اگر کسی حافظه اش را از دست بدهد، درست مثل این است که خودش را گم کرده.
فراموشی (Amnesia) به موجب ضعف حافظه به دلیل آسیب، شک، یا بیماری و احتلالات روانی دیگر پدید می آید. البته بیشتر شبیه یک عامل هشدار است تا یک بیماری. برای درمان آن نیز باید دلایل ابتدایی پدید آمدن آن را از میان برداشت. هیچ گونه راه معالجه ی منحصر بفردی برای بازگردادن حافظه بیمارانی که دچار آسیب مغزی قرار گرفته اند، وجود ندارد.
انواع فراموشی
فراموشی تدریجی به گونه ای است که وقایع جدیدی که برای فرد در زندگی اتفاق می افتد، به حافظه ی بلند مدت انتقال پیدا نمی کند.
فراموشی معکوس
به این شکل است که فرد در به یاد آوردن وقایعی که در گذشته برایش اتفاق افتاده است با مشکلاتی مواجه می شود و به خوبی نمی تواند وقایع و تجربیاتی را که در گذشته کسب کرده است را به یاد آورد.
فراموشی تجزیه کننده
فرد در این حالت اطلاعات مهم و سری فردی مربوط به خودش را آشکار می سازد که معمولاً بسته به شرایط پر استرس و آسیب زا ایجاد خواهد شد.
فراموشی ابتدایی
زمانی است که فرد نتواند به درستی وقایعی را که در ابتدای دوران کودکی برایش رخ داده است را به یاد آورد. تصور بر آن است که این نوع فراموشی در ارتباط مستقیم با یادگیری زبان در کودکان است.
بیماری روانی کرساکوف
به نوعی از فراموشی و ضعف حافظه اطلاق می شود که در اثر مصرف مشروبات الکلی در فرد ایجاد می شود. ممکن است در حافظه ی آنی فرد مشکلی ایجاد نشود، اما او در به یاد آوردن وقایع ساده، چهره ها و الگوهای پیچیده با مشکل مواجه خواهد شد.
فراموشی جِراحی
به از بین رفتن هشیاری و ورود فرد به مرحله ی کما اطلاق می شود که بیشتر به دلیل تصادفات رانندگی به وقوع می پیوندد.
علائم
فرد مشکلاتی را در یادگیری اطلاعات جدید و به خاطر آوردن وقایع گذشته پیدا می کند. علاوه بر این از جمله علائم رایج این اختلال می توان به سردرد، شک، افسردگی، تب، دردهای مزمن، و خستگی اشاره کرد.
علل
اغلب، فراموشی به دلیل آسیب های وارده به مغز، ضربه، بیماری های حاد، و یا استفاده از نوع خاصی ماده مخدر ایجاد خواهد شد. ضعف قدرت ذهنی و کند ذهنی نیز می توانند از جمله دلایل دیگر در مورد حافظه ی ضعیف قلمداد شوند.
فراموشی در داستان ها و افسانه ها
در اکثر کارهای هنری و ادبی بزرگ دنیا مقوله ی فراموشی عموماً به عنوان موضوع داستان های بسیار زیادی به کار گرفته شده است. این امر به ویژه در ادبیات ژاپن قابل رویت است.
نویسنده معروف جرج اورال کتابی را تحت عنوان “دختر روحانی” به رشته ی تحریر در آورده است که در مورد پیچیدگی ها و درگیری هایی که فرد در هنگام ابتلا به فراموشی با آن دست و پنجه نرم می کند، سخن به میان آورده است. در کتاب دیگری تحت عنوان “پوسته ی مرموز” فراموشی تجزیه کننده با نگاهی منتقدانه و در عین حال با بهره گیری از ظرافت های هنری و ادبی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. در رمان معرف “جانشین مونا لیزا”، نویسنده: ویلیام گیبسون، شخصیت اصلی داستان دچار چندین بیماری ذهنی مختلف است که یکی از آنها دچار سندرم کرساکوف می باشد.
در کتاب “سربازی در مه”، نویسنده: جین ولف، قهرمان داستان یک سرباز یونانی با مذهب ارتودکس می باشد که از فراموشی معکوس رنج می برد.
تصویر متحرک آقای بادوینگ (1966) قهرمان داستان، در مواجهه با مشکلات زندگی زناشویی خود به مرحله ی فراموشی می رسد (از دست دادن گزینشی حافظه).
در فیلم ها نیز، فیلم “فراموش شده” محصول سال 2004 شخصیت بزرگسال داستان در مورد وجود فرزندش که توسط مقامات دولتی ربوده شده است، دچار ضعف حافظه میشود.
مقوله ی فراموشی حفره ای نیز نخستین بار در فیلم “آفتاب ابدی ذهن بی نقص” در سال 2004 مطرح شد. براساس رمان رابرت لودلام با عنوان “انتهای هویت” (2002) داستان مردی را می خوانیم که بدن نیمه جانش را مرد ماهیگیری پیدا می کند. مرد ماهیگیر از او مراقبت می کند تا حافظه و سلامت از دست رفته اش را مجدداً باز یابد.
در چندین قسمت از مجموعه داستان “شب های شنبه” تام هنکس در نقش “آقای حافظه ی کوتاه مدت” ایفای نقش می کند. این مرد به سرعت کارهایی را که انجام می دهد از یاد می برد و به طور طنز آمیزی هر کاری را که انجام داده و یا هر حرفی را که زده است، از یاد می برد.
فیلم مهیج روانی “خاطره” محصول سال 2000 مردی را به تصویر می کشد که از ضعف حافظه رنج می برد. این اختلال در اثر یک برخورد مغزی شدید در یک تصاوف برای او به وجود می آید.
درمان
فراموشی بیشتر از اینکه به عنوان یک بیماری محسوب شود، به منزله ی نوعی نشانه از دست دادن حافظه محسوب می شود و مدیریت در درمان آن، می تواند دلایل نخستین آنرا از میان بردارد. البته نمی توان گفت که هیچ گونه درمان قطعی برای این بیماری وجود دارد که بتواند توانایی حافظه را مجدداً به همان روز اول بازگرداند؛ اما معالجات روانی می تواند برای فراموشی هایی که به دلیل آسیب های عاطفی روی می دهد، مفید باشد.
یکی از مهم ترین مداواهای عمده استفاده از گیاهان دارویی مانند رزماری و گل مریم است. دم کرده ای که از این برگ ها نیز درست شده باشد به عنوان یک نوشیدنی معطر و مطبوع شناخته شده و درمان مناسبی برای ضعف حافظه به شمار می رود. بادام و گردو نیز برای تقویت حافظه موثر هستند. سیب نیز نقش مثبتی برای تقویت حافظه ایفا می کند. فلفل سیاه به همراه عسل نیز جزء موادی هستند که تاثیر مطلوبی را می توانند بر روی حافظه ی افراد داشته باشند. شیر گاو نیز دارای خواص زیادی برای حافظه است و بیماران تا جایی که قدرت هاضمه ی آنها اجازه می دهد، باید از آن استفاده کنند.
از سوی دیگر استراحت و خواب کافی نیز می تواند محیط را برای تقویت حافظه فراهم کند.
