با توجه به شایع بودن سردرد‌های پس از زایمان گروهی از پژوهشگران کشور به بررسی این موضوع و شیوه‌های رایج درمانی آن پرداخته اند.
سردرد پس از زایمان شکایت شایعی است که در روز‌های اولیه پس از زایمان و اوج مشغله مادر که نیاز به نگهداری از نوزاد خود دارد، میتواند بسیار ناتوان کننده باشد. این شکایت اغلب از نوع سردرد‌های اولیه بوده و برخلاف تصور بیماران، معمولا" به عللی غیر مرتبط با بیهوشی است.
با توجه به این مساله، باید با نگرش جامعی به ارزیابی این مادران پرداخت و ابتدا علل خطرناکتر، مهمتر و شایعتر سردرد را بررسی کرد.
در مقاله‌ای که از سوی دکتر احسان باستان حق و دکتر ساغر صمیمی سده (اعضای هیات علمی گروه بیهوشی دانشگاه علوم پزشکی تهران)، دکتر رضا امین نژاد (عضو هیات علمی گروه بیهوشی دانشگاه علوم پزشکی قم)، دکتر سعید صفری (عضو هیات علمی مرکز تحقیقات مغز و اعصاب عملکردی، بیمارستان شهدای تجریش، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی) و دکتر علیرضا بهسرشت (بورد تخصصی بیهوشی بیمارستان صارم) تدوین شده، سردرد‌های پس از زایمان به دو دسته سردرد‌های اولیه و ثانویه تقسیم شده و هر یک به تفکیک مورد بررسی قرار گرفته اند.
طبق این بررسی ها، سردرد‌های اولیه بسیار شایعتر از موارد ثانویه بوده (20 برابر) و به تنهایی مسئول دو مورد از هر سه مورد سردرد پس از زایمان هستند.
در شرح حال اغلب تاریخچه‌ای از سردرد گاهگاهی قبل از حاملگی وجود دارد، اما به دلیل تخفیف علائم آن‌ها طی حاملگی شاید این علامت را به یاد نیاورند و یا ذکر نکنند. مهم‌ترین این نوع سردرد‌ها شامل سردرد میگرن، سردرد تنشی، سردرد‌های خوشه‌ای می‌شوند.
سردرد‌های ثانویه نیز به مواردی، چون سردرد‌های ناشی از علل اسکلتی-عضلانی، سردرد به علت فشار خون بالا و سندرم لکوانسفالوپاتی برگشت پذیر خلفی، سردرد‌های ناشی از سکته مغزی، سردرد شیردهی، سردرد ناشی از مصرف اندانسترون، سردرد ناشی از قطع مصرف روزانه چای و قهوه، سردرد ناشی از موارد کمتر شایع و مننژیت تقسیم می‌شوند.
طبق آنچه در این مقاله آمده، بر اساس اتیولوژی سردرد پس از زایمان می‌توان گفت سردرد پس از سوراخ شدن دورا، تشخیصی است که می‌بایست پس از رد کردن سایر تشخیص‌های احتمالی که شرح داده شد، مد نظر قرار گیرد.
معمولا شروع سردرد طی 48 ساعت اول از سوراخ شدن دوراست و به ندرت پس از روز پنجم شروع می‌شود. این سردرد قرینه و دو طرفه بوده و وضعیت ْآن (خوابیده- عمودی) است و طی 15 دقیقه از وضعیت عمودی تشدید پیدا کرده و طی 15 دقیقه از وضعیت خوابیده بهبود واضح می‌یابد.
حداقل یکی از علائم حالت تهوع، سفتی گردن، وزوز گوش، افت شنوایی در صدای بم و نورگریزی باید همراه این نوع سردرد وجود داشته باشد و در نهایت این نوع سردرد در خانم‌ها دو برابر بیشتر از آقایان شایع است.
سردرد ناشی از سوراخ شدن دورا معمولا تمایل به بهبود خودبخودی (عموما طی دو هفته) دارد.
برای درمان این نوع سردرد‌ها دارو‌های متعددی وجود دارد، اما در مواردی با علائم بسیار شدید و ناتوان کننده و نیز در مواردی که پاسخ کافی به دارو‌های خوراکی مشاهده نمی‌شود می‌توان به سراغ درمان‌های تهاجمی رفت.
این درمان‌ها شامل مواردی، چون مورفین اپیدورال، بلوک گانگلیون اسفنوپالاتین، بلوک اعصاب اُکسیپیتال بزرگتر و کوچکتر و پچ بلادپچ اپیدورالد می‌شوند.
اما در نهایت مهم آنکه برای تشخیص نوع این سردرد‌ها گرفتن شرح حال و معاینه دقیق شامل علایم حیاتی (خصوصا فشار خون بیمار و تغییرات سطح هوشیاری)، سابقه فشار خون بالا و اکلامپسی یا پره اکلامپسی، درجه حرارت بیمار و علایم تنفسی (جهت رد عوامل عفونی بخصوص بیماری‌های ویروسی مانند کرونا که تب و سردرد در آن شایع است)، وجود تب و سفتی گردن و نورگریزی (جهت ارزیابی مننژیت) و تاریخچه دقیق ازسردرد‌های قبلی باید گرفته شود.
معاینات عصبی خصوصا" با توجه بیشتر به اعصاب جمجمه‌ای و حس و حرکت اندام‌ها نیز لازم است (زیرا اعصاب داخل جمجمه‌ای 6 و 7 بعلت موقعیت آناتومیک خاصی که در جمجمه دارند، نسبت به تغییرات فشار مایع مغزی نخاعی حساستر هستند).
در صورت مشاهده علایم هشداردهنده عصبی در شرح حال و معاینات توصیه می‌شود بیمار را تحت نظر گرفته و از مشاوره‌های تکمیلی مرتبط (مانند مغزواعصاب، عفونی) استفاده شود. اما آنچه با متخصص بیهوشی مورد مشاوره قرار می‌گیرد، درمان یا رد سردرد پس از سوراخ شدن سخت شامه (Dura است که بدون در نظر گرفتن سایر تشخیص‌ها امریست محال.
طبق نتایج بررسی‌های انجام شده از سوی این محققان، در صورت قطعیت تشخیص سردرد ناشی از سوراخ شدن سخت شامه، ضمن انجام اطمینان بخشی، آموزش و حمایت روانی از بیمار، درمان دارویی بیمار را با ضد درد‌های ساده مثل استامینوفن و ایبوپروفن شروع کرده در صورت عدم پاسخ مناسب بر حسب شرایط بیمار باید از درمان‌های قوی‌تر و چند دارویی مانند منقبض کننده‌های عروقی مغزی و دارو‌های مخدر و ضد تشنج استفاده شود.
علاوه بر درمان‌های دارویی انجام پروسیجر‌هایی مثل بلوک گانگلیون اسفنوپالاتین از راه بینی که کمتر تهاجمی است میتواند کمک کننده بوده و نیاز به EBP را کاهش دهد. در نهایت درمان استاندارد و موفق‌ترین درمان تهاجمی، انجام EBP است.
نتایج این تحقیق سال گذشته در شماره چهار، دوره دوم مجله انجمن آنستزیولوژی و مراقبت‌های ویژه به چاپ رسیده است
