کاهش صادرات 500 میلیون دلاری به 50 میلیون
بنا بر آمار منتشر شده از سوی سازمان گمرک ایران طی سال های اخیر صادرات فرش روند نزولی داشته و در سال قبل کمترین میزان صادرات فرش در تاریخ ایران ثبت شده یعنی 70 میلیون دلار.
این درحالی است که امسال وضعیت به مراتب از سال قبل بدتر است و به باور کارشناسان و فعالان این حوزه در خوش بینانه‌ترین حالت صادرات ما امسال به 50 میلیون دلار خواهد رسید یعنی یک رکورد جدید.
به‌طور متوسط صادرات فرش دستباف در چهل سال اخیر سالانه 500 میلیون دلار بوده که در برخی از سال‌ها میزان آن بسته به شرایط سیاسی بین‌المللی نوسان زیادی داشته است که تا قبل از خروج آمریکا از برجام کمترین میزان صادرات ما نزدیک به300 میلیون دلار بوده است.
در سال 92 یعنی یک سال قبل از برجام صادرات ایران به 330 میلیون دلار در سال رسید اما در سال 93 و بعد از توافق هسته‌ای و باز شدن بازار آمریکا روند رو به رشد صادرات آغاز شد و درسال 96 به 426 میلیون دلار رسید. ضمن آنکه به دلیل فروش امانی فرش و سیستم خاص صادرات آن میزان فرش خارج شده از کشور بسیار بیشتر از این رقم بوده و همین امر باعث شد که رونق زیادی در بخش قالیبافی کشور که بیشتر آنها قشر ضعیف، روستایی و عشایر هستند ایجاد شود و قدرت اقتصادی آنها افزایش پیدا کند. در سال 97 که آمریکا به‌طور رسمی از برجام خارج شد صادرات فرش ایران 238 میلیون دلار بود و این آخرین باری بود که صادرات فرش ایران یک عدد 3 رقمی شد. این در حالی‌است که برخی کارشناسان اعمال تحریم‌های هوشمند را علت اصلی این کاهش می‌دانند و مهم‌تر آنکه مشتری اصلی و بازار بالقوه فرش‌های ایرانی آمریکای شمالی و کانادا است که در سری جدید تحریم‌ها آمریکا به‌صورت کاملا سیستماتیک و هوشمند مانع ورود هر کالای ایرانی می‌شود و برای اولین بار پس از انقلاب، کانادا نیز همان سیاست‌های آمریکا را در قبال واردات فرش ایرانی در پیش گرفته است. اما فعالان این حوزه تحریم‌ها را یکی از علل رکود بازار فرش دستباف می‌دانند و از آن مهم‌ترتحریم‌های داخلی، قوانین و بوروکراسی‌های زائد و خصوصا خلق بخشنامه‌های یک‌شبه را علت اصلی زمین‌گیر شدن این کالای اصیل ایرانی می‌دانند.
از دست رفتن بازارهای جهانی
مجتبی عراقی عضو اتحادیه فروشندگان فرش دستباف در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در این خصوص گفت: ما در سال‌های قبل هم تحریم بودیم اما هیچ وقت میزان صادرات و بازار داخلی ما به این حد نرسیده بود صحبت ما این است که مدیران در مقابل این تحریم‌ها چه راهکاری تدوین و اجرا کردند که بگوییم تلاش کردند ولی جواب نداد. از آن مهم‌تر ما دارای یک جمعیت 80 میلیونی هستیم که بیشتر آن جوان هستند و در شرف تشکیل زندگی، این یعنی که بازار داخلی قوی داریم اما حتی نتوانستیم آن‌را را تحریک کنیم و حتی حجم معامله آن را ثابت نگه داریم نه آنکه امروز به اندازه 30 سال پیش که جمعیت کشور نصف الان بود فروش نداشته باشیم. او ادامه داد: وضعیت فرش دستباف در بازار داخلی به گونه‌ای شده که عملا این کالا تبدیل به یک کالای لوکس شده و در نتیجه از سبد بیشتر خانوارهای ایرانی خارج شده است قبلا تمام خانه‌های ایرانی با فرش پوشیده شده بود و در نهایت اتاق خواب بچه‌ها فرش ماشینی داشت اگر به خانه‌ای می‌رفتیم که موزائیک مشخص بود نشان از ضعیف بودن آن خانواده به لحاظ مالی بود اما الان اینقدر قیمت‌ها بالا رفته که مردم مجبور شدند سبک دکوراسیون خانه خود را عوض کنند و به سمت مدل‌های غربی بروند که فقط یک تیکه سالن فرش دارد آن هم ماشینی است یا برخی جوانان که گلیم وگبه استفاده می‌کنند در واقع فروش فرش کم شد اما فروش دمپایی رو فرشی افزایش پیدا کرد تا پا به موزائیک یا پارکت نخورد. عراقی درخصوص وضعیت تولید‌کنندگان گفت: افرادی که دار قالی دارند اکثرا به لحاظ مالی ضعیف هستند به خصوص با تورم‌های اخیر حتی توان خرید مواد اولیه مثل پشم و نخ را ندارند و مجبور هستند فرش را به قیمت مفت به دلالان پیش فروش کنند و سود کمی بگیرند که فقط بتوانند کار کنند. وقتی شرایط اینگونه است دولت می‌توانست تعرفه واردات مواد اولیه فرش را به حداقل برساند تا قیمت‌ها اینقدر افزایش پیدا نکند. او با اشاره به فرش‌های خارجی گفت:اگر فردا تحریم‌ها برداشته شود و بخواهیم در بازارهای منطقه و شرق آسیا حضور داشته باشیم قیمت‌ها آنقدر افزایش داشته که عملا توان رقابت با فرش‌های پاکستانی، هندی و افغانستانی را نداریم همین عدم ثبات اقتصادی و افزایش غیر عادی قیمت‌ها باعث شده که حتی بازارهای منطقه‌ای را از دست بدهیم.فعالان حوزه فرش دستباف بر این عقیده هستند که با وجود تحریم‌ها باید بر ظرفیت بازار داخلی تکیه کرد و با توجه به اشتغال بالایی که در این حوزه وجود دارد دولت باید با ارائه طرح‌های تشویقی برای خریداران از جمله کارت‌های اعتباری و وام‌های میان مدت مردم را به سمت خرید این کالای ملی سوق دهد زیرا فرش نیز مانند خودرو، طلا و ارز قابلیت تبدیل شدن به یک کالای سرمایه‌ای را دارد.
