به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، با فروکش کردن موج شیوع کرونا، کسب‌وکارها به‌تدریج در حال بازگشایی و در این میان شرکت‌های هواپیمایی نیز به‌تدریج در حال برقراری مسیرهای پروازی هستند؛ آن‌هم در شرایطی که از یک‌سو به‌دلیل کاهش سفرهای هوایی، قادر به برگزاری پروازهای مکرر نیستند و از سوی دیگر برای پر کردن ظرفیت همین تعداد اندک پرواز نیز با خطر انتقال بیماری کووید- 19روبه‌رو هستند.
صنعت حمل‌ونقل هوایی یکی از نخستین حوزه‌هایی بود که بلافاصله با انتشار نخستین خبرها از شیوع کرونا با ریزش شدید مشتری مواجه شد. ایرلاین‌ها به‌دلیل هراس مسافران از شیوع کرونا، ناچار به لغو پروازها و مکلف به استرداد وجوه بلیت به مسافران شدند. این وضعیت تا زمانی که موج شیوع کرونا فروکش نکرده بود ادامه داشت تا اینکه با بهبود شرایط، ایرلاین‌ها هم اجازه پیدا کردند با 60درصد ظرفیت هواپیماها، سرویس‌دهی به مسافران را از سر بگیرند. اما خبرها حاکی است برخی ایرلاین‌ها به‌واسطه فشار مالی وارد شده در عصر کرونا، گاه رعایت محدودیت 60درصد ظرفیت در مسیرهای پرمسافر را فدای کسب سود می‌کنند و مثلاً پروازهای مسیر تهران - مشهد با ظرفیت به نسبت کامل انجام می‌شود. البته حتی با این شرایط هم به‌علت کاهش شدید مسافران هوایی، ایرلاین‌ها مجبورند همچنان بلیت‌ها را با کمترین نرخ مصوب به فروش برسانند که طبیعتاً حاشیه سود بسیاری اندکی برای آنها به همراه دارد.
پاتک کرونا به صنعت‌هوایی
از نخستین ساعاتی که خبر انتشار ویروس کرونا در چین تأیید شد، به سرعت ایرلاین‌های بین‌المللی برای محدودسازی ارتباط هوایی با فرودگاه‌های این کشور دست بهکار شدند و فرودگاه‌های مبدأ و مقصد نیز پایش مسافران ورودی و خروجی را آغاز کردند. البته این اقدامات و محدودیت‌ها فقط چند روز ادامه پیدا کرد و بعد از آن به‌کلی ارتباط هوایی برای انتقال مسافر با کشورهای آلوده قطع شد. در این وضعیت برخی ایرلاین‌ها حتی فضای کافی برای پارک کردن هواپیما نیز نداشتند و بالاجبار هواپیماها را در فضای سبز و محوطه‌های غیرفرودگاهی جا‌دادند. در ایران اما به‌واسطه تعداد کم هواپیماهای عملیاتی، از این منظر مشکلی وجود نداشت؛ هرچند ایرلاین‌های ایرانی نیز از نظر کسادی کسب‌وکار و لغو پروازها وضع متفاوتی را تجربه نکردند. نتیجه پاتک کرونا به صنعت هوایی، لغو بخش عمده پروازهای مسافری و قهر مسافران با فرودگاه‌ها بود که ایرلاین‌ها را به یکی از سخت‌ترین دوره‌های کاری در چند دهه اخیر سوق داد. در ایران، با متوقف‌شدن پروازهای مسافری، شرکت‌های هواپیمایی ملزم شدند وجه همه بلیت‌های فروخته‌شده را به طور کامل، به مسافران مسترد کنند؛ آن‌هم در شرایطی که در آستانه عید نوروز برای پروازهای فوق‌العاده نیز بلیت‌فروشی کرده بودند. البته دولت برای جبران بخشی از هزینه‌های وارده به ایرلاین‌ها وعده حمایت داد اما آنگونه که متولیان این حوزه می‌گویند هنوز خبری از حمایت نشده است.
