به نقل از دکتر یگانه دندانپزشک زیبایی در درمان ارتودنسی فانکشنال یا کاربردی از پلاک‌های متحرک برای حرکت دادن فک‌ها استفاده می‌شود تا دندانها بهتر روی هم قرار بگیرد، عملکرد بایت بهبود یابد و همچنین فضای کافی برای تمام دندان‌های دائمی ایجاد شود. چنانچه مشکلات بایت و انحراف فک اصلاح شود یا مشکل تنگی دهان برطرف شود، ناراحتی‌هایی مانند سردردهای میگرنی و اختلالات مفصل فکی ـ گیجگاهی (TMJ) نیز درمان خواهد شد. وسایل فانکشنال ارتودنسی دستگاه‌ها یا درمان‌های جدیدی نیستند. در واقع بیش از یکصد سال است که از گونه‌های متفاوت وسایل فانشکنال ارتودنسی استفاده می‌شود، البته مواد و تکنیک‌های مدرن از آن زمان تاکنون پیشرفت قابل توجهی کرده‌اند.
برای انجام ارتودنسی با پزشک خود مشورت کنید
برخی متخصصین معتقداند که ارتودنسی تاثیر چندانی بر صورت و سلامت مفصل‌های فکی ـ گیجگاهی ندارد، حال آن که بقیه به تاثیر همه جانبه ارتودنسی اعتقاد دارند. پزشک این اطمینان را به بیماران خود می‌دهند که حرکت دادن دندانها به تنهایی یا همراه با حرکت دادن فک بالا و یا پایین توسط دستگاه‌های فانکشنال به زیبایی صورت و سلامت مفصل‌های فکی ـ گیجگاهی کمک خواهد کرد.
اهداف ارتودنسی فانکشنال
به نقل از دکتر کیهانی دندانپزشک زیبایی اهداف اصلی ارتودنسی فانکشنال عبارت است از:
-
ارتودنسی فانکشنال لبخندی زیبا با دندان‌هایی ردیف و مرتب و صورتی زیبا خلق می‌کند، مشکلات عملکردی بایت و مفصل‌های فک را اصلاح می‌کند و نتیجه‌ای ماندگار و ثابت را به دست می‌دهد.
-
ارتودنسی فانکشنال عضلات موثر در جویدن را به کار می‌گیرد تا رشد و نمو دندانها و فک‌ها بهبود یابد. متخصص ارتودنسی موقعیت فک و زبان را با استفاده از وسایل و دستگاه‌های مختلف اصلاح می‌کند تا نیروهای منفی و مضر روی دندانها از بین برود.
-
دستگاه‌های فانکشنال در منظم کردن فک‌های بالا و پایین کودکان در حال رشد بسیار موفق عمل می‌کنند. این وسایل معمولاً از ترکیبی از پلاستیک و سیم، شبیه به پلاک نگهدارنده یا ریتینر معمولی ساخته می‌شوند، اما نیروهای بسیار قوی‌تری را روی دندانها وارد می‌کنند.
-
ابتدا فک‌های بالا و پایین با استفاده از وسایل فانکشنال منظم می‌شود، سپس تک تک دندانها با بریس‌های استاندارد ردیف و مرتب می‌شود. نتیجه درازمدت این درمان ترکیبی مطلوب‌تر و ماندگارتر از نتیجه درمان با بریس است.
تفاوت بین ارتودنسی معمولی و ارتودنسی فانکشنال
تفاوت‌های بارزی بین ارتودنسی معمولی و فانکشنال وجود دارد. ارتودنسی درمانی است که به صاف و مرتب کردن دندانها می‌پردازد، حال آن که ارتودنسی فانکشنال با هدف تغییرشکل و تغییر موقعیت فک بالا و پایین و مرتب کردن دندانها انجام می‌شود. ارتودنسی فانکشنال طبعاً درمان گسترده‌تر و پیچیده‌تری است که اگر به درستی انجام شود، تاثیر چشمگیری برای زیبایی نیمرخ و صورت خواهد داشت.
کاربردهای ارتودنسی فانکشنال
ارتودنسی فانکشنال علاوه بر زیباتر و متناسب‌تر کردن صورت، به درمان مشکلات متعدد نیز کمک می‌کند.
ارتودنسی فانکشنال به دلیل هماهنگ کردن ساختارهای استخوانی صورت، عارضه‌هایی مانند اختلالات مفصل فکی ـ گیجگاهی، سردردهای میگرنی، درد شانه ـ کمر، سرگیجه، زنگ زدن و صدا دادن گوش، مشکلات شنوایی، انسداد مجاری فوقانی هوا/ تنفس از راه دهان، اختلالات خواب/ آپنه (وقفه تنفسی) در خواب و ناراحتی‌های دیگر را نیز برطرف می‌کند.
