آیا شما در معرض خطر سکته قرار دارید؟

تا بـحال بـه ایـن فـکر کرده ایـد کـه آیا در معرض خطر سکته قــرار دارید یا خیر؟ آیا می دانید که عادات غذایی و عوامـل وراثـتـی مـمکن اسـت شـمـا را دچـار این عارضه نماید؟ آیا اطلاع دارید که چگونه میتوانید از آن پیشگیری کنید؟

بخـواندن ادامه دهید تا با این تهدید کننده زندگی که باعث از کار افتادگی، صدمات مغزی و حتی مرگ میشود بیشتـر آشنا گردید.

سکته چیست؟

بـرطـبـق انـجـمن بـین المللی سکته، این عارضه سومیـن دلیل اصلی مرگ و میر در جهان است. بـعلاوه یک سـوم از افرادی که سکته کرده اند درخلال پنج سال آینده نیز ممکن است دوباره دچار این عارضه گردد.

مردم حمله قلبی را با سکته  اشـتـباه میگیرند که این دو مقوله جدا هستند؛ سکته یک “حمله مغزی” بشمار می آید. “حملات قلبی” در عروق و بــافتهای قلبی اتفاق میافتند، در حالیکه سکته انحصارا در بافتهای مغزی حادث میگردند.

سکته ضایعات ناگهانی در عملکرد مغز میباشد که بدلیل انسداد یا پارگی عروق منتهی و یا درونی مغز پدید می آیـد و اغـلب منـجر بـه نـمـایان شـدن عوارض وخیمی از قبیل از عدم هماهنگی و تعادل و نیز سبب تـکـلم نا مفهوم می گـردد که این بستگی به ناحیه صدمه دیده در مغـز دارد. همچنین سکته را بـه یـک عـارضه مـغــزی و یا مغزی-عروقی نیز تعبیر میکنند.

وقتی که یک رگ خونی ( سرخرگ ) منتهی به مغز پاره شده و یا توسط یک لخته خونی مسدود گـردد، عارضـه سکته پـدیـد می آیـد. بـعـد از 4 الـی 5 دقیـقه کوتاه، سـلول های عصبی در آن ناحیه آسیب دیده و از بین می روند. در نتیجه بخشی از بدن که توسط آن ناحیه آسیب دیده در مغز کنترل می شود، نمی تواند خوب عمل نماید. اگر در ظـرف یـک سـاعـت جـریـان خون دوباره برقرار نگردد، معمولا صدماتی دائمی و جبران ناپذیر در مـغـز ایجاد می گردد.

سکته های مغزی به دو دسته عمده تقسیم میشوند:  ایسکمیک (کم خونی موضعی) و همورهاجیک ( خون ریزشی)

سکته ایسکمیک (Ischemic)

این نوع سکته که 80 درصد از بیماران به آن مبتلا هستند، زمـانی رخ میدهد که یکی از شریانهای مغزی بدلیل لخته های خــونی مسدود شود. به این نوع لخته های خونی در اصطلاح “ترومباس” گفته میشود. لخته های خونی که در بخشهای دیگر بدن مانند قلب ایجاد می شـوند، “امبلاس” نـامیـده می شوند، کـه همانند پلاکتها می توانند خود را از بخشهای مختلف بدن عبور داده و به مغز برسانند.

یکی از دلایل بـروز ایـن نـوع سکـتـه پـایـیـن آمـدن بیش ار حد فشار خون است ( عارضه هیپوتنشن ) که تا حد بسیار زیادی جریان خون به مغز را کـاهش مـی دهد. ایـن حـالت معمولا بعلت رگهای نازک شده و بیمار اتفاق می افتد.

سکته همورهاجیک (Hemorrhagic)

خونریزی شریانهای خونی در داخل مغز علت اصلی پدیدآمدن این نوع سکته می باشد. دلیل عـمـده ایـن حــالت، بالارفتن بیش از حد فشار خون به دنبال اتساع عروقی در مغز است، که تضعیف، تورم و پارگی ثانویـه یک ساختار عروقی در مغز می بـاشد. به علاوه، خونریزی ناگهانی از یک شریان درون فضای در برگیرنده مغز باعث خونریزی بـافــتهای نرم اطراف و در نتیجه سکته خواهد شد.

علائم سکته

هرگاه یکی از علائم زیر را در خود و یا شخصی دیگر مشاهده نمودید سـریعا با اورژانس تماس بگیرید. انجام کمکهای اولیه پزشکی مناسب قبل از سکته می توانـد شـمــا را از صدمات جبران ناپذیر سکته رهایی دهد.