بلیت‌فروشی در کف قیمت
پس از تعطیلی کامل حمل‌ونقل هوایی مسافر به‌منظور قطع زنجیره انتقال کرونا، حالا ایرلاین‌ها یکی‌یکی در حال بازگشت به فرودگاه‌ها هستند اما بررسی‌ها نشان می‌دهد بعد از 2ماه تعلیق پروازهای مسافری ایرلاین‌ها، باوجود شروع دوباره فعالیت 5شرکت هواپیمایی در فرودگاه مهرآباد و بهبود تقاضای سفر، همچنان بلیت هواپیما در کف نرخ مصوب به فروش می‌رسد و کسادی بازار مشهود است؛ تا جایی که آمارهای غیررسمی از کاهش 70تا 90درصدی سفرهای هوایی داخلی حکایت دارد. فعلاً وضعیت فروش بلیت ایرلاین‌ها به‌نحوی است که مثلاً بلیت مسیر تهران به مشهد و مسیر برگشت به‌سادگی با کمتر از 250هزار تومان قابل‌خریداری است یا مثلاً در مسیر پرتقاضای تهران- بندرعباس که در بسیاری مواقع بهای بلیت آن به مرز یک‌میلیون‌تومان نیز می‌رسید، حالا بسته به کلاس و ساعت پروازی در محدوده ١٩٠ تا 260 هزار‌تومان به فروش می‌رسد و تقریباً جز پاسخگویی به هزینه جاری ایرلاین‌ها، هیچ حاشیه سودی برای آنها ندارد.
به همین منوال قیمت بلیت در مسیر تهران به مقاصد شیراز، اصفهان، قشم، چابهار، کرمانشاه، آبادان و اهواز نیز در محدوده 230تا ٣٠٠ هزار تومان به فروش می‌رسد که نسبت به روزهای قبل از کرونا بسیار پایین‌تر است.
پرواز با فاصله‌گذاری اجتماعی
فرودگاه مهرآباد 28 اسفندماه سال گذشته از توقف خدمات‌دهی قدیمی‌ترین ترمینال خود و انتقال پروازهای ترمینال یک به ترمینال2 خبر داد، اما 2 هفته پیش اعلام کرد به‌دلیل افزایش پروازها در این فرودگاه، برای رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و جلوگیری از ازدحام در سایر ترمینال‌های این فرودگاه، مجدداً پروازهای شرکت‌های هواپیمایی از ترمینال شماره یک از سر گرفته می‌شود. بر اساس دستورالعمل‌های حفظ فاصله‌گذاری اجتماعی، اتوبوس‌های داخل فرودگاه باید با ظرفیت ٥٠درصدی، مسافران را پای پروازها برسانند و درعین‌حال تمام ایرلاین‌ها و شرکت‌های هواپیمایی موظف هستند دستورالعمل حفظ فاصله‌گذاری اجتماعی را داخل پروازها رعایت کنند و مسافران را در صندلی‌های یکی در میان مستقر کنند. چندی پیش نیز محمد اسلامی، وزیر راه‌و‌شهرسازی درباره جلوگیری از تکمیل شدن ظرفیت صندلی هواپیماها و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی اعلام کرده بود: باید کمتر از 60 درصد از صندلی‌های هواپیماها استفاده شود و اگر شرکتی این فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت نکند، سازمان هواپیمایی کشوری با آن برخورد خواهد کرد.
با این‌وجود برخی خبرها حاکی است اگرچه اغلب پروازها به‌علت استقبال کم مسافران با ظرفیت کمتر از 50درصد نیز انجام می‌شود اما در مسیرهای شلوغ مانند تهران- مشهد، پروازهایی با ظرفیت 90و حتی صددرصد نیز انجام می‌شود که از نظر شیوع کرونا می‌تواند اقدام بسیار مخاطره‌آمیزی باشد.
حذف کترینگ برای مقابله با کرونا
در کنار پروتکل‌هایی که برای کاهش خطر شیوع کرونا با از سر‌گیری پروازها در دستور کار قرار‌گرفته است، گویا کترینگ نیز از برنامه پرواز حذف شده تا خطر شیوع بیماری به حداقل برسد. رضا جعفرزاده، سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری با اشاره به اینکه هم‌اکنون 90درصد پروازهای داخلی به‌دلیل شیوع کرونا و کاهش سفرها، انجام نمی‌شود، گفته است: در این پروازها نیز ضریب اشغال صندلی‌ها طبق قواعد ابلاغی کمتر از 60درصد است و به ندرت پروازهایی با ظرفیت تکمیل‌شده انجام می‌شود. او با اشاره به اینکه سازمان هواپیمای کشوری شیوه‌نامه مقابله با کرونا را به همه بخش‌های صنعت حمل‌ونقل هوایی ابلاغ کرده می‌افزاید: طبق این شیوه‌نامه اظهارنامه شخصی به مسافران داده‌می‌شود تا اگر بیماری خاصی دارند در آن اظهارنامه اعلام کنند و کنترل و معاینه مسافران در ورودی ترمینال نیز انجام می‌شود و علاوه بر این در حوزه کترینگ و پذیرایی از مسافر نیز نظارت‌ها سخت‌گیرانه‌‌تر شده و شرکت‌های هواپیمایی به‌دلیل شیوع کرونا فعلاً با حذف کترینگ، با میوه از مسافران پذیرایی می‌کنند.