عدم هماهنگی اسکلتی صورت و عارضه‌های گوناگون
شایع‌ترین مشکلات مربوط به عدم هماهنگی اسکلتی صورت و عارضه‌هایی که به روش ارتودنسی فانکشنال قابل درمان است، عبارت است از:
افرادی که دهان‌شان تنگ و سقف دهان‌شان بالا است، غالباً با مشکل تنگی و فشردگی سینوس‌ها مواجه می‌شوند. فضای دهان با استفاده از وسیع کننده (اکسپندر) بزرگتر می‌شود، سینوس‌ها پهن می‌شود و جریان هوا بهبود می‌یابد.
-
افرادی که چانه‌ی کوچک و عقب رفته دارند، نیز با مشکلات متعددی روبرو می‌شوند. چانه غالباً به دلیل اختلالات بایت عقب می‌رود و باعث می‌شود که فک پایین بیش از حد عقب برود. در نتیجه مفصل‌های فک به ناحیه مفصل جمجمه، موسوم به حفره گلنوئید، تجاوز می‌کند. این وضعیت ابتلا به اختلال مفصل فکی ـ گیجگاهی، سردردهای میگرنی، صدا دادن مفصل و مشکلات متعدد دیگر را به دنبال دارد.
-
مفاصل آسیب دیده فک در موارد شدید قفل می‌کند و بیمار نمی‌تواند دهان را به راحتی باز کند. به علاوه وقتی که فک عقب می‌رود، به ناحیه گلو فشار می‌آورد و باعث انسداد مجاری هوا در گلو می‌شود.
-
مشکلات تنفسی غالباً اختلالات خواب یا آپنه (وقفه تنفسی) در خواب را در پی دارد. دستگاه‌های فانکشنال فک پایین را برای همیشه جلو می‌آورد تا جریان هوا و اکسیژن رسانی در دستگاه گردش خون بهبود یابد.
-
انسداد مجاری هوای فوقانی/ تنفس از راه دهان باعث اختلالات خواب/ آپنه در خواب در کودکان و بزرگسالان می‌شود. تنفس نامناسب و تبادل ضعیف اکسیژن غلظت اکسیژن را در دستگاه گردش خون کاهش می‌دهد. بنابراین قلب باید سخت‌تر کار کند و پمپاژ کند تا خون بیشتری را به گردش دربیاورد و اکسیژن کافی را به اندام‌های حیاتی، مانند مغز برساند. در نتیجه بسیاری از بیماران با مشکل فشار خون بالا و ناراحتی قلبی روبرو می‌شوند.
-
کار کردن بیش از حد قلب به مرور زمان باعث بزرگ شدن قلب می‌شود و مشکل کورپولمونال پیش می‌آید. بسیاری از این بیماران در اثر حمله قلبی، غالباً هنگام خواب جان خود را از دست می‌دهند. آپنه خواب نه تنها بر سلامت کلی بدن و کیفیت زندگی اثر می‌گذارد، امید به زندگی را نیز حدوداً 8 سال کاهش می‌دهد. بنابراین وقفه تنفسی در خواب عارضه‌ای خطرناک و مرگبار است.
-
کودکان دچار مشکلات تنفس از راه دهان غالباً دچار اختلالات خواب می‌شوند. خواب عمیق برای رشد و نمو کودکان ضروری است. هورمون‌های رشد هنگام خواب عمیق، مرحله خواب دلتا تولید می‌شود. بنابراین کودکانی که خواب مناسبی ندارند، غالباً لاغر و ضعیف‌اند. خواب نامناسب بی‌توجهی و ضعف تحصیلی را به دنبال دارد. این کودکان غالباً کلافه و ناامید می‌شوند و مشکلات رفتاری از خود نشان می‌دهند. (برگرفته از سایت دکتر وریانی)
آیا تمام پزشکان از ارتودنسی فانکشنال برای درمان بیماران خود استفاده می‌کنند؟
با توجه به مزایای ارتودنسی فانکشنال، این سوال پیش می‌آید که چرا تمام متخصصین ارتودنسی فانکشنال را به بیماران خود توصیه نمی‌کنند. در پاسخ باید گفت که در حال حاضر دو طرز فکر وجود دارد:
-
یک گروه معتقداند که ناهنجاری‌های صورت و دندان ارثی و ژنتیکی است و چون ژنتیک ساختارهای استخوانی صورت را تعیین می‌کند، این ویژگی‌ها تغییرناپذیر است.
