مقدمه
اساسا، فرهنگ و امنیت به عنوان یکی از مهمترین عوامل ساختاری و از ارکان تحقق قدرت نرم به شمار می آیند، در این نگرش، قدرت نرم تابع مستقیم فرهنگ و امنیت ملی یک کشور تعریف می گردد. به عبارت دیگر، ایجاد قدرت نرم در یک کشور، به زمینه ها و عوامل گوناگونی بستگی دارد که در این حوزه نقش فرهنگ به لحاظ تأثیرگذاری مستقیم بر قدرت نرم و امنیت ملی، بسیار برجسته می باشد. اهمیت این رابطه، به حدی است که استراتژی استحالۀ فرهنگی جوامع هدف، محوری ترین مولفه ساختاری در نظریه ی"موج سوم و رویکردهای جابه جایی قدرت "که خود به عنوان غالب ترین نظریه های آوردگاه استکبار در هزارۀ سوم به شمار می آید، محسوب می گردد.
از زاویۀ دیگر امنیت ملی از آن جهت که بستر اصلی برای تحقق چرخۀ بقا، توسعه و تعالی کشور به شمار می آید به عنوان اولین و اساسی ترین نیاز یک جامعه می باشد. لذا به همین جهت است که پرداختن به فرهنگ و نوع نگرش حاکم بر جامعه از هر دو زاویه اعم از زاویۀ تأثیرگذاری بر امنیت ملی از یک طرف و محوریت در تحقق قدرت نرم از طرف دیگر، به عنوان راهبردی ترین نیاز جوامع و کشورها بشمار می آید، به عبارت دیگر اهمیت فرهنگ و به تبع آن، امنیت ملی در ایجاد قدرت نرم به حدی است که این مهم در فرمایشات امام راحل و علی الخصوص مقام معظم رهبری کرارا در قالب کلیدی واژۀ مهندسی فرهنگی مورد توجه قرار گرفته است.
فرهنگ بسیجی برآمده از آئین تشیّع جلوه ای راستین از اسلام ناب محمدی صلی اللّه علیه و آله و سلم است و سیر مراحل حیات و تکامل خود را در منویات و سیرۀ عملی مؤسس جمهوری اسلامی و مقام معظم رهبری و الگوگیری از سیرۀ عملی و نظی پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم و ائمه علیهم السلام(به عنوان مبانی نظری اسلام) سپری نموده است. توجه به همین واقعیت موجب گردید تا استفاده از منویات و فرمایشات حضرت امام خمینی رحمه اللّه علیه و مقام معظم رهبری، مبنای استدلال اثباتی رابطۀ فرهنگ بسیجی با امنیت ملی جمهوری اسلامی قرار گیرد.
برای تحقق هدف پژوهش، ابتدا فرهنگ بسیجی در قالب مولفه های ساختای شامل جهاد اعتقادی و اخلاقی، جهاد علمی و فرهنگی، جهاد سیاسی و جهاد نظامی، دفاعی و امنیتی، تفسیر و تبیین گردیده و سپس با شناسایی و تبین مولفه های ساختاری متناظر با بسیجی در امنیت ملی، اقدام به بررسی و تحلیل نقش و کارکردهای مولفه های فرهنگ بسیجی بر مولفه های ساختاری امنیت ملی جمهوری اسلامی شده است.
بیان مسأله
فرهنگ بسیجی که بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، حضرت امام خمینی رحمه اللّه و رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران، حضرت آیت اللّه العظمی خامنه ای مدّظله العالی خود را مفتخر به آن می دانستند و از خداوند خواستند تا آنان را با بسیجیانش محشور گرداند و فرمودند: «اگر بر کشوری نوای دلنشین تفکّر بسیجی طنین انداز شد، چشم طمع دشمنان وجهان خواران از آن دور خواهد گردید و الا هر لحظه باید منتظر حادثه ماند.»(امام خمینی، ج 21: 195) به همین دلیل استکبار جهانی به رهبری شیطان بزرگ امریکا پس از ناکامی در توطئه های رنگارنگ خود برای ساقط کردن نظام جمهوری اسلامی، تغییر ماهیت آن و یا تغییر رفتار مسؤلان نظام در سه دهه گذشته، جنگ نرم خود را علیه این فرهنگ و تفکّر شدت بخشیده است؛ به بیان رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران، حضرت آیت اللّه العظمی خامنه ای دام ظلّه العالی؛ «مخالفان نظام، در جنگ نرم، با استفاده از ابزارهای فراوان تبلیغاتی و ارتباطاتی، ایمان ها، معرفت ها، عزم ها، و پایه ها و ارکان یک نظام و کشور را مورد تهاجم قرار می دهند.»(مقام معظم رهبری، 1388/7/2) بنابراین، بدیهی است که حاکمیت فرهنگ بسیجی توانسته است-علیرغم دشمنی قدرت های جهانی با جمهوری اسلامی، در شرایطی که امکانات مادی و تجهیزاتی آنان در ابعاد مختلف چند برابر و کاملا نابرابر و ناهمگون با جمهوری اسلامی ایران است -منافع ملّی و ارزش های حیاتی و امنیت جمهوری اسلامی ایران را حفظ و ارتقاء بخشد. چنین مشکل و نمونه هایی در تاریخ انبیاء الهی و اسلام، وجود دارد که توانسته اند علیرغم نابرابری امکانات مادی، پیروزی را کسب نمایند. قرآن کریم، جنگ طالوت و جالوت را ذکر کرده و فرموده است: «کم من فئه قلیله غلبت فئه کثیره بإذن اللّه» (سوره مبارکه بقره، آیه 249) و نیز تشکیل حکومت نبوی، پیروزی انقلاب اسلامی، دفاع مقدس، جنگ سی وسه روزۀ حزب اللّه لبنان با رژیم اشغالگر صهیونیستی و... نمونه و گواه به حساب می آیند.
بنابراین، فرهنگ بسیجی به عنوان پشتوانه اصلی قدرت جمهوری اسلامی ایران، امری قطعی و مفروش است. ج. ا. ایران توانسته است امنیت ملی خود را در سه دهۀ گذشته، در شرایط مختلف، به کمک آن حفظ و ارتقاء بخشد، لیکن الگو؟ی تأثیرگذاری فرهنگ بسیجی، به خصوص الگوی مطلوب آن، تدوین نگردیده است. در نتیجه، مقاله حاضر درصدد آن است که نشان دهد«الگوی مطلوب تأثیرگذاری فرهنگ بسیجی بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران چیست؟
اهمیت و ضرورت تحقیق
نهضت ملّت ایران و پیروزی انقلاب اسلامی و تأسیس نظام جمهوری اسلامی مبتنی بر افکار و اندیشه های جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی قدّس اللّه نفسه الزّکیه و به رهبری ایشان به منصه ظهور و بروز رسیده و پس از حضرت امام رضوان اللّه تعالی علیه، همان راه و اندیشه را رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت اللّه العظمی خامنه ای مدظلّه العالی اداه داده اند. بنابراین، تئوریزه کردن ایده و اندیشه ایشان در موضوع چگونگی تأمین و حفظ امنیت ملّی جمهوری اسلامی که مبنای سیاست گذاری می باشد امری لازم و منطقی است.
دستور تشکیل بسیج توسط حضرت امام رحمه اللّه علیه با الگوگیری از سیره نبوی صلّی اللّه علیه و آله و سلّم در رویارویی با دشمنان داخلی و خارجی عصر آن حضرت، که در جنگ هایی نظیر جنگ بدر از وضعیت ناهمگون و غیر برابر برخوردار بودند، صادر شد و پی بردن به علل و عواملی که با وجود ناهم تراز بودن توانمندی ها در ابعاد مادی و در واقع دست خالی بودن ملّت، چگونه پیروزی نصیب ملّت و انقلاب اسلامی ایران گردید برای حرکت آیندگان ضروری است. از سوی دیگر، بقا و امنیت ملّی جمهوری اسلامی ایران نیز از اولویت های اساسی این نظام مقدس است. لذا، کشف الگوی امنیتی به کار رفته در تجربه تاریخی پیروزی انقلاب اسلامی و حوادث پس از آن، به ما کمک می کند تا راه حلّی روشن و قابل اتکا برای معضل امنیتی خود، داشته باشیم.
محقق بر این تصور است که تبیین ابعاد تأثیرگذاری تفکّر بسیجی بر امنیت ملّی، این امکان را به طرّاحان و برنامه ریزان در بخش های مختلف کشور می دهد تا با شناخت محیط مربوط به خود، اقدام به طراحی و برنامه ریزی در ابعاد مختلف امنیت ملّی نمایند و در اجرا نیز به صورت هم افزا، امنیت ملّی را تقویت نمایند و در این موازات، الهام بخشی انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی در منطقه و کشورهای اسلامی و تدوین الگوی امنیتی جمهوری اسلامی مبتنی بر مزیت فرهنگ بسیجی، می تواند در حرکت ها و نهضت های اسلامی ملل مسلمان جهان، الهام بخش باشد و فرهنگ بسیجی می تواند به عنوان یکی از مسائل مهم در انقلاب، انتقال ارزش های اساسی انقلاب به نسل های بعدی را موجب شده و با جلوگیری از شکاف نسلی، تداوم انقلاب و ارزش های آن را تضمین نماید زیرا اهتمام به دفاع در بعد فرهنگی، اخلاقی و معنوی و مجهز نمودن نسل های بعدی به آرمان ها و ارزش های انقلاب اسلامی امری لازم و حتمی برای امنیت همه جانبه و پایدار مردمی است.
سؤالات تحقیق
در این تحقیق با هدف شناخت عوامل و اجزای«الگوی بررسی و تبیین آثار فرهنگ بسیجی بر امنیت ملی ج. ا.»، سه سؤال زیر مورد توجه قرار می گیرد که:
1- عوامل و عناصر اصلی فرهنگ بسیجی و امنیت ملی جمهوری اسلامی کدامند؟
2- ارتباط بین این عوامل چگونه است؟
3- الگوی مطلوب تأثیرگذاری فرهنگ بسیجی بر امنیت ملی جمهوری اسلامی چیست؟
با پاسخ به این سؤالات، محقق سعی دارد که ارائۀ الگوی تأثیرگذاری فرهنگ بسیجی بر امنیت ملی جمهوری اسلامی را در قالب فرضیۀ پژوهشی دنبال نماید که«بین فرهنگ بسیجی و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، رابطۀ علت و معلولی وجود دارد»، در واقع تأثیرگذاری فرهنگ بسیجی بر امنیت ملی جمهوری اسلامی، امری قطعی و مسلم محسوب می گردد و به دنبال آن فرضیه بعدی محقق عبارت از آن است که؛ «تأثیرگذاری جهادهای چهارگانه فرهنگ بسیجی بر حوزه های متناظر آن در امنیت ملی جمهوری اسلامی تأثیرگذاری مستقیم و مؤثر دارد».