تأیید پروازهای پرریسک
بر اساس پروتکل‌های بهداشتی تعیین شده برای انجام پروازهای مسافری، مشخصاً باید فاصله میان مسافران رعایت شود و به گفته وزیر راه‌و‌شهرسازی نیز هواپیماها باید کمتر از 60درصد ظرفیت مسافر داشته باشند اما بررسی‌ها نشان می‌دهد این مقررات به‌صورت کامل اجرایی نمی‌شود و حتی دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی می‌گوید: هنوز ابلاغی مبنی بر پر‌شدن 60درصد از ظرفیت‌های ناوگان هوایی کشور به این انجمن ابلاغ نشده است. مقصود اسعدی‌سامانی- دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی- کم‌وبیش ماجرای پرواز هواپیماهای پر را تأیید می‌کند که گویا در یکی،دو مسیر پرتقاضا انجام می‌شود. اسعدی‌سامانی می‌گوید: تقاضای مسافر برای انجام سفرهای هوایی بسیار کم است و اغلب هواپیماها با نصف ظرفیت پرواز می‌کنند به‌گونه‌ای که در چند روز گذشته با توجه به‌روزهای پایانی هفته فقط در یکی،دو مسیر هوایی کشور ظرفیت پرواز تکمیل شده است. به گفته او هنوز بسیاری از مسیرهای هوایی هیچ مسافری ندارند و فقط تعدادی از مراکز استانی مسافر دارند که به‌طورمعمول هواپیماها با کمتر از 50 درصد ظرفیت خود پرواز می‌کنند.
او با بیان اینکه هنوز ابلاغی مبنی بر پر شدن 60 درصد از ظرفیت‌های ناوگان هوایی به ما ابلاغ نشده است، می‌گوید: بخش عمده‌ای از ناوگان هوایی هنوز خالی از مسافر هستند و آژانس‌های مسافرتی هم به‌دلیل خالی بودن صندلی‌ها به‌صورت سیستمی فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت می‌کنند؛ بنابراین به‌دلیل خالی‌بودن صندلی‌ها این قانون در اغلب مسیرها خودبه‌خود رعایت می‌شود.
ایرلاین‌ها و هزار وعده دولت
در 2ماه اخیر، در کنار تسهیلاتی که ستاد مقابله با کرونا برای حمایت از کسب‌وکارها و بیکاران درنظر گرفته، دولت وعده‌هایی هم برای حمایت از ایرلاین‌ها داد که به گفته دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی، همچنان زمان و نحوه پرداخت آن مشخص نیست. اسعدی‌سامانی می‌گوید: هنوز توضیحی در این زمینه به شرکت‌های هواپیمایی داده نشده و شرکت‌های هواپیمایی که به‌دلیل شیوع ویروس کرونا زمینگیر شده‌‌اند همچنان در بلاتکلیفی به‌سرمی‌برند. او می‌گوید: شرکت‌های هواپیمایی به‌دلیل کاهش پروازها شرایط سختی را سپری می‌کنند و برای گذر از بحران فعلی باید هرچه سریع‌تر این تسهیلات به‌دست آنها برسد و اعطای تسهیلات وارد بوروکراسی اداری و بانکی هم نشود.
البته وزیر راه‌و‌شهرسازی در تازه‌ترین اظهارات خود درباره اختصاص بسته‌های حمایتی کرونا به فعالان حمل‌ونقل گفته است: بر اساس مصوبه ستاد ملی مبارزه با کرونا واریز تسهیلات حمایتی اشخاص در اولویت اول قرار‌دارد و سپس نوبت شرکت‌ها می‌رسد که تا پایان اردیبهشت تسهیلات حمایتی آنها نیز واریز خواهد شد. به گفته محمد اسلامی، به‌زودی بانک عامل پیامک تشکیل پرونده را برای شرکت‌ها ارسال می‌کند و به‌تدریج واریزی آنها نیز صورت خواهد‌گرفت.
پروازخلاف مقررات
برخی ایرلاین‌ها به‌واسطه فشار مالی وارد شده در عصر کرونا، گاه رعایت محدودیت 60درصد ظرفیت در مسیرهای پرمسافر را فدای کسب سود می‌کنند و مثلاً پروازهای مسیر تهران - مشهد با ظرفیت به نسبت کامل انجام می‌شود