-
گروه دیگر بر این باوراند که عامل‌های محیطی علت ناهنجاری‌های صورت و دندان است. بنابراین چون عامل‌های محیطی، و نه ژنتیکی، باعث ناهنجاری‌های رشد دندان و صورت شده است، ساختارهای استخوانی صورت را می‌توان تغییر داد و در شکل و موقعیت مناسب و ایده‌آل قرار داد. پزشکان معتقداند که بسیاری از ویژگی‌های ناخوشایند صورت و دندان از عامل‌های محیطی نشأت می‌گیرد و به روش ارتودنسی فانکشنال قابل درمان است.
تکنیک‌های فانکشنال بدون کشیدن دندان یا با کشیدن دندان
بسیاری از بیماران درمان ارتودنسی را برای اصلاح به هم فشردگی یا شلوغی و کجی دندانها انجام می‌دهند. کم بودن فضای دهان علت اکثر موارد شلوغی دندانها است. متخصصینی که فکر می‌کنند، تنگی دهان علت ژنتیکی دارد و معتقداند که شکل دهان را نمی‌توان تغییر داد، غالباً 4 دندان، معمولاً 4 دندان آسیاب کوچک را می‌کشند تا فضای کافی برای دندان‌های به هم فشرده ایجاد شود. این روش "تکنیک قدیمی کشیدن چهار دندان آسیاب کوچک" نام دارد. اما متخصصینی که عامل‌های محیطی را علت تنگی دهان می‌دانند، از وسیع کننده برای پهن کردن دهان استفاده می‌کنند. زمانی که دهان بزرگتر می‌شود، فضا به دست می‌آید و می‌توان دندانها را مرتب کرد. این روش "تکنیک فانکشنال بدون کشیدن دندان" نام دارد.
انواع وسایل و دستگاه‌های فانشکنال ارتودنسی
دندانپزشکان غالباً از پلاک‌های فانکشنال متحرک یک طرفه (بیوبلاک یا Biobloc) و دوطرفه (Twin Block) استفاده می‌کنند. متخصصین وسایل فانکشنال ثابت MARA (پلاک تغییر موقعیت دهنده دندان‌های پیشین) را برای اصلاح موارد شدیدتر توصیه می‌کنند. در ادامه این سه وسیله ارتودنسی فانکشنال را به اختصار معرفی می‌کنیم.
پلاک یک طرفه
پلاک یک طرفه دستگاه متحرکی است که تغییر دادن وضعیت دهان را به بیمار آموزش می‌دهد. این پلاک پرکاربردترین وسیله در ارتودنسی است. پلاک یک طرفه رشد طبیعی را هدایت می‌کند تا فک پایین در موقعیت صحیح قرار بگیرد. به جای این که دستگاه فک را ثابت کند، عضلات وظیفه نگهداری فک را انجام می‌دهند.
پلاک دوطرفه
پلاک دوطرفه وسیله‌ای متحرک برای فک بالا و پایین است که فک پایین را جلوتر می‌آورد. این وسیله برای اصلاح نقص رشد فک پایین به کار برده می‌شود. بیمار باید به طور تمام وقت از پلاک استفاده کند تا مشکلات عملکردی به سرعت از طریق اعمال نیروهای اکلوژن اصلاح شود. بهترین زمان برای استفاده از این پلاک در دوران جهش رشد است. ارزیابی زمان درمان بسیار مهم است، به همین دلیل کودک باید حدود نه سالگی توسط متخصص معاینه شود.
پلاک تغییر موقعیت دهنده دندان‌های پیشین (MARA )
این وسیله ثابت برای درمان مال اکلوژن کلاس 2 یا جلو بودن دندان‌های پیشین فک بالا یا پایین مناسب است. پلاک MARA با روکشی از جنس استیل ضدزنگ روی دندان‌های آسیاب اول ثابت می‌شود. بنابراین پیشرفت درمان تابعی از تعهد و پشتکار بیمار نیست و متخصص بهتر می‌تواند طول درمان و نتیجه آن را پیش‌بینی کند.
طول درمان ارتودنسی فانکشنال
ارتودنسی فانکشنال و تغییر دادن دائمی نظم و هم‌ترازی فک‌ها معمولاً شش تا دوازده ماه طول می‌کشد. البته چون اکثر وسایل فانشکنال متحرک است، تعهد بیمار به طرح درمان و استفاده منظم از وسایل، شرط لازم موفقیت درمان است. چنانچه بیمار طبق دستور متخصص از وسایل استفاده کند، به نتیجه مطلوب دست خواهد یافت.