علائم و نشانه های عارضه سکته عبارتند از:

تیرگی و یا کاهش قدرت دید در یک یا هر دو چشم، هـمانـند دو تا دیدن اجسام، سیاهی رفتن چشم و یا از دست دادن کامل بینایی.
سردرهای ناگهانی و شدید بدون داشتن علتی مشخص و یا سابق میگرن.
ایجاد مشکل هنگام راه رفتن، سرگیـجه، یـا از دسـت دادن تـعـادل و هماهنگی، برخی اوقات شبیه حالت مستی.
ضعف و بی حـسی ناگهانی و از کار افتادگی صورت، دست یا پا، بخصوص در یک طرف بدن.
ناتوانی در صحبت کردن یا فهمیدن جملات ساده؛ سخن گفتن نا مفهوم.
فقدان مختصر هـوشـیاری یـا دوره ای از هـوشیاری کاهش یافته ( تشنج، غش، گیجی و کما )

چه کسی در خطر ابتلا قرار دارد؟

معمولا سکته در یک خانواده دست به دست می شـود. نتیجه یک مطالعه علمی نشان داده که افراد زیر 65 سال که دچار سکته شده ویکی ازاعضاء خـانواده آنها نیز قبلا سکته کرده، سه برابر بیشتر از بیمارانی که در خانواده شان سابقه این عارضه وجود ندارد، در معرض خطر سکته قرار گرفته اند.

سـن بالای 55، دیابت، فشار خون بالا ( بالای 9/14 )، امراض عروقی، بیماریهای قلبی، تصـلب شـریـان، سـابقه پـیشین حملات قلبی و سکته و حـمـلات کـم خونـی مــوضعی موقت (TIA) همگی می توانند خطر سکته را در شما افزایش دهند.

عواملی که شما می توانید آنها راتغییر داده و یـا کـنـترل کنـید عبـارتـنـد از سبـک زندگی بی تحرک و فاقد فعالیـتهای جسمانی، چاقی مفرط و اضافه وزن اطراف شکم ( که باعث اختلال در سیستم گردشی بدن و افزایش فشار خون میشود)، مصرف الکل، مواد مخدر و دخانیات. ترک سیگار  عامل شماره یک مقابله بـا خطر ابتلا به سکته است. اگر سیگار را ترک کنید بعد از پنج سال خـطر سـکته در شـما به انداره فردی که اصلا تا کنون سیگار نکشیده پایین خواهد آمد.

علائم هشدار دهنده

حملات کم خونی موضعی موقت (TIA)

بـا این کـه بـروز سکـته مـعمولا ناگهانی و بدون هشدار است، پیش از یک سکته کـامـل، بیماران ممکن است یک یا دو بار دچـار حـمـلات کـم خونی موضعی موقت گردند. TIA به علت انـسداد مـوقـتی عـروق داخـلی و یا منتهی مـغـز ایـجـاد شـده و بـنام سکته ناقص معروف است، زیرا باعث جریان خـون نـاکـافی بـه مـغز شده و علائم مشابه سکته کامل را دارا میباشد. اگر چه، برخلاف سکته، علائم TIA معمولا بعـد از 10 تـا 30 دقیقه از بین میروند، هرچند که ممکن است تا 24 ساعت نیز ادامه بیایند.

اگر مبتلا به TIA می باشد، نیازفوری به توجهات پزشکی دارید. عارضه TIA زنگ خطری برای بروز سکته قریب الوقوع می باشد چراکه 11 درصد افرادی که به TIA دچار شده اند ظرف مدت 30 روز و 14 درصد ظرف مدت یکسال سکته کرده اند.

پروتئین انفعالی C یا CRP

همانند فشار خون و کلسترول بالا، میزان CRP بالا در خون نشان دهـنـده ایـن است که پلاکت شریانها ناپایدار بوده و می تواند باعث انسداد عروق قلبی یا مغزی گردد. بر طبق یک مطالعه علمی، پروتئین انفعالی C حتی می تـوانـد خود بـه ایــجاد آن ناپایداری کمک نماید. با یک آزمایش خونی ساده این مسئله قابل تشخصی است.

تشخیص سکته

فقط یک پزشک کار آزمـوده میتواند سکته را تشخصی دهد آن هم توسط مـعایـنـات دقـیق از طـریق تـصـویــربرداری ها پیشرفته مانند CT (پرتونگاری محاسبه ای) یا MRI (عکس برداری تشدید مغناطیسی) یا نوارهای مغزی.