روش تحقیق
این ژوهش در چهارچوب نظری حکمت متعالیه و استفاده از تکنیک های دین پژوهشی صورت می گیرد که ترکیبی از روش های عقلانی، و حیانی، شهودی و تجربی است، این روش ممکن است اجتهادی و یا تقلیدی صورت گیرد، یعنی ممکن است محقق، مجتهد باشد، در این صورت با استفاده از روش ترکیبی برگزیده، به بررسی و تبیین اجتهادی موضوع می پردازد، یا آنکه با حجیت قراردادن نظرات اجتهادی خبرگان و برگزیدگان، به بررسی و تبیین موضوع بپردازد، در این صورت روش دین پژوهشی با تکنیک حجیت صورت می گیرد.
یافته ها و ادبیات تحقیق
هر طرح تحقیقاتی، مبتنی بر یک سری اصول و قواعد مرتبط با آن شکل می گیرد که تعیین کنندۀ چهارچوب های شکل گیری، پرورش، مدیریت و کنترلآن طرح به حساب می آیند.
اصول و قواعد محوری در طراحی الگوی تأثیرگذاری فرهنگ بسیجی بر امنیت ملّی جمهوری اسلامی عبارتند از:
اصل اول: ابعاد و عرصه های جهادی فرهنگ بسیجی، مشتمل بر ابعاد جهاد اکبر، جهاد کبیر، جهاد افضل و جهاد اصغر می باشد.
قاعدۀ اول: جهاد اکبر، از آن جهت که مبنا و بستر تمامی جهادها به شمار می آید، به عنوان جهاد پایه و محوری محسوب می گردد.
قاعدۀ دوم: رابطۀ بین جهادها، متقابل و مستقیم می باشد.
اصل دوم: ابعاد و عرصه های امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران مشتمل بر ابعاد امنیت اعتقادی و اخلاقی، امنیت علمی و فرهنگی، امنیت اقتصادی و سیاسی و امنیت دفاعی و نظامی می باشد.
قاعدۀ اول: امنیت اعتقادی و اخلاقی از آن جهت که مبنا و بستر تمامی امنیت ها به شمار می آید به عنوان امنیت پایه و محوری محسوب می گردد.
قاعدۀ دوم: رابطۀ بین امنیت ها، متقابل و مستقیم می باشد.
مطالعه موردی و تحلیل اجمالی تأثیر ابعاد و شاخص های فرهنگ بسیجی بر حوزه های امنیت ملی ج. ا. ا
در اینجا مولفۀ فرهنگ بسیجی و مولفۀ امنیت ملی جمهوری اسلامی در چهار حوزۀ ساختاری متناظر شامل اعتقادی و اخلاقی، علمی و فرهنگی، سیاسی و دفاعی و امنیتی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است و در نهایت تأثیرات فرهنگ بسیجی در هر یک از حوزه های اشاره شده(شامل جهاد اکبر، جهاد کبیر، جهاد افضل و جهاد اصغر) بر حوزه های متناظر آن در امنیت ملی(شامل امنیت اعتقادی و اخلاقی، امنیت علمی و فرهنگی، امنیت سیاسی و امنیت دفاعی و نظامی)، مورد بررسی قرار داده و نتایج آن ارائه می گردد. با توجه به این که مجال بررسی تأثیر گذاری بیش از یکصد و شصت شاخص جهادهای چهارگانه بر ابعاد متناظر آن ها در امنیت ملی در این مقاله وجود ندارد، لذا با مطالعه موردی و بررسی تأثیر یک شاخص از جهاد اکبر بر امنیت اعتقادی و اخلاقی، روش بررسی و تحلیل بیان گردیده و سپس تحلیل تأثیرات برخی از شاخص های جهادگاهی چهارگانه به اجمال بیان می گردد:
1) مطالعۀ موردی بررسی تاثیرات ایمان(به عنوان مهمترین شاخص در حوزۀ جهاد اکبر) بر امنیت اعتقادی و اخلاقی
1- فرآیند تفصیلی تأثیر جهاد اکبر بر امنیت اعتقادی و اخلاقی
پس از اثبات نظری فرضیه ی«وجود رابطۀ علت ومعلولی بین جهاد اکبر با امنیت اعتقادی و اخلاقی»، ترسیم تفصیلی این فرضیه با رویکرد شناسایی شاخص های جهاد اکبر و تبیین آن ها در حوزه های امنیت اعتقادی و اخلاقی تشریح می گردد.
لازم به ذکر است که رویکرد گزینشی در این تحلیل مبتنی بر تکنیک مطالعات اکتشافی و استنادی در شناسایی و تعیین شاخص ها و اثبات نتایج از طریق بیانات بنیانگذار ج. ا. ا و مقام معظم رهبری و در صورت لزوم استفاده از استنادات قرآنی، احادیث و تجارب تاریخی انقلاب و اسلام می باشد. بنابراین، در راستای انجام مطالعات اکتشافی و استنادی شاخص های حوزۀ جهاد اکبر، حدیث عقل و جهل و بیانات آن دوبزرگوار مبنای نظری در شناسایی و تعیین شاخص ها قرار گرفت و تعداد 12 شاخص، شامل: ایمان، اخلاص، شکر، صبر، صدق، زهد، ساده زیستی، نظافت و آراستگی، مدارا، عفت و عدل مورد استناد و تحلیل واقع گردید که در این مقاله تأثیرات شاخص ایمان را به عنوان بارزترین شاخص مبحث جهاد اکبر مورد مطالعه موردی خود قرار می دهیم.
2- ماهیت ایمان و نقش آن در امنیت اعتقادی واخلاقی
کاربرد واژۀ ایمان آن چنان که در کتاب حدیث عقل و جهل بدان اشاره گردیده مقابل«کفر»و به معنای«گرویدن، عقیده داشتن، بیم نداشتن و اطمینان و آرامش نفس و زوال شک و...»تعبیر گردیده است، این مفهوم در اصطلاح نیز به معنای اطمینان و یقین به وجود آفریدگار جهان و وحدانیت او و یقین به وجود معاد و زندگی پس از مرگ و تصدیق قلبی به حقانیت رسالت پیامبر اسلام، اطلاق می گردد؛ تعبیر این مفهوم برای ایمان مبیّن این معنا است که ایمان از فضایل ادراکی حوزۀ قلب می باشد.
1) ایمان در قرآن جایگاهی ویژه دارد؛ به گونه ای که پیام وحی، آن را محور همۀ ارزش ها ساخته است و می گوید: «قسم به عصر، همه انسان ها اهل زیان اند مگر اهل ایمان»و باز این، مقام ایمان است که آدمی را لایق خطاب و مواجهه با پروردگار عالمیان کرده است؛ چنان که در قرآن کریم بارها می خوانیم: «یا أیها الّذین آمنوا». با مفهومی که ارائه گردید، ایمان از سنخ اعتقاد و معرفت است، اما صرف معرفت نیست. ایمان، معرفتی است که به دل نشسته باشد و در قلب انسان وارد شده، و وجود او را فرا گیرد، و به همین دلیل آن را جنس«عقیده یا اعتقاد»می دانند؛ در تشریح ماهیت ایمان مرحوم علامه طباطبائی، ایمان را این گونه تعریف کرده اند: «الایمان تمکّن الاعتقاد فی القلب مأخوذ من الامن کانّ المؤمن یعطی لما آمن به الأمن من الریب و الشک و هو آفة الاعتقاد؛»«ایمان تمکّن یافتن اعتقاد در قلب انسان است. ایمان از مادّۀ امن گرفته شده است. وجه تسمیه ایمان، این است که گویا شخص مؤمن با ایمان از ریب و شک که آفت اعتقاد است، ایمن می شود». (المیزان، ج 15: 145)
2) مرحوم علامه، شرط لازم برای ایمان را «تمکّن عقیده در قلب»معرفی می کند و گاهی«التزام عملی»را در مفهوم ایمان دخالت می دهد. «الایمان هو الاذعان و التصدیق بشیء بالتزام بلوازمه»؛ «ایمان اذعان و تصدیق به یک چیز است به همراه التزام به لوازم آن»(صحیفه نور، ج 12: 486).
بنابراین ایمانی ایمان است که خاستگاه آن معرفت باشد و ایمانی ایمان است که منشأ عمل صالح باشد و عملی، عمل صالح است که ریشه آن در زمین ایمان قرار گرفته باشد و از آن جا آبیاری شود.
3- ارتباط ایمان با اعتقاد و اخلاق
از مجموعه آموزه های دین چنین برمی آید که ایمان با بخشی از وجود آدمی که قلب نامیده می شود، ارتباط دارد. تا زمانی که ایمان به قلب وارد نشده باشد، تحقق پیدا نمی کند و ورود در قلب شرط لازم برای ایمان است. به عبارت دیگر، قلب قرارگاه ایمان است و بر اساس همین آموزه ها، کسانی که از ایمان بالاتری برخوردارند، در عرصۀ تلاش برای کسب فضیلت های اخلاقی و محو رذیلت های اخلاقی، با انگیزه تر و جدی تر هستند. البته نکته اینجاست که پشتوانه اخلاق، فقط علم و آگاهی نیست، بلکه مهم ترین و اساسی ترین ضامن دوام اخلاق اسلامی، ایمان است. در جوامع فاقد ایمان به مبدأ و معاد، مفاسد اخلاقی فراوان است؛ چون غرایز انسانی در آن جا رهاست و انسان ها تسلیم خواست های نفسانی خود می شوند. به تعبیر قرآن، در این سرزمین ها مردم هوای نفس شان را معبود خود می دانند و به دستورهای آن عمل می کنند. از آنچه گفته شد به خوبی می توان رابطۀ بین ایمان و اعتقاد و اخلاق را گواهی نمود.
4- ایمان و امنیت اعتقادی و اخلاقی
همان طور که اشاره گردید ایمان و امنیت، هر دو از ریشه ای امن می باشند، با این تفاوت که ایمان در جایگاه علّت و امنیت در جایگاه معلولم قرار می گیرد، به عبارت دیگر، امنیت به مفهوم آرامش خاطر، میوه ای است که از درخت ایمان حاصل میگردد، وجود این اعتبار برای ایمان به لحاظ برخورداری ایمان از جایگاه محوری در امر مصون سازی انسان و سازمان در بخش عمده ای از ناامنی های ناشی از نقصان فردی و سازمانی می باشد، به عبارت دیگر، با متّصف کردن فرد و سازمان به ایمان، موجبات رفع نقصان های درون سازمانی و فردی فراهم گردیده و در نتیجه مصونیت های لازم برای حاکمیت بر بخش عمده ای از ناامنی ها تعریف شده در حوزه های اعتقادی و اخلاقی فراهم می گردد، شاهد تجربی این رابطه، نظر روان شناسان مبنی بر این است که اکثر بیماری های روانی ناشی از ناراحتی های روحی و تلخی های زندگی در میان افراد غیرمذهبی دیده می شود. افراد مذهبی به هر نسبت که ایمان قوی و محکم داشته باشند از این بیماری ها مصونترند، از این رو یکی از عوارض زندگی عصر ما که در اثر ضعف ایمان های مذهبی پدید آمده است افزایش بیماری های روانی و عصبی است. ضمن این که بسیاری از آثار تعریف شده برای ایمان ارتباط مستقیمی با امنیت اعتقادی و اخلاقی دارد که از جمله می توان به آثار ایمان، عامل ایجاد آرامش خاطر و وقار، ایمان، پشتوانه اخلاق، ایمان، عامل نترسیدن از غیر خدا و ایمان، عامل روشندلی اشاره کرد.
5- ایمان و حوزه های امنیت اعتقادی و اخلاقی
همان طور که در مفروضات بدان اشاره گردید، ساختار امنیت در تمامی سطوح خود اعم از اعتقادی، فرهنگی، سیاسی و نظامی متشکل از چهار مؤلفۀ کارگزاران، رفتار، قوانین و ساختار می باشد و لذا، از آن جایی که بررسی و تحلیل تفصیلی هر یک از شاخص ها لزوما باید متضمّن بیان نقش رابطۀ علتی شاخص با هر یک از مؤلّفه های مربوطه باشد، در ذیل به نقش و تأثیر رابطۀ ایمان در هر یک از مؤلّفه های کارگزاران، رفتار، قوانین و مقررات و ساختار اشاره می گردد.
ایمان و کارگزاران
نگاه ایمان به مؤلّفۀ کارگزاران، نگاه از منظر ویژگی و صفات عوامل اجرایی مؤثّر در موضوع می باشد، اهمیت صفات و ویژگی های فردی کارگزاران به حدی است که تجلّی یا عدم تجلّی ایمان در این صفات و ویژگی ها، به عنوان شاخصی در وجه تمایز انسان ها(کارگزاران) در دو جبۀ خداپرستی و بت پرستی(سکولاریسم) به شمار می آید، در واقع با متّصف شدن کارگزاران به صفت ایمان، زمینه سازی لازم برای بالا بردن ظرفیت های اعتقادی و اخلاقی و نفی نقصان های مربوطه در حوزۀ زندگی فردی و اجتماعی آن ها فراهم می گردد و لذا، در این جالت است که کارگزار مؤمن بحران ها و ناامنی ها را معطوف به اذن و مدیریت خداوند می داند، به طور کلّی در مأمن ایمان کارگزاران با تفسیری که بر آن رفت، بسیاری از ناامنی های حوزۀ اعتقادی و رفتاری موضوعیت خود را از دست داده و فاقد اعتبار می گردند. ضمن این که اهمیت کارگزاران در تأمین بعد ذهنی امنیت، موجب گردیده که پرداختن به شاخص های کارگزاران از جایگاه ویژه ای برخوردار باشد، به عبارت دیگر، اگر امنیت اعتقادی و اخلاقی را میوۀ درخت ایمان بدانیم، کارگزاران در حکم باغبان این درخت و میوه محسوب می شوند، ه لزوما باید متّصف به صفت ایمان به آن معنا که تعریف شد، باشند. تفسیر سادۀ این مبحث این است که در گزینش کارگزاران بر حسب نوع مسؤلیت، باید درجۀ ایمان آنان ملاک نظر قرار گیرد؛ زیرا ایمان به خدا و تسلیم در برابر اوامر او، آن چنان تعهد و الزامی در اسنان ایجاد می کند که از کوچک ترین عمل خلاف احتراز می کند و برای او مسؤولیت در مقابل خدا، از هر گونه قانون و مقام مافوق رجحان دارد، و تنها خدا را حاضر و ناظر اعمال خود می بیند. نقش ایمان کارگزاران در تحقق امنیت اعتقادی و اخلاقی در بیان آیات و احادیث؛ علی الخصوص در اشارات امام علی(ع) به خوبی مشهود می باشد.
ایمان و رفتار
نگاه ایمان به مؤلّفۀ رفتار در حوزۀ امنیت اعتقادی و اخلاقی، نگاه از منظر چگونگی تجلّی ایمان در عمل و اخلاق کارگزاران برای حصول امنیت اعتقادی و اخلاقی می باشد. اهمیت رفتار و اخلاقیات کارگزاران (قوانین و مقرّرات در سازمان ها) به حدی است که تجلّی یا عدم تجلّی ایمان در رفتار و اخلاقیات کارگزاران، شاخص وجه تمایز اعتقادات در دو جبهۀ خداپرستی و بت پرستی (سکولاریسم) به شمار می رود.
با توجه به این که مؤلّفه ی«چگونگی رفتار»، به عنوان معیار سنجش درجۀ ایمان در کارگزاران به شمار می آید، لذا بدیهی است که شاخص«رفتار ایمان محور» متناظر با شاخص «ایمان کارگزاران»در حصول به امنیت اعتقادی و اخلاقی مؤثّر می باشد. تفسیر سادۀ این مفهوم این است که با همان منطقی که ایمان کارگزاران در تحقق امنیت مؤثّر باشد، رفتار کارگزاران نیز (به عنوان تجسّم عملی ایمان) در تحقق امنیت مؤثّر واقع می گردد. این نوع نگاه و نگرش به حوزۀ رفتار را، نگاه از دریچه و منطق رابطۀ ایمان با امنیت می گویند. تبلور این معنا در قالب استعاره بدین صورت است که اگر امنیت اعتقادی و اخلاقی را به عنوان میوۀ درخت ایمان بدانیم، کارگزاران را در حکم باغبان این درخت و میوه باید فرض کنیم، که لزوما باید متّصف به رفتار ایمان محوربه عنوان التزام عملی ایمان، باشند تا بدین وسیله، بستر لازم برای تحقق امنیت مربوطه ایجاد گردد. نتیجه این که توجه به التزام عملی به عنوان شاخص ایمان در گزینش کارگزاران امری اجتناب ناپذیر در تحقق امنیت اعتقادی و اخلاقی مورد نظر می باشد.
از نگاهی دیگر، مؤلّفۀ رفتار، در حکم عملی است که کارگزار در راستای تحقق امنیت مربوطه انجام می دهد، به همین جهت است که علما و اندیشمندان علوم دینی اخلاقیات را تجسّم اعتقادات و در حوۀ ادراکی قلب تعریف می کنند. ضمن این که تجسّم کاربردی این رابطۀ را می توان در قالب واژۀ التزام عملی (به عنوان معیار سنجش ایمان و درجۀ آن) تفسیر نمود.
ایمان و سازمان و نهادها
نگاه ایمان به مؤلّفۀ سازمان و نهادها در حوزۀ امنیت اعتقادی و اخلاقی، نگاه به ابعاد محتوایی و فیزیکی(قواره ای) سازمان ها و نهادها و نقش آن در تحقق امنیت اعتقادی و اخلاقی می باشد. اهمیت ابعاد محتوایی و قواره ای سازمان ها و نهادها به حدی است که تبلور یا عدم تبلور ایمان در ابعاد محتوایی و قواره ای سازمان ها و نهادها، به عنوان وجه تمایز سازمان ها در دو جبهۀ خداپرستی و بت پرستی (سکولاریسم ) به حساب می آید، این موضوع بدان معنی است که مؤلّفۀ ایمان می تواند در هر دو بعد (محتوا و فیزیک به مفهوم محمل مادی) سازمان ها و نهادها تجلّی نماید.
در واقع سازمان ها و نهادها به عنوان یکی از مهمترین ارکان فرهنگ ساز جوامع بشری، به لحاظ قابلیت تأثیرگذاری بر رفتار و ویژگی های آحاد کارگزاران و مردم از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشند، بدین مفهوم که اگرچه تأثیرگذاری رفتار و ویژگی های کارگزاران بر جوامع سازمانی امری پذیرفته شده و اجتناب ناپذیر می باشد و لیکن این تأثیرگذاری از ناحیۀ سازمان ها و نهادها بر رفتار و ویژگی های آحاد مردم و کارگزاران به مراتب بیشتر خواهد بود، لذا به همین جهت است که تبلور ایمان بر ابعاد محتوایی و قواره ای سازمان و نهادها به لحاظ درجۀ تأثیرگذاری بر امنیت اعتقادی و اخلاقی جامعه، بسیار گرانبهاتر از نمود ایمان بر رفتار و ویژگی های کارگزاران می باشد، اگرچه تجلّی ایمان در تمامی ابعاد و مؤلّفه های اشاره شده، به عنوان راهبرد اساسی در الگوی فرهنگ بسیجی محسوب می گردد.
این مفهوم در مصداق استعارۀ معروف این بخش بدین صورت تفسیر می گردد، که اگر امنیت اعتقادی و اخلاقی را به عنوان میوۀ درخت ایمان بدانیم و کارگزاران و رفتار آن ها ردر حکم باغبان و رفتار باغبان فرض نماییم، سازمان ها و نهادها به مثابه جامعۀ فرهنگ سازی است که از تعامل مشارکتی مجموعۀ درخت ها و باغبان های این مثال حاصل می گردد و لذا بدیهی است که در این صورت امنیت اعتقادی و اخلاقی جامعه و افراد آن می تواند تابعی از ساختار مفهومی و قواره ای تعریف شده برای سازمان ها و نهادها باشد. از منظر دیگر، در صورتی که سازمان و نهادها را مجموعه ای از مبانی، صول، ساختار، نظامات، مدیریت، نیروی انسانی و سامانه های عملیاتی بدانیم، هیچ تردیدی نخواهد بود که ایمان یکی از موضوعات اساسی در چگونگی تجلّی آن ها در سازمان خواهد بود. به عبارت دیگر، ایمان با تأثیرگذاری بر رفتار مدیریتی در سازمان ها، ساختار فیزیکی، مأموریت و شرح وظایف، اهداف و اصول حاکم، بستر لازم برای تغییر در محدودۀ درونی و محیطی سازمان را فراهم می نماید و از این طریق تحقق امنیت اعتقادی و اخلاقی در سطح فردی و اجتماعی را موجب می گردد. به عبارت کلّی در این نوع نگرش، نهادینه سازی ایمان در سازمان موجبات تغییر در ماهیت و بالتّبع تغییر در ساختار فیزیکی سازمان را فراهم می نماید. (تغییر ماهیت سازمان موجب تغییر در ارتباط بین مدیران و کارکنان. و در نهایت تغییر در ساختار سازمان می گردد) و از آن جایی که ایمان علّت تحقق امنیت اعتقادی و اخلاقی است، بنابراین، با تجلّی ایمان در قواره و محتوای سازمانها و نهادهای ایمان محور خواهد بود اهمیت نقش ساختارها را می توان در بیانات امام راحل نیز به خوبی مشاهده نمود که در ذیل به یک مورد آن اشاره می شود:
«... مطلبی که دیروز راجع به نشان ها و آرم های شاهنشاهی گفتم باید تا ده روز دیگر عمل شود ولو صد میلیون تومان به واسطه این کاغذها، ایران ضرر ببیند که نمی بیند. باید بالای کاغذها را ببرند، اگر شد آرم آن مؤسّسه و یا جمهوری اسلامی را چاپ کنند و الاّ روی کاغذ سفید چیز بنویسند، هیچ ضرری ندارد. آقایان انقلابی نیستند و الاّ این اندازه هم به فکر اسراف نیستند. من اعلام می کنم که اگر بعد از ده روز در یک جایی دیدم که شخص مسؤولی روی کاغذی با آرم طاغوت چیزی نوشت خودم به داستان انقلاب می گویم این شخص را بیاورد و محاکمه انقلابی بکند و همان کاری که با هروئین فروش ها شد با این اشخاص بشود که این ها از هروئین فروش ها برای ملّت مضرترند. باید اولیای امور با این مسأله قاطعانه برخورد کنند.»(صحیفه امام، ج 5، ص 392)
ایمان و قوانین و مقررات
نگاه ایمان به مؤلّفۀ قوانین و مقررات، در حوزۀ امنیت اعتقادی و اخلاقی، نگاه از منظر چگونگی تبلور ایمان در رفتار سازمانی(چهارچوب های الزامی در رفتار سازمانی) و نقش آن در تحقق امنیت اعتقادی و اخلاقی می باشد.
اهمیت قوانین و مقررات در قالب چهارچوب های رفتار سازمانی، به حدی است که تجلّی یا عدم تجلّی ایمان در چارچوب های رفتاری سازمان ها، به عنوان وجه تمایز سازمان ها در دو جبهۀ خداپرستی و بت پرستی(سکولاریسم) به حساب می آید.
با توجه به رابطه متناظر رفتار با قوانین و مقررات، روشن است که ادلۀ منطقی برای تعیین نقش قوانین و مقررات ایمان محور بر امنیت اعتقادی و اخلاقی، تابعی از همان منطق رابطۀ رفتار ایمان محور بر امنیت اعتقادی و اخلاقی است با این تفاوت که حوزۀ تأثیرگذاری قوانین و مقررات ایمان محور در یک سازمان به لحاظ گسترۀ سازمانی و محیطی آن، به مراتب بیشتر از تأثیر رفتار ایمان محور بر امنیت اعتقادی و اخلاقی می باشد.
از نگاه دیگر، بدان جهت که قوانین و مقررات به عنوان چهارچوب های رفتاری و نماد التزام عملی سازمان به ارزش های حاکم بر خود می باشد، بدیهی است که ایمان محور شدن قوانین و مقرّرات از آن جهت که نشان از درجۀ تعمیق ایمان در ارزش های حاکم بر سازمان دارند، عاملی مؤثّر و مستقیم در تحقق امنیت اعتقادی و اخلاقی خواهند بود.
این مفهوم در مصداق استعارۀ معروف این بخش بدین صورت تفسیر می گردد، که اگر امنیت اعتقادی و اخلاقی را به عنوان میوۀ درخت ایمان بدانیم و کارگزاران و رفتار آن ها را در حکم باغبان و رفتار باغبان فرض نماییم قوانین و مقرّرات سازمان ها به مثابۀ چهارچوب های جهت ساز رفتار آحاد کارگزاران و مردم محسوب می گردد و بدیهی است که در این مصداق هم به خوبی می توان تأثیر قوانین و مقرّرات ایمان محور را بر رفتار باغبانان و نهایتا در چگونگی پرورش درخت و میوۀ درخت که همانا استعارۀ امنیت اعتقادی و اخلاقی است درک نمود. در این مورد به دو نمونه از دیدگاه بنیان گذار ج. ا. ا اشاره می گردد:
«ملت ایران خواستار عدالتند و آزادی و استقلال؛ که معتقدند جز در سایه اسلام و با قوانین اسلام به آن نمی رسند. اگر از چند بچه ای که به علت نداشتن تجربه به چپ گرایش پیدا کرده اند بگذریم، چپ به معنی واقعی اش در افراد روشنفکر که از جامعه ایران شناخت داشته باشند وجود ندارد. در ایران اسلام حاکم است و بس.» (صحیفه امام، ج 5، ص 392 )
«تمام قوانین اسلام، چه آن هاییکه توسعه می دهد چه آن هایی که تهدید می کند، همه بر صلاح خود شماست، برای خود شماست. همان طوری که حق طلاق را با مرد قرار داده است، حق این را قرار داده است که شما در وقت ازدواج شرط کنید.» (صحیفه امام، ج 6، ص 302)
تأثیر شاخص های جهادهای چهارگانه بر ابعاد متناظر در امنیت ملی ج. ا.
تأثیر شاخص های جهاد اکبر بر امنیت اعتقادی و اخلاقی
ایمان و امنیت اعتقادی و اخلاقی
ایمان، بدان جهت که به عنوان یک مصونیت و قابلیت اعتقادی به شمار می آید، ز دو منظر بر امنیت اعتقادی و اخلاقی تأثیرگذار می باشد؛
1- موجبات استحکام درونی انسان و سازمان در تقابل با ناامنی ها را فراهم نموده وانسان(سازمان) را مجهز به رویکرد تهاجیم و ایجادی در مسایل فردی و اجتماعی می نمیاد.
2- موجبات تغییر نگرش فرد /سازمان، از مفاهیم امنیت و ناامنی را فراهم می نماید، به عبارت دیگر، علاوه بر این که بسیاری از ناامنی های متعارف در دیدگاه سازمان و انسان ایمان محور، به عنوان ناامنی محسوب نمی گردند، بلکه از آن ها به عنوان مجرایی برای رسیدن به امنیت استفاده می گردد.
موارد اشاره شده، مبنای تحلیل تأثیرات ایمان بر حوزه های امنیت اعتقادی اعم از کارگزاران، رفتار، سازمان ها و نهادها و مقررات می باشد.
اخلاص و امنیت اعتقادی و اخلاقی
اخلاص، بدان جهت که علاوه بر ایجاد مصونیت و قابلیت اعتقادی، از آثار ایمان و مبنایی برای پایداری و ارتقای درجۀ ایمان به شمار می آید از دو منظر بر امنیت اعتقادی و اخلاقی تأثیرگذار می باشد:
1- موجبات پایداری و ارتقای استحکام درونی انسان و سازمان در تقابل با ناامنی ها را فراهم نموده و با همراستاسازی نیت و رفتار از یک طرف و انسجام یکپارچۀ قابلیت ها و توانمندی ها از طرف دیگر به تقابل با ناامنی ها می پردازد.
2- اخلاص، موجبات تغییر نگرش فرد/سازمان، از مفاهیم امنیت و ناامنی را فراهم می نماید، بدین مفهوم که در چهارچوب فضیلت اخلاص، مفاهیم تعدد و تنوع پدیده ها، ناامنی و... فاقد موضوعیت و اعتبار بوده و موجودیت آنها تنها مبیّن بروز جلوه های الهی که تجلّی آرامش و طمأنینه می باشد، مصداق می یابد.
صبر و امنیت اعتقادی و اخلاقی
صبر، بدان جهت که علاوه بر ایجاد مصونیت و قابلیت اعتقادی، از آثار ایمان و مبنایی برای پایداری و ارتقای درجۀ ایمان به شمار می آید آن چنان که امام علی علیه السلام آن را با استعارۀ سر برای پیکرۀ ایمان، یاد می کند، از دو منظر بر امنیت اعتقادی و اخلاقی تأثیرگذار می باشد:
1- از آن جهت که در فضیلت صبر، امر استقامت و پایداری، امری اعتقادی و مبتنی بر وجوب جهد برای ارتقای قابلیت های فردی و سازمانی تفسیر می گردد، بنابراین، تقابل با ناامنی ها و بحران ها در تمامی حوزه ها اعم از حوزۀ مصائب، حوزۀ معاصی و حوزۀ طاعات نیز امری اعتقادی و وجوبی است، پر واضح است کهنوع نگرش و شیوۀ عملکرد در این تقابل متأثّر از اعتقادی یا عدم اعتقادی بودن فضیلت صبر می باشد.
2- فضیلت صبر بدان جهت که پایداری و استقامت را امری وجوبی و اعتقادی تعریف می نماید، موجبات تغییر نگرش فرد و سازمان در خصوص مفاهیم ناامنی و امنیت را نیز فراهم می نماید، به عبارت دیگر، آنچه به عنوان ناامنی های متعارف در جوامع بشری معتبر می باشد در فرهنگ صبر، به عنوان بسترهای ارتقای درجۀ ایمان به شمار می رود.
زهد و ساده زیستی و امنیت اعتقادی و اخلاقی
زهد و ساده زیستی به عنوان یک فضیلت اخلاقی مهم بدان جهت که علاوه بر ایجاد مصونیت و قابلیت اعتقادی، از آثار ایمان و مبنایی برای پایداری و ارتقای درجۀ ایمان به شمار می آید؛ از دو منظر بر امنیت اعتقادی و اخلاقی تأثیرگذار می باشد:
1- از آن جایی که بسیاری از ناامنی های اعتقادی و اخلاقی معلول عوامل و ناهنجاری های مادی می باشند، و فلسفۀ وجودی سلاح زهد و ساده زیستی نشانه گیری همین عوامل می باشد لذا واضح است که زهد و ساده زیستی یکی از مهمترین علت ها در تحقق امنیت مربوطه به شمار می آید. بسیاری از مشکلات اقتصادی در زندگی فردی از نوعی فریفتگی به تجملات دنیوی نشأت می گیرد که سبب زیاده جویی و زیاده خواهی گشته و بار سنگینی بر نظام روحی و آرامش انسان وارد می نماید.
2- زهد و ساده زیستی، موجبات تغییر نگاه فرد/سازمان به ماهیت و جایگاه دنیا و متعلّقات آن گردیده و لذا، در این نگرش مفاهیم امنیت و ناامنی در چهارچوب اصل خدامحوری دارای موضوعیت می گردد که طبیعتا این نگاه با نگاه متعارف انسان های غیرمؤمن متفاوت می باشد.
عدل و امنیت اعتقادی و اخلاقی
عدل، بدان جهت که علاوه بر ایجاد مصونیت و قابلیت اعتقادی، همان طور که از فرمایش امام علی علیه السّلام مبنی بر«العدل راس الایمان و جماع الاحسان و اعلی مراتب الایمان»برمی آید از آثار ایمان و مبنایی برای پایداری و ارتقای درجۀ ایمان به شمار می آید از دو منظر بر امنیت اعتقادی و اخلاقی تأثیرگذار می باشد:
1- اساسا رذیلۀ افراط و تفریط، دو روی سکۀ ناامنی در نظام طبیعت می باشد؛ به عبارت دیگر، می توان گفت که این رذیلۀ اخلاقی مجرایی برای تحقق تمامی ناامنی ها متعارف در حوزۀ زندگی فردی و اجتماعی انسان می باشد، بنابراین، می توان نتیجه گرفت که رعایت اعتدال به عنوان کارکرد فضیلت عدل در انسان و سازمان، رهاسازی انسان و سازمان از ناامنی های متعارف در حوزۀ افراط و تفریط می باشد.
2- فضیلت عدل بدان جهت که متضمن ارائه معیارشناسایی برای امنیت و ناامنی است، موجبات تغییر نگاه انسان و سازمان به این مفاهیم و راه کارهای مقابله ای با آن ها می گردد.
عفت و امنیت اعتقادی و اخلاقی
عفت، بدان جهت که علاوه بر ایجاد مصونیت و قابلیت اعتقادی، از آثار ایمان و مبنایی برای پایداری و ارتقای درجۀ ایمان به شمار می آید از دو منظر بر ا منیت اعتقادی و اخلاقی تأثیرگذار می باشد:
1- عفت به مفهوم ملکه سازی، تعدیل و تهذیب نفس بهیمی، از آن جهت که یک جهد وجوبی و اعتقادی به شمار می آید، موجبات ارتقای سطح قابلیت های انسان و سازمان را در تقابل با ناامنی ها فراهم می نماید. به عبارت دیگر، تجلّی فضیلت عفت از منظر پایداری و ارتقای درجۀ ایمان و مصون سازی شخصیتی و رفتاری موجبات از بین رفتن زمینه های بروز ناامنی می گردد.
2- عفت، بدان جهت که فضیلتی وجوبی و اعتقادی است، ره آورد تغییر در نگرش فرد و سازمان نسبت به مفاهیم مرتبط با امنیت را به دنبال دارد، به عبارت دیگر، آنچه به عنوان ناامنی های متعارف در جوامع بشری معتبر می باشد. در فرهنگ عفّت به عنوان بسترهای ارتقای درجۀ ایمان و مجرای تحقق امنیت به شمار می رود.
مدارا و امنیت اعتقادی اخلاقی
مدارا به عنوان یک فضیلت اخلاقی مهم، علاوه بر ایجاد مصونیت درونی در انسان، آن چنان که حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله و سلم فرمود: «مداراه الناس نصف الایمان»از آثار ایمان و مبنایی برای پایداری و ارتقای درجۀ ایمان به شمار می آید. از سه منظر بر امنیت اعتقادی و اخلاقی تأثیرگذار می باشد؛
1- در نگاه تخصصی به موضوع و ماهیت مدارا، می توان نتیجه گرفت که نرمی و ملاطفت توام با تغافل و پنهان سازی عداوت خود به عنوان یکی از مهمترین ارکان تحقق امنیت اعتقادی و اخلاقی است که درستی آن در بسیاری از مباحث فردی و اجتماعی به اثبات رسیده است.
2- ملکه سازی این فضیلت (به عنوان قابلیتی که منجر به برخورداری درون انسان از نوعی مصونیت می گردد) در انسان، موجبات خنثی سازی بخش مهمی از ناامنی ها را که زائیدۀ ذهنیت ها و نگرش های فردی می باشد، فراهم می آورد.
3- فضیلت مادرا به عنوان یک مبنای اعتقادی، موجبات تغییر در نگرش و عملکرد فرد /سازمان را در تقابل با ناامنی های متعارف در زندگی فردی واجتماعی را فراهم می نماید.
تأثیر شاخص های جهاد کبیر بر امنیت فرهنگی و علمی
به منظور تعیین تأثیرات شاخص های جهاد کبیر بر حوزه های امنیت فرهنگی و علمی از طریق مطالعه اکتشافی و تحقیقات انجام شده، چهارده شاخص برای جهاد کبیر احصا و تبیین و در چهار گروه دسته بندی گردیدند:
نظام امامت و امنیت اعتقادی و اخلاقی
نظام امامت، از آن جهت که بیانگر نقش و جایگاه رفیع«ولی امر»در امتداد امامت و نبوت و همچنین نشان دهندۀ نحوه هدایت و رهبری کلان جامعه از ابعاد اعتقادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، نظامی و... توسط ولی فقیه بوده و چرایی لزوم اطاعت عموم مسئولان ومردم از ولی فقیه را تبیین می کند و به چگونگی ارتباط و تعامل مسؤولان و مردم می پردازد از دو هت کلّی بر امنیت فرهنگی و علمی اثر می گذارد:
1- اشراف کامل ولی امر بر کلیۀ راهبردها، سیاست ها، طرح ها و برنامه ها و مسائل و مشکلات کشور و هشدار به هنگام ایشان، به مسؤولین ذیربط، به خصوص کارگزاران فرهنگی، اطمینان خاطر را در آحاد مردم به وجود می آورد و آن ها را به آینده کشور ونظام امیدوارتر کرده و زمینه های توسعه ارزش ها را بیشتر فراهم می کند.
2- نظام ولایت باعث مشروعیت بخشیدن به تمامی مسؤلان از عالی ترین سطح، رئیس جمهور و مسؤلان دو قوه دیگر تا فرماندهان نظامی و... و موجبدر صحنه بودن و پایداری و استقامت مردم در دفاع از ارزش ها و فراهم شدن زمینه های رشد و توسعه فضایل اخلاقی و امنیت اخلاقی خواهد شد.
مقابله با تهاجم فرهنگی غرب و امنیت فرهنگی و علمی
از آن جا که سابقۀ تهاجم فرهنگی علیه انقلاب اسلامی به دهه های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی برمیگردد، و لیکن چون در آن زمان حکومت پهلوی مجری این تهاجم فرهنگی بود، مبارزه علما و مجتهدین و متدیّنین آن روزگار نتیجه زیادی در پی نداشت. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی ایران و به خصوص از سال 1370 به بعد تهاجم شدت یافته و در فتنه سال 1388 به اوج خود رسید. بدون تردید اگر مقابله با تهاجم فرهنگی غرب به صورت جدی پیگیری و دنبال شود، از دو جهت بر امنیت فرهنگی و علمی تأثیر می گذارد:
1- از نظر ایجابی: تبیین فرهنگ غنی اسلام، ترویج فرهنگ و مظاهر فرهنگ اسلامی در ابعاد مختلف.
2- از نظر سلبی، بررسی راه های نرم افزاری و سخت افزاری مبارزه و بلکه تهاجم به مبانی فرهنگ غرب.
اندیشه ورزی و جنبش نرم افزاری وامنیت فرهنگی و علمی
با توجه به تأکید بیش از حد اسلام و قرآن به علم و دانش و سابقه درخشان دانشمندان اسلامی تا قرن هفتم هجری وتاکیدات مکرر حضرت امام خمینی رضوان اللّه تعالی علیه و مقام معظم رهبری حضرت آیت اللّه العظمی خامنه ای مد ظله العالی به تولید علم و اندیشه ورزی و جنبش نرم افزاری به عنوان مهمترین عامل رفع وابستگی به فرهنگ غرب، این شاخص از جنبه های زیر تأثیرات زیادی بر امنیت فرهنگی و علمی کشور دارد:
1- تولید علم و دانش(هسته ای، داروهای نوترکیب، سلول های بنیادی و... ) روحیه تحصیل، تحقق و مطالعه را افزایش داده و موجب رشد بیشتر کشور و تعالی فرهنگی و علمی خواهد شد.
2- دست یابی به علوم جدید، قدرت چانه زنی نظام در مباحث منطقه ای و بین المللی را افزایش داده و امنیت فرهنگی و علمی را افزایش می دهد.
خودباوری، اعتماد ملی و امنیت فرهنگی و علمی
از آن جا که مهمترین اصل یا هدف عملیات روانی دشمن از بین بردن روحیۀ اعتماد، ایستادگی و مقاومت در برابر دشمن و وارد کردن جامعه هدف به تسلیم شدن و یا فرار از معرکۀ نبرد می باشد، لذا، خودباوری و اعتماد ملی از دو جنبه بر امنیت فرهنگی اثر می گذارد؛
1- از جهت ایجاد روحیه خودباوری و اعتماد ملی در میان کارگزاران فرهنگی و علمی کشور.
2- اثبات و تبیین آسیب پذیری دشمنان از جنبه های مختلف.
حفظ حجاب، عفاف عمومی و امنیت فرهنگی و علمی
حجاب وعفاف دو آموزۀ دینی هستند که رعایت هر دوی آن هاب رای حرث و نسل، امری ضروری و جهادگونه است. این شاخص در ابعاد گوناگون(فردی، خانوادگی، اجتماعی) و در عرصه های مختلف تأثیرگذار خواهد بود که برخی از تأثیرات عبارتند از:
1- باعث سالم ماندن محیط زندگی فردی و جمعی(خانواده و اجتماع) خواهد شد.
2- مفاسد اجتماعی و گناهان مترتب بر آن ها در جامعه کاهش می یابد.
3- اختلافات خانوادگی کاهش و صمیمیت و اعتماد خانوادگی و اجتماعی افزایش می یابد.
4- خانواده به عنوان هسته اصلی تربیت نسل جوان و تأمین امنیت فرهنگی ایفای نقش می نماید.
توسعه اندیشه های حضرت امام خمیین رضوان اللّه تعالی علیه و امنیت فرهنگی و علمی
از آن جا که اندیشه های حضرت امام خمینی رضوان اللّه تعالی علیه برگرفته از تعالیم عالیۀ اسلام ناب محمدی صلی اللّه علیه و آله و سلم و سیرۀ ائمه هدی علیهم السلام می باشد. لذا تبیین ابعاد و زوایای مختلف آن اندیشه ها، تأثیرات زیادی بر امنیت فرهنگی و علمی کشور خواهد گذاشت، کما این که وقتی در دهۀ فجر سال 1388 برنامه شاخص از سیمای جمهوری اسلامی پخش شد تأثیر شگرفی در بصیرت نسل جوان جامعه و خلق حماسۀ به یاد ماندنی 22 بهمن داشت که برخی از این تأثیرات عبارتند از:
1- آشنایی عمیق کارگزاران و مسؤلان فرهنگی و علمی کشور و عموم مردم با اندیشه های امام خمینی رحمه اللّه علیه.
2- ملاک و شاخص قرار گرفتن در عمل و رفتار فردی و اجتماعی و حکومتی.
3- پاسداری و حفاظت از فرهنگ بسیجی و اندیشه ناب اسلامی توسط سازمان های فرهنگی.
4- نهادینه سازی فرهنگ بسیحی از طریق تدوین قوانین و مقررات آموزشی و تربیتی و...
استحکام بنیان های اعتقادی و دینی و امنیت علمی و فرهنگی
1- هنجارسازی رفتارهای علمی و فرهنگی بر مبنای اعتقادات دینی و اخلاقی اسلام.
2- ترویج فرهنگ اسلامی و نشان دادن قابلیت اسلام در تأمین امنیت علمی و فرهنگی جامعه.
3- موجب بالا بردن سطح تحلیل و گفتمان و آگاهی عمومی از طریق مصاحبه، مناظره و...، دینی و اخلاقی.
4- تقویت بنیان های اعتقادی و اخلاقی جامعه و بهترین شیوه برای مقابله با شبیخون فرهنگی و تأمین امنیت علمی و فرهنگی.
تأثیر شاخص های جهاد افضل بر امنیت سیاسی امام ولی فقیه و امنیت سیاسی
امام و رهبر جامعه اسلامی با شرایطی که در قانون اساسی آمده و توسط خبرگان رهبری تعیین می شود از هر گونه ظلم وبی عدالتی جلوگیری و محیطی امن برای کسب معرفت و عبودیت الهی برای بندگان خدا و شهروندان فراهم می نماید.
امام مسلمین با نصایح و حقایق اسلامی زمینه راهنمایی و هدایت مردم و کارگزاران نظام را فراهم نموده و بدین وسیله بخش مهمی از اختلافات سیاسی را که زمینه نا امنی سیاسی را فراهم می کند، می زداید.
امام با مطالبات مردم و جامعه، زمینه نظارت هر چه بیشتر مردم بر کارگزاران را فراهم و سبب کارآمدی هر چه بیشتر نظام و امنیت ساختار سیاسی کشور می گردد. امام با رفتار عادلانه و هوشمندانه خود که مبتنی بر احکام اسلامی است سبب الگوسازی و هنجاری سازی و در نتیجه قانونمند شدن رفتاری های اجتماعی و تقویت امنیت قانونی در جامعه می گردد.
امام با اختیارات حکومتی، گره گشایی در حل معضلات نظام در جایی که قوانین و مقررات به طور عادی توان حل آن ها را ندارد اقدام نموده و امنیت سیاسی و روانی جامعه را در این خصوص برقرار می نماید؟
امام جامعه اسلامی با هدایت و ایجاد هماهنگی بین قوای سه گانه، حول اهداف نظام موجبات افزایش رضایت مندی جامعه و در نتیجه ارتقا امنیت سیاسی را فراهم می نماید.
امام و رهبر جامعه اسلامی با تعیین چشم انداز و سیاستهای کلی نظام در بخش های مختلف با ایجاد هم افزایی، آینده ای امن، پیشرفته و نمونه را ترسیم می نماید.
امام و رهبر جامعه اسلامی با دعوت همیشگی افراد جامعه و کارگزاران به خیرات، زمینه مسابقه خیرات و در نتیجه موجبات افزایش امیدواری و همدردی آحاد جامعه نسبت به یکدیگر و امنیت عمومی و اجتماعی را فراهم می نماید.
مردم و امنیت سیاسی
انتخاب ریاست جمهوری، نمایندگان مجلس خبرگان و شورای اسلامی و شوراهای شهر و روستا با تکیه بر آرای مردم و تحقق مردم سالاری دینی و تعیین سرنوشت خود و کشور، زمینه مشارکت هر چه بیشتر مردم را برای اداره کشور و نظام و در نتیجه امنیت مردمی نظام فراهم می کند.
حضور مردم در صحنه های مختلف که انقلاب اسلامی از آنها کاری را طلب می کند سبب دفاع از منافع ملی و صیانت و امنیت سیاسی کشور و نظام می گردد.
دخالت و نظر مردم در مسائل مختلف کشور، پشتوانه ای پایان ناپذیر برای کارگزاران نظام برای استادگی و مقاومت در برابر زورگویی ها و زیاده خواهی های مستکبرین و در نتیجه حفظ استقلال و امنیت کشور خواهد شد.
مطالبه مردم از مسؤولان و کارگزاران سبب توجه بیشتر مسؤلان به مشکلات و حل آن ها و در نتیجه کارآمدی نظام و امنیت سیاسی جمهوری اسلامی ایران خواهد شد.
مشارکت مستقیم و غیرمستقیم مردم در تأیید، تصویب و اصلاح قوانین اساسی و قوانین عادی در همه پرسی ها و تعیین نمایندگان مجلس موجب پشتیبانی مردم در اجرای قوانین و مقررات و قانون مندی در جامعه و افزایش ضریب امنیت سیاسی نظام خواهد گردید.
تشکیل سازمان های مردم نهاد خودجوش، نظیر هیآت مذهبی، هیئت امنای مساجد، حسینیه ها و صندوق های قرض الحسنه مردمی به ویژه بسیج مستضعفین ده ها میلیونی از نیروهای داوطلب برای مشارکت سازمان یافته در پیشرفت همه جانبه کشور، مینه پیشبرد اهداف نظام و در نتیجه یکپارچگی دولت و ملت و امنیت همه جانبه را فراهم می نماید.
استکبارستیزی و حمایت از مظلومین و امنیت سیاسی
مخالفت با رفتارهای ظالمانه مستکبرین و تلاش برای رفع ظلم و ستم در جامعه جهانی به عنوان هدف مهم انبیاء الهی، سبب شکسته شدن ابهت ابرقدرت ها و امیدواری مظلومین به ادامه مبارزه و حمایت آنان از نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران و در نتیجه ارتقای امنیت سیاسی بین المللی جمهوری اسلامی ایران خواهد گردید.
با کم کردن ظلم و ستم مستکبرین از مستضعفین، زمینه رشد معنوی معرفت الهی برای بندگان خدا و مردم سایر کشورها فراهم و با افزایش سطح آگاهی آنان جبهه ایستادگی و مقاومت مستضعفین علیه مستکبرین قوی تر و در نتیجه رفتار استکبار ستیزی تقویت خواهد گردید.
تشکیل نهادها، ائتلاف ها و اتحادیه های منطقه ای و جهانی بین کشورهای مستقل و بیزاری از سیاست های استکباری موجب تقویت مواضع ضد استکباری جمهوری اسلامی و تقویت امنیت سیاسی جمهوری اسلامی می گردد.
مخالفت با قوانین غیرعادلانه در مجامع تحت سلطه قدرت های بزرگ و سلطه گر و تلاش برای تدوین قوانین انسانی و الهی و عادلانه، موجب معرفی و شناسایی قوانین مترقی و انسانی جمهوری اسلامی و تقویت آن خواهد شد.
مخالفت با ساختارهای ظالمانه، مانند شورای امنیت و موجودیت رژیم صهیونیستی سبب نزدیکی ملت ها با جمهوری اسلامی و پایداری امنیت سیاسی جمهوری اسلامی ایران خواهد شد.
موضع گیری های قاطعانه کارگزاران سیاسی جمهوری اسلامی در مجامع جهانی به ویژه مخالفت با سمبل پلیدی، رژیم اشغالگر قدس و حمایت از مردم فلسطین به عنوان سمبل مظلومیت، سبب جذابیت نظام سیاسی جمهوری اسلامی برای مسلمانان و مستضعفان جهان و در نتیجه افزایش اقتدار و امنیت سیاسی ایران اسلامی خواهد شد.
رعایت اصل نه شرقی و نه غربی و مخالفت با سیاست های استکباری در کنار روش های دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران در روابط با کشورها، مبتنی بر سه اصل عزّت، حکمت و مصلحت، موجب پیدایش روابطی جدید بین بسیاری از کشورها گردیده و در نتیجه کارآمدی امنیت سیاسی جمهوری اسلامی ایران را به دنبال داشته است.
دستور قرآنی «لا تظلمون و لا تظلمون» و سیره عملی امام و رهبر بسیجی مبنی بر «نه ظالم باشیم نه مظلوم»با توجه به عقلایی بودن این سیاست، موجب تزلزل و فروپاشی منطق ظلم و استکبار از فرهنگ سیاسی و تقویت فرهنگ سیاسی جمهوری اسلامی ایران خواهد گردید.
بصیرت و آگاهی و امنیت سیاسی
از آن جا که پایه و اساس نظام جمهوری اسلام ایران بر آگاهی و بصیرت مردم قرار دارد، شناخت صحیح و اقدام به موقع کارگزاران در هر زمینه ای، رضایت و پشتیبانی مردم و حمایت از نظام سیاسی را به ارمغان می آورد.
شناخت و آگاهی درست و به موقع مردم از مسائل کشور و انقلاب، موجبات طرح مطالبات و پیگیری از کارگزاران نظام را فراهم می آورد و در نتیجه درجه هوشیاری و مراقبت مردم از عملکرد مسؤلان و حفاظت از منافع مردم و انقلاب و نظام افزایش یافته و آسیب های سیاسی به حداقل ممکن خواهد رسید.
با قانونمند کردن روش ها و شیوه های اطلاع رسانی واقعی و به موقع، برای افزایش آگاهی و بصیرت مردم، زمینه رصد کردن توطئه ها و دسیسه های دشمن و مقابله مؤثر با جنگ نرم بدخواهان نظام فراهم و مصونیت سیاسی ممکن می شود.
ایجاد ساختارها و محمل های مادی و مناسب برای آگاه سازی مردم با تکیه بر ارزش های ایرانی-اسلامی، مرجعیت دریافت خبر و آگاهی داخلی و بومی خواهد شد و از مراجعه به منابع و بنگاه های خبری و اطلاع رسانی بیگانه جلوگیری می شود و در نتیجه زمینه ارتقا امنیت سیاسی نظام فراهم می گردد.
با آگاهی سازی و بصیرت بخشی به آحاد مردم برای شناخت صحیح از آرا و افکار گروه ها و جناح های سیاسی و مواضع آن ها در مقابل مستکبرین و حفاظت از منافع ملی، زمینه قضاوت صحیح مردم و موضع گیری آن ها را فراهم و در نتیجه پشتوانه امنیت سیاسی مردمی نظام فراهم می گردد.
با ایجاد شبکه های اطلاع رسانی لازم در محیط حقیقی و مجازی متناسب با سلیقه ها، عرصه ها و نیازهای داخلی و خارجی و افزایش ضریب نفوذ و مسائل ارتباط جمعی نیازمندی های خبری، اطلاعاتی و سیاسی و اجتماعی آحاد مردم و گروه های اجتماعی فراهم و در نتیجه مدیریت صحیح دیپلماسی عمومی اعمال می گردد.
روشنگری و آگاه سازی خواص و نخبگان در حوادث مختلف، موجب جلوگیری از انحرافات سیاسی و افتادن در دام توطئه گران و کاهش هزینه های سیاسی و امنیتی و در نتیجه موجب صیانت سیاسی نظام اسلامی خواهد گردید.
صبر و استقامت و امنیت سیاسی
صبر با حلم و تدبیر در برخورد با پیچیدگی های سیاسی موجب یافتن راه حل های کسب ظفر و پیروزی را فراهم می آورد و این خود پایه ای برای حل مشکلات سیاسی بعدی، رشد سیاسی و ارتقا امنیت سیاسی خواهد شد.
با توجه به سنت الهی «ان تنصر اللّه ینصرکم و یثبت اقدامکم» در صورت پافشاری و ابرام کارگزاران نظام اسلامی و مردم در مواضع حق طلبانه خود در داخل و خارج، زمینه بهره مندی از همه فرصت ها فراهم و استقامت و صبر به رفتار و فرهنگ عمومی تبدیل و در نتیجه اقتدار سیاسی نظام افزایش خواهد یافت.
با تدوین قوانین و مقررات عزتمند و ایستادگی برای حفظ منافع انقلاب و نظام، زمینه پافشاری بر اصول سیاست نه شرقی ونه غربی و حفاظت از امنیت سیاسی فراهم می گردد.
با تجلیل از اسطوره ها والگوهای صبر و استقامت همانند شهدای دفاع مقدس، هفتم تیر و هشتم شهریور و فرهنگ سازی در جامعه، زمینه افزایش جرأت و استقامت مردم و کارگزاران نظام برای صیانت از کشور و انقلاب اسلامی فراهم می گردد.
استقامت در راه هدف و کسب موفقیت در عرصه های مختلف، زمینه یأس و سرخوردگی دشمنان اسلام و نظام را از یک طرف و جوشش حمایت های مردمی از مقاومت را از طرف دیگر فراهم می نماید و در نتیجه موجبات اعتماد متقابل دولت و ملت را حول منافع ملی و نظام سیاسی کشور پدید می آورد.
تأثیر شاخص های جهاد اصغر بر امنیت دفاعی و نظامی
آموزش و تمرینات نظامی و امنیت دفاعی، نظامی
آشنا و آگاه نمودن همۀ مردم به فنون دفاع عمومی، موجب ایجاد قدرت و سپر دفاعی در سراسر کشور می گردد.
ایجاد سازوکارهای قانونی برای آشنا شدن هر جوان بسیجی و آماده برای خدمت، موجب قانونمند شدن دفاع از کشور و انقلاب خواهد گردید.
انجام تمرینات و رزمایش ضمن تخلیه حس هیجان طلبی جوانان، موجب افزایش اقتدار نظامی و دفاعی کشور می گردد.
انجام رزمایش های نظامی و دفاعی بر اساس آیه مبارکه قرآن{/«ترهبون به عدو اللّه و عدوکم»/}سبب ترساندن دشمنان خدا و نظام اسلامی می گردد.
طراحی سناریوهای احتالی دفاعی و روش های مناسب در مقابل دشمنان فرضی توسط فرماندهان و مسؤولان دفاعی و نظامی کشور سبب خبرگی وتوانمندی آنان برای مقابله با تهدیدات و تأمین امنیت نظامی و دفاعی کشور خواهد گردید.
انجام آموزش های تخصصی و مانورهای پیچیده و ترکیبی بین نروها و سازمان های مختلف نظامی و دفاعی موجب شناسایی ضعف ها و ارتقا قدرت دفاعی و امنیتی کشور خواهد شد.
فرماندهان و مسؤلان دفاعی و نظامی و امنیتی و آحاد نظامیان و بسیجیان با تکیه بر ایمان و عمل صالح و انجام تکلیف الهی با معیار«احدی الحسینین»که در قاموس آن شکست معنی ندارد و در هر صورت پیروز است، تنها به انجام وظیفه به بهترین شکل ممکن می اندیشند و بهره گیری از همه فرصت های آموزشی و تمرینی می توانند امنیت دفاعی و نظامی جمهوری اسلامی را تأمین نمایند.
اطلاعات مردمی و امنیت دفاعی و نظامی
ایجاد یک شبکه اطلاعات مردمی موجب مراقبت دائمی از تردد و ارتباطات عناصر نفوذی و ضدانقلاب در داخل کشور و اقدام به موقع برای حفظ امنیت می گردد.
وجود اطلاعات مردمی در سراسر کشور موجب ناامن کردن صحنه برای عناصر ضدانقلاب و در نتیجه جلوگیری از اقدامات ضدامنیتی می گردد.
کسب اطلاعات به موقع و صحیح از طریق شبکه اطلاعات مردمی و عوامل نفوذی سبب تسلط فرماندهان و مسؤولان امنیتی و دفاعی بر چالش های امنیتی شده و امکان طراحی و برنامه ریزی مناسب برای تأمین امنیت کشور را حاصل می نماید.
قانونمند نمودن جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از طریق مردم موجب پایداری اطلاعات مردمی و حمایت از آنان و در نتیجه کمک به امنیت کشور می گردد.
نظم و انضباط و امنیت دفاعی و نظامی
نظم و انضباط در یک سازمان وسیع نظامی و دفاعی سبب هماهنگی و یکپارچگی نیروهای مسلح می شود و در نتیجه تلاش و فعالیت دفاعی و نظامی آن ها منجر به تقویت توان دفاعی و نظامی خواهد گردید.
نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران با حفظ نظم و انضباط که به تعبیر حضرت امام(رحمه اللّه علیه) از واجبات شرعیه و عقلیه است، می توانند در هدف و مقصد خود که حفظ امنیت جمهوری اسلامی ایران است موفق شوند.
نظم و انضباط موجب استفاده نیروهای مسلح از حداکثر ظرفیت ها و امکانات موجودشان در دفاع از کشور و انقلاب می گردد.
با قوانین و مقررات و آیین نامه های انظباطی و نهادینه کردن نظم و انضباط در نیروهای مسلح و در عین حال روابط محبت آمیز و برادرانه فرماندهان، دفاع از کشور و انقلاب در کمترین زمان ممکن و به بهترین شکل ممکن امکان پذیر است. اعمال فرماندهی در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی به سبک رهبری و نفوذ در دل ها، سبب ایثار و فداکاری در حد اعلا را با«بنیان مرصوص»به دنبال خواهد داشت. نظم و انضباط نه تنها موجب جلوگیری از هرج و مرج، اخلال و اختلال و تعلل در انجام وظایف نیروی مسلح نظامی، انتظامی و بسیج می گردد بلکه باعث انسجام و افزایش قدرت دفاعی و امنیتی نظام می گردد.
عدم ورود نیروهای مسلح به جریانات سیاسی و امنیت دفاعی و نظامی
ممنوعیت ورود نیروهای مسلح نظامی و انتظامی به جناح بندی ها و جریانات سیاسی، باعث جلوگیری از نفوذ دشمنان به داخل ساختارها و سازمان های نظامی و در نتیجه حفظ قدرت دفاعی کشور می گردد.
ممنوعیت ورود اعضا نیروهای مسلح نظامی و انتظامی به جناح بندی ها و جریانات سیاسی موجب تمرکز فکر و عمل فرماندهان نظامی و انتظامی برای حفظ اقتدار و پیشبرد اهداف دفاعی و امنیتی نظام می گردد.
ایجاد سازوکارهای قانونی برای جلوگیری از ورود اعضا و نیروهای مسلح و در صورت ورود، برخورد قاطع با آنها، سبب حفظ سلامت و قدرت نیروهای مسلّح برای دفاع از کشور و نظام خواهد شد.
عدم ورود اعضای نیروهای مسلح در احزاب و جریانات سیاسی موجب حفظ حیثیت و کرامت نیروهای مسلّح و در وقت لازم برخورداری از پشتیبانی مردم برای دفاع از کشور، نظام و آرمان ها می گردد.
انتقال ارزش های دفاع مقدس بر امنیت دفاعی و نظامی جمهوری اسلامی
آشنا شدن جوانان و نوجوانان به خصوص آحاد نظامیان و بسیجیان و فرماندهان در هر دوره با ارزش ها، آرمان ها، توانمندی ها و باورهای نسل دفاع مقدس و پی بردن به راز و رمز پیروزی در دفاع مقدس موجب الگوگیری برای دفاع از کشور و انقلاب خواهد شد.
نمایاندن پیوند ناگسستنی بین امام و رهبر و رزمندگان در دفاع از اسلام و جمهوری اسلامی و حفظ این ارتباط اعتقادی موجب حفظ آن قدرت معنوی و جهادی خواهد شد.
تبدیل فرهنگ دفاع مقدس به رفتار و هنجارسازی در مراکز آموزشی و اداری نیروهای مسلّح نظامی، اانتظامی و بسیج موجب حفظ و ارتقا قدرت دفاعی مردمی و ارزشی جمهوری اسلامی می گردد.
ایجاد ساختارها، نهادها و نظامات و روش های نیروهای مسلح بر مبنای ارزش ها، هنجارها و رفتارهای رزمندگان و فرماندهان دوران دفاع مقدس، موجب حفظ و ایجاد نیروهای مسلّح انقلابی و اسلامی از جنس خود انقلاب می گردد که قدرت پاسخ گویی به هر نوع تهدید نظامی و امنیتی را همواره خواهد داشت.
الگو و سرمشق بودن نیروهای مسلح و امنیت دفاعی و نظامی
الگو بودن رفتار و کردار اعضای نیروهای مسلّح به خصوص فرماندهان و مسؤلان موجب افزایش شأن و منزلت اجتماعی و تکریم آنان از سوی مردم و در نتیجه افزایش توان معنوی و دفاعی نیروهای مسلح خواهد شد.
الگو بودن نیروهای مسلح موجب اعتماد همه سازمان ها و دستگاه های نظام به آنها و پشتیبانی بی دریغ از آن ها در دفاع از کشور و انقلاب خواهد شد.
برجستگی نیروهای مسلح به خصوص از نظر اخلاق و رفتار با مردم سبب تمایز نیروهای مسلح جمهوری اسلامی با سایر نیروهای نظامی دنیا و موجب اقتدار معنوی و پشتوانه مردمی آن ها در دفاع از کشور خواهد گردید.
الگو بودن نیروهای مسلّح از نظر اخلاقی و ارتباط با مردم موجب جلوگیری از مفاسد قدرت گردیده و صرفا در جهت ترساندن دشمنان و حفاظت از منافع مردم و انقلاب به کار رود.
الگوی تأثیر فرهنگ بسیجی بر امنیت ملی کشور
ساختار و مکانیزم عملیاتی تعریف شده در این الگو که با هدف تحلیل و تبیین ماهیت و نحوه تأثیرگذاری فرهنگ بسیجی بر امنیت ملی ج. ا. ا تهیه شده به شرح زیر می باشد:
1- فرهنگ بسیجی به عنوان متغیر مستقل و امنیت ملی ج. ا. ا به عنوان متغیر وابسته می باشند.
2- سطوح جهادی تعریف شده در فرهنگ بسیجی بر سطوح امنیتی متناظر آن در امنیت ملی ج. ا. ا تأثیرگذارند.
3- تأثیرگذاری سطوح جهادی در فرهنگ بسیجی از طریق شاخص های تعریف شده بر حوزه های متناظر آن در سطوح امنیت ملی ج. ا. صورت می گیرد.
4- مکانیزم های تأثیرگذاری در الگو که مشتمل بر رویکردهای استانداردسازی، نظارت مستقیم و انطباق دو جانبه می باشد، نحوۀ تأثیرگذاری فرهنگ بسیجی بر امنیت ملی ج. ا. ا را تبیین می نماید.
در واقع این مکانیزم، مبین نوع و نحوه تأثیرگذاری هر یک از شاخص های تعریف شده در سطوح جهادی فرهنگ بسیجی بر حوزه های متناظر آن در امنیت ملی ج. ا. ا می باشد.
5- در این الگو، بین سطح جهادی و شاخص های آنها و همچنین بین ابعاد امنیت ملی و حوزه های آنها، تأثیرپذیری متقابل وجود دارد، بدین معنا که تقویت و یا تضعیف هر سطح جهادی و یا شاخص های آن، منجر به تقویت یا تضعیف سطوح جهادی دیگر خواهد شد و همچنین تقویت یا تضعیف هر بعدی از امنیت ملی و یا حوزه های آن، منجر به تقویت و یا تضعیف ابعاد دیگر امنیت ملی خواهد شد.
6- در این الگو، تأثیر هر سطح جهادی و شاخص های آن بر حوزۀ متناظر آن، منجر به تأثیرپذیری سایر سطوح جهادی و حوزه های متناظر آنها و بالعکس می گردد.
تجزیه و تحلیل
تحلیل سیرۀ عملی، فرمایشات و منویات حضرت امام خمینی رحمه اللّه علیه و مقام معظم رهبری حضرت آیت اللّه خامنه ای نشان داد که عناصر ارزشی و ملی که مستتر در فرهنگ بسیجی بود موجبات فراگیری و همراستایی حرکت عظیم مردمی را در راستای برپایی، استمرار، توسعه و تعمیق ارزش های انقلاب اسلامی و همچنین ایجاد قابلیت های مقابله با تهدیدات و بحرانهای متعدد فراهم نمود و در حالی که دشمنان انقلاب اسلامی در لوای عناوین مختلف، جوهرۀ این دستاورد را نشانه گرفته اند، حاکمیت این فرهنگ و نگرش می تواند زمینه ساز جهانی شدن انقلاب اسلامی را فراهم آورد.
فرهنگ بسیجی از دیدگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی و مقام معظم رهبری، تفکری سیستمی و نظام یافته و مبتنی بر امامت و ولایت است. فرهنگ و تفکری با ابعاد جهاد اکبر(اعتقادی و اخلاقی)، جهاد کبیر(فرهنگی و علمی)، جهاد افضل (سیاسی) و جهاد اصغر(دفاعی و امنیتی) می باشد که حوزه های مختلف فردی و اجتماعی را تحت تأثیر قرار می دهد. در بین جهادها، جهاد اکبر به عنوان جهاد پایه و زمینه برای سایر جهادها مسحوب می گردد و رابطه بین جهادها مستقیم و متقابل می باشد.
این تفکر با اتکا به فلسفه حمت متعالیه، بر این باور است که انسان اصالت وجودی است و نه ماهیتی؛ زیرا ماهیت انسان آن چیزی است که انسان خود را الهی-انسانی و یا شیطانی می سازد.
امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران نیز دارای ابعاد چهارگانۀ امنیت اعتقادی و اخلاقی، امنیت فرهنگی و علمی، امنیت سیاسی و امنیت دفاعی و نظامی می باشد. امنیت اعتقادی و اخلاقی، امنیتی پایه و زمینه برای سایر ابعاد امنیت محسوب می گردد و رابطۀ میان ابعاد امنیت، مستقیم و متقابل می باشد. هر یک از ابعاد امنیت دارای چهار حوزه کارگزاران و مردم، حوزه قوانین و مقررات، حوزه رفتاری، حوزه ساختاری و نمادهای و نظامات هستند که از این طریق تأثیر و تأثر صورت می گیرد.
در الگوی تأثیرگذاری فرهنگ بسیجی بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، امنیت تابع و محصول فرهنگ و تفکّر حاکم بر جامعه است. در این الگو، مولفۀ فرهنگ و تفکر بسیجی و مولفۀ امنیت ملی جمهوری اسلامی درچهار حوزۀ ساختاری متناظر شامل اعتقادی و اخلاقی، علمی و فرهنگی، سیاسی و دفاعی و امنیتی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است و در نهایت، فرهنگ بسیجی از طریق تأثیرگذاری شاخص های هر یک از جهادهای چهارگانه بر حوزه های متناظر آن در امنیت ملی، موضوعات؛ کارگزاران، رفتارها، قوانین مقررات، نمادها و ساختارهای آن بعد از امنیت را تحت تأثیر و تغییرات مستمر خود قرار می دهند.
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق، نماینانگر آن است که:
جهاد اکبر، ادراکی است که انسان از وجود صحنۀ تقابل بین دو جنود (عقل و جهل) در درون خود احساس می نماید، نقش جهاد اکبر در این جدال، ملکه سازی فضایل اعتقادی و اخلاقی(جنود عقل) از یک طرف و نفی رذایل اخلاقی و اعتقادی(جنود جهل) از حریم عقل و قلب از طرف دیگر می باشد. لذا جهاد اکبر به لحاظ اثبات فضایل اخلاقی و نفی رذایل اخلاقی از جایگاه محوری در امر مصون سازی انسان و سازمان در برابر ناامنی های ناشی از نقصان فردی و سازمانی برخوردار است.
جهاد کبیر با تعمیق و ترویج فرهنگ امامت و ولایت، فرهنگ قرآنی، عاشورایی، فاطمی، دفاع مقدس و مبارزه با تحجرگرایی به نظریه سازی علوم اسلامی و تربیت نیروها و کارگزاران فرهنگی هم طراز انقلاب اسلامی و در نتیجه حفاظت و حراست از مرزهای اعتقادی و اخلاقی جامعه می پردازد. جهاد کبیر با ارائه الگوهای اخلاقی و رفتاری تربیت شده اسلامی در صدر اسلام، انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و مقابله با الگگوهای غیرانسانی و غیراخلاقی غرب، از کرامت انسان اسلامی در جامعه حراست می نماید. جهاد کبیر با خودباوری و اعتماