دکتر ناصر ابراهیمی دریانی
با توجه به شیوع نسبتا بالا و اهمیت دردهای شکمی، دیده می‌شود که گاهی مردم خود درمانی کرده یا دیر به پزشک مراجعه می‌کنند. این مساله می‌تواند خطرات جدی و جبران‌ناپذیری را به دنبال داشته باشد.
آقای دکتر لطفا در مورد دردهای شکمی و اهمیت آن توضیح بفرمایید؟
دردهای شکمی، دردهای شایعی می‌باشند ولی اهمیت آن‌ها از این نظر است که گاهی دردشکمی شخص را به جراحی می‌کشد و اگر بیمار دیر اقدام کند، به پریتونیت (عفونت در شکم) منجر می‌شود و این حالت برای بیمار دیر است. در صورت حاد یا مزمن بودن درد، درمان متفاوت خواهد بود تا بتوان واقعا مریض را در لحظه حساس نجات داد. پس تشخیص به موقع اهمیت دارد.
نحوه برخورد با اینگونه دردها براساس این طبقه‌بندی باید چگونه باشد؟
اغلب، پزشک از بیمار سوال می‌کند درد چه موقع شروع شده؛ زیرا شروع درد بسیار اهمیت دارد. اگر به صورت حاد باشد یکسری علل و اگر مزمن باشد علل دیگری دارد.سوال دومی که پزشک از بیمار می‌پرسد محل درد است؛ اگر درد در ناحیه معده باشد، بیمار با دست بالای ناف و زیر جناغ سینه و محل اپی‌گاستر را نشان می‌دهد و اگر بگوید درد الان شروع شده یا مدت‌هاست که درد دارد تشخیص فرق می‌کند.در مورد درد اثنی‌عشر یا درد معده، مدت‌ها درد احساس می‌شود.
سوال دیگری که پزشک از بیمار می‌کند، این است که درد هنگام گرسنگی وجود دارد یا موقع غذاخوردن؟
(بیماران باید توجه کنند تا جواب صحیح و دقیقی بدهند) اغلب بیماران این‌طور بیان می‌کنند که وقتی معده خالی است احساس چنگ زدن و مالش سر دل دارم و اگر شام نخورم، نیمه‌های شب احساس می‌کنم که معده‌ام را چنگ می‌زنند و با خوردن یک لیوان شیر دردم آرام می‌شود که با این توضیح به احتمال زیاد زخم اثنی‌عشر وجود دارد، بخصوص اگر بیمار مرد و سیگاری باشد و بخصوص اگر گروه خونی او O (ا) باشد (زیرا زخم اثنی‌عشر در مردان شایع‌تر است). احتمال این بیماری وقتی قطعی‌تر می‌شود که بیمار می‌گوید خواهر یا برادرم زخم اثنی‌عشر دارد؛
زیرا زخم اثنی‌عشر 25-20 درصد جنبه فامیلی دارد.ولی باید توجه شود که در مورد زخم معده برعکس است؛ یعنی وقتی غذا خورده می‌شود، درد شروع می‌گردد. یکی از مواردی که درد ناحیه معده می‌دهد؛ ریفلاکس یا بازگشت غذاست. گاهی تنها علامت درد است و گاهی همراه با آن ترش کردن وجود دارد که این مورد احتمال زخم معده را بیشتر می‌کند.
خصوصیت این درد چیست؟
در صورت وجود سنگ، اغلب درد دیده می‌شود و معمولا مریض پس از خوردن غذای چرب یا رفتن به مهمانی و خوردن غذاهای متنوع و چرب دچار درد می‌شود.گاهی تهوع و استفراغ همراه با درد وجود دارد.جالب است بدانید که گاهی درد کیسه صفرا به شانه راست و پشت می‌زند و بیمار دچار ترس می‌شود ولی پس از سونوگرافی، التهاب و سنگ کیسه صفرا دیده می‌شود.و اما موردی که خیلی شایع‌تر از موارد قبلی است؛
سوء هاضمه بدون زخم است که 30 درصد موارد را شامل می‌شود و مریض احساس ناراحتی می‌کند.نفخ، تهوع، سیری زودرس و حتی ترش کردن، از علائم دیگری است که با این مورد همراه است. نکته خیلی مهم که پزشک نباید از آن غافل شود این است که سوء هاضمه بدون زخم، اگر در سن بالای 45 سال باشد 2 درصد احتمال سرطان معده وجود دارد.در صورت وجود درد معده و خود درمانی با مصرف آنتی‌اسید یا سایمتیدین (که در میان مردم شایع است) ممکن است پیشرفت بیماری به بدخیمی منجر شود.
در سنین زیر 45 سال علامت هشداردهنده کدام است؟
کم‌خونی، کاهش وزن، گیرکردن غذا و استفراغ‌های پیشرفته.همچنین اگر بیمار زیر 45 سال بگوید پدر یا مادرم سرطان معده داشته‌اند باید حتما آندوسکوپی انجام شود.نکته قابل توجه دیگر اینکه؛ گاهی به ندرت دردهای مربوط به آپاندیسیت حاد می‌تواند از معده شروع شده، به دور ناف و بعد به سمت راست (راست و تحتانی شکم) برود ولی با مراجعه به پزشک، بیمار از درد فوق‌العاده شدید در ناحیه معده شکایت دارد. متاسفانه در مواردی آنتی‌اسید داده شده یا آندوسکوپی انجام می‌شود ولی تشخیص درست داده نمی‌شود.موردی که بین مردم مرسوم است مصرف نبات و آب داغ است! که توصیه می‌شود از مصرف آن اجتناب شود؛
زیرا اگر تشخیص آپاندیسیت باشد، نبات داغ باعث افزایش حرکات روده و پاره شدن آپاندیس می‌شود، پس تشخیص را به عهده پزشک بگذارید.سوال دیگر پزشک از بیمار که به تشخیص، کمک بیشتری می‌کند، در مورد Position (وضعیت) بیمار است؛ یعنی پزشک سوال می‌کند در چه وضعیتی درد آرام‌تر می‌شود؟ اگر بیمار بگوید ترجیح می‌دهم بنشینم و به جلو خم شوم، پس درد به لوزالمعده مربوط می‌شود (پانکراتایتیس).این مورد بیشتر در افراد چاق با تری‌گلیسیرید بالا یا افراد مبتلا به سنگ صفراوی دیده می‌شود که در این افراد درد شدید و بتدریج بیشتر شده، به پشت می‌زند و بیمار را آزار می‌دهد، که در این مورد نیز پزشک تصمیم مقتضی را خواهد گرفت.پس توجه داشته باشید که با مراجعه به موقع به پزشک، از هرگونه خوددرمانی بپرهیزید.