بـا ایـن حال، اکنـون کـه مـی دانید ماهیت سکته چیست، ممکن است بخواهید بدانید که آن علائم بیـمـاری چـگـونـه  خود را آشکار ساخته، و چگونه می توانید جانی را نـجـات دهید.

تست یک دقیقه ای

اگر به این که ممکن است خود یا یکی از اطرافیانتان در معرض سکته قرار داشته باشــد ضنین هـستید، روشـی وجـود دارد کـه تـوسـط آن میتوانید اغـلب سکته ها را تشخیص دهید.

برای تشخیص بالقوه سکته، سه مرحله زیر را دنبال کنید:

1٫ به شخص بگویید لبخند بزند، دقـت نمایید که آیا سمتی از صورتش نسبت به سمت دیگر ضعیف تر عمل میکند یا خیر — یک روش قدیمی تشخیص سکته.
2٫ از فرد بخواهید چشم هایش را بسته و دست هایش را بالا ببـرد. بـیـماری کـه سکته نموده باشد نمی تواند هر دو دست خود را به یک اندازه بالا ببرد.
3٫ در نهایت از او بخواهید که جمله ای ساده را تکرار نماید تا ببینید آیا در نحوه تکلمش اختلال وجود دارد یا خیر. مثلا بخواهید که بگوید “آسمان آبی است.”

اثرات بلند مدت و عوارض سکته

نــوع صدمه حادث از سکته عموما به ناحیه آسیب دیده در مغز بستگی دارد. طرف چـپ مغز عملکردهای حرکتی و احساسی طرف راست بدن را بـرعهـده دارد و بالعکس. طرف چپ مسئول درک زبان، خواندن و نوشتن، استدلال و مهارتهای عددی بوده در حالی کـه طرف راست خلاقیت، انتزاع و فراست را کنترل می کند.

در خلال چند ماه بعد از سـکته، بهترین فرصت برای بازیافت مهارتها و قابلیتهای حـرکتی و ذهنی محـسوب مـی گـردد. بــازیافت برخی قابلیتها همانند تکلم به آهستگی صورت می گیرد. متاسفانه نیمی از کسانی که سکته کرده اند، دچار مشکـلات طـولانی مدت در رابطه با قوه ادراک، تکلم، تفکرات حساس و تصمیم گیری میشوند. برخی بیماران نیز ممکن است مشکلات رفتـاری داشـته بـاشند که روی روابـط آنـها بـا خـانواده، دوستان و همکارانشان تاثیر بگذارد.

مراقبت در دوره نقاهت

آسپرین

ASA یا اسید استیل سالیسیلیک با رقیق نمودن خون باعث کاهش خطرسکته میگردد. مصرف آسپرین بعد از سکته، احتمال سکته های بعـدی را کـاهش می دهـد. هــمچنین مـصـرف آسپرن تا 48 ساعت بعد از سکته ( یا آغاز علائم ) ممکن است احتمال سـکتـه دیگر را کاهش داده و از مرگ جلوگیری بعمل آورد.

دارو

چندین نوع دارو و درمان جدید ممکن است صدمات مـغـزی بـوجـود آمده در لحظات اولیه سکته و یا بعد از آنرا متوقف و یا حتی معکوس کند. زمـان مـحدودی برای پزشکان جهت استفاده از داروهای رفع لخته های خونی وجود دارد.

رقیق کننده های خون ( مانند ASA ) و داروهایی که باعث جلوگیری سلولهای خونی از انباشتگی روی هم و تشکیل لخته میشوند ( مـانند Warfarin ) مؤثـرتـرین داروها جهت جلوگیری از سکته بشمار میروند.

خانواده و دوستان

مـسـاعـدت دوستـان و خـانـواده بهبودی بیمار را تسریع می کـنـد. یـک شبـکـه خـدمـات اجتماعی مفید و مناسب فرد مبـتـلا را قادر به انجام بهتر کارها نموده و زمان بهبودی را کوتاه خواهد کرد.

سرم درد میکند

همه ساله شاهد مرگ و میر افراد بسیاری بدلیل سکته هستم. فرض میـکنیم که شما دوست ندارید که جزء این دسته باشید. با علائم و هشدارها برای پیشگیری از سکته یا به حداقل رساندن عوارض آن آشنا شوید.

در نهایت، سلولهای مغزی ارزشمند بوده و دارای حساسیت زیادی هستند. لازم اسـت از عضوی که سایر اعضای بدن شما را کنترل می کند، مـراقـبت نـمایید، بـنابـراین سالم زندگی کرده و با علائم سکته آشنا شوید.