دانشمندان از تلسکوپ فضایی «هابل» برای نخستین رصد کسوف کامل استفاده کرده‌اند و امیدوارند که این روند در نهایت به یافتن رد زندگی در دیگر نقاط کائنات منجر شود. نحوه رصد کسوف و زمین آزمایشی است برای راهی که اخترشناسان امیدوارند در آینده به رصد سیاراتی مشابه زمین، اما بسیار دوردست رهنمون شود.
این نخستین باری است که تصاویر کسوف کامل توسط یک تلسکوپ فضایی رصد می‌شود و نیز نخستین بار است که این روند ازطریق امواج ماوراء بنفش مطالعه شده است. دانشمندان امیدوارند که در آینده بتوانند با استفاده از تلسکوپ‌های بزرگ که در دست تولید است، عمق فضا را بکاوند و سیارات خارج از منظومه شمسی را رصد کنند.
آن‌ها همچنین امیدوارند بتوانند اتمسفر دنیا‌های دوردست را آزمایش کنند و به رغم فاصله‌شان، شرایط حاکم بر آن‌ها را درک کنند.
پژوهشگران به منظور آزمایش تکنیک‌هایی که آن کشفیات بر آن‌ها استوار خواهند بود، به نمونه تنها سیاره‌ای متوسل شده‌اند که می‌دانند زندگی در آن وجود دارد: کره زمین! زمین علاوه بر آن که نمونه سیاره‌ای است که می‌تواند وجود حیات در خود را تضمین کند، در جریان کسوف کامل با خورشید و ماه در یک مدار قرار می‌گیرد که الگویی‌ای است از سیارات «در حال گذر» که هنگام عبور از مقابل ستارگانشان قابل رویت می‌شوند.
به خاطر این همگنی در مدار است که اخترشناسان توانستند با رصد ماه به عنوان یک آینه، انوار خورشید را که ازطریق جوّ زمین منعکس می‌شد، ببینند. تلسکوپ‌های فضایی مانند هابل، همین امر را از ورای جوّ زمین ممکن می‌کنند.
پژوهشگران توانسته‌اند مختصات اوزون را که کلید حیات در زمین است، ردیابی کنند. به همین دلیل، ردیابی اوزون درسایر سیارات هم شاخص اصلی وجود زندگی در آن‌ها خواهد بود.
الیسون یانگ بِلاد، از آزمایشگاه جوّی و فیزیک فضای کلرادوی آمریکا که ریاست تیم رصد هابل را برعهده دارد، می‌گوید: «یافتن اوزون در طیف سیارات خارج از منظومه شمسی مهم خواهد بود، زیرا اوزون فتوشیمی تولید جانبی ملکول اکسیژن و تولید جانبی زندگی است.»
در مطالعات جدیدی که در اوایل سال گذشته در جریان کسوف ماه انجام شد، هابل سیگنال‌های ماورای بنفشی را ضبط کرد که به دانشمندان امکان داد تا مختصات کلیدی احتمال وجود اوزون را جست‌وجو و ردیابی کنند. تلسکوپ‌های دیگر فضایی نیز احتمال وجود عناصر کلیدی دیگری، از جمله اکسیژن و آب را جست‌وجو کردند.
آنتونیو گارسیا مونوز، یکی دیگر از اعضای تیم پژوهش در دانشگاه فنی برلین آلمان، می‌گوید: «برای تعیین کامل خصوصیات سیارات خارج از منظومه شمسی، ما از أمواج متفاوت و فناوری‌های مختلف استفاده خواهیم کرد.
این تحقیقات به وضوح فواید طیف‌سنجی اشعه ماوراء بنفش را در تعیین مختصات سیارات خارج از منظومه شمسی برجسته می‌کند. این روند همچنین نمایانگر اهمیت نظرات و متدولوژی نوین آزمایشی در تنها سیاره‌ای است که تاکنون در آن زندگی یافته‌ایم (زمین).»
دانشمندان امیدوارند بتوانند در آینده همین تحقیقات را در دنیا‌هایی دیگر به انجام برسانند. هنگامی که این سیارات از مقابل خورشیدهاشان می‌گذرند، یک «حلقه نورانی» پدیدار می‌شود و هر عنصر شیمیایی موجود در جوّ آن‌ها رنگ کلیدی خاص خودش را متصاعد می‌کند که تلسکوپ‌های فضایی می‌توانند آن‌ها را ضبط کنند و از راه بررسی آن‌ها، به ترکیب عناصر آن دنیا‌ها پی ببرند.
تلسکوپ هابل برای ردیابی چنین عناصری در سیارات خارج از منظومه شمسی طراحی نشده است و به همین دلیل، 30 سال پیش که هابل به فضا فرستاده شد، چنین رصد‌هایی در برنامه‌اش نبود. اما برای این قبیل پژوهش‌ها مورد استفاده قرار گرفته و نه تنها کره زمین بلکه جوّ پیرامون سیارات عظیم گازی را هم رصد می‌کند. اما نمی‌تواند بررسی سیارات کوچک خارج از منظومه شمسی را در دستورکارش قرار دهد.
پژوهشگران امیدوارند بتوانند با استفاده از تلسکوپ فضایی «جیمز وِب»، رصدخانه‌ای که قرار است در سال آینده گشایش یابد، به این دنیا‌ها نگاه دقیق‌تری بیندازند، اما این روند مرتب به تعویق افتاده است. این تلسکوپ از روش و فناوری‌هایی مشابه برای رصد فضا و نگریستن به کائنات استفاده خواهد کرد.
اما گارسیا مونوز می‌گوید: «انتظار داریم تلسکوپ جیمز وب محدوده فناوری مخابره طیف‌شناسی جوّ سیارات خارج از منظومه شمسی را به گونه‌ای بی‌سابقه گسترش دهد. این تلسکوپ، به ویژه می‌تواند گاز‌های متان و اکسیژن را در اتمسفر سیارات کوچک و نه چندان دور ردیابی کند. این رصد، چشم‌انداز درک مختصات جوّی سیارات کوچکتر خارج از منظومه شمسی را گسترش خواهد داد.
منبع: ایندیپندنت
