنها حمایت شود همچنین افراد بتوانند در کنفرانس‌های داخلی و خارجی شرکت کنند، باید امکانات و تجهیزات مورد نیاز آنها فراهم شود. در زمینه علمی باید سرمایه گذاری جدی صورت بگیرد به گونه‌ای که رصدخانه ملی ایران که مدت‌ها از ساخت آن می‌گذرد، هنوز به بهره‌برداری نرسیده است. همچنین مهمترین رصدخانه ایران که واقع در شیراز است، تلسکوپی 60 سانتی‌متری دارد که با راه اندازی رصدخانه ملی ایران این تلسکوپ به چهار متر افزایش پیدا می‌کند این درحالیست که رصدخانه‌های بزرگ دنیا تلسکوپ های 10.4 متری در اختیار دارند و تلسکوپ لابراتوار لم نیز دو متری است.

* ستاره مورد علاقه شما چیست؟

ستاره‌ای که به آن علاقه دارم GL338A,B است. به علت اینکه دو ستاره به دور هم می‌چرخند، اگر در کنار این دو ستاره سیاره‌ای شکار شود، این سیاره هیچ زمان به تاریکی فرو نمی رود همچنین فاصله این ستاره تا زمین حدود 20 سال نوری است.

* اگر بخواهید به فضا سفر کنید مقصدتان کجاست؟

اگر زمانی بخواهم به فضا سفر کنم ابتدا به زحل به علت زیبایی و حلقه نورانی آن سفر خواهم کرد سپس به ستاره GL338A,B، در صورت وجود فضاپیمایی که قابلیت پیمودن این مقدار فاصله را داشته باشد، خواهم رفت.

* نظر شما در رابطه با آینده سفر انسان به فضا چیست؟

امروزه با ورود ربات‌ها به این عرصه دیگر کمتر انسان‌ها به فضا سفر می‌کنند. چندی قبل رباتی با سفر به یکی از سیارک‌های میان مریخ و مشتری شش کیلوگرم خاک آنجا را با خود به زمین آورد تا بر روی آن مطالعه شود بنابراین با وجود این سطح از تکنولوژی رفتن انسان به فضا رفته رفته کمتر می‌شود.

* وضعیت منظومه شمسی در چه حالیست؟

در حال حاضر منظومه شمسی دارای هشت سیاره است که یک سیاره نیز به عنوان کاندید نهم برای منظومه شمسی قرار دارد.

* به دانشجویان دانشگاه بوعلی سینا چه پیشنهادی دارید؟
دانشجویان بوعلی سینا دانشجویانی خوب و باهوش در کنار اساتیدی به مراتب عالی‌تر قرار دارند بنابراین لازم است تا خود دانشجویان برای پیشرفت، جو موجود را تغییر دهند و آن را فعال تر کنند، همانگونه که دانشگاه‌های برتر ایران به صورت هفتگی برنامه‌های علمی تحت عنوان «چهار گوش» و «کافه فیزیک» برگزار می‌کنند و دور هم جمع می‌شوند و راجع به یک موضوع علمی با هم به گفت‌و گو می‌پردازند بنابراین نیاز است تا با فعال کردن هسته‌های علمی در دانشگاه بوعلی سینا این جو را مجدداً زنده کرد. پویا و فعال‌تر شدن جو دانشگاه منجر به فعالیت بیشتر اساتید نیز می‌شود. دانشجویان بوعلی سینا از انجمن‌های علمی خود بخواهند تا برنامه‌های علمی را به صورت مرتب در محیط دانشگاه برگزار کنند.

* در پاسخ به بی انگیزه‌ای دانشجویان چه می‌گویید؟

اینکه می‌گویند با این وضعیت اشتغال و نبود کار انگیزه‌ای برای دانشجو باقی نمی‌ماند، تنها حرف است. اگر دانشجو بتواند و بخواهد می‌تواند در رشته خود نفر اول شود و هر کسی که نفر اول رشته خود شد، هیچ وقت بیکار نمی‌ماند.

* در زمان کودکی آرزو داشتید چه کاره شوید؟ آیا به فیزیک، نجوم و سیاره و ستاره فکر می‌کردید؟ آیا فکر می‌کردید به جایی که الان هستید برسید؟

نه فکر نمی کردم. در زمان کودکی پدرم دوست داشت من وکیل شوم. به همین علت همیشه در ذهنم وکالت بود اما وقتی به دبیرستان آمدم و بزرگتر شدم که بتوانم خودم انتخاب کنم، فیزیک و به طور خاص نجوم را انتخاب کردم. البته همیشه از بچگی ستاره‌ها را می‌شمردم. بعدها فیلم E.T فیلم مورد علاقه‌ام شد و همیشه به اینکه شاید موجود فضایی وجود داشته باشد فکر می‌کردم. به همین علت اگر بازهم بخواهم انتخاب کنم، فیزیک را با عشق و علاقه انتخاب می‌کنم.

در پایان ندا حیدری اساتید خود، دانشگاه بوعلی سینا و شهر همدان را به صورت اختصار و در جملاتی کوتاه گرامیداشت: دکتر ملک جانی؛ سازنده شخصیت علمی من، دکتر ریاضی؛ استاد خوب و مهربانم، دکتر ایزابل بوآس؛ جوان و پرانگیزه، دکتر امیری؛ دقیق و نکته سنج، دکتر مهرابی؛ آرام و باهوش، دکتر جعفرپور؛ عکاسی حرفه‌ای، دکتر زریونی؛ معلمی بسیار خوب و دقیق، دکتر کمالی؛ با انگیزه و دوستار علم، دکتر سماوات؛ دانشجو را تحویل می‌گیرد، دکتر توکلی؛ آرام و خوش اخلاق، دانشگاه بوعلی سینا؛ تمام جوانیم، شهر همدان؛ طبیعتی زیبا.

انتهای پیام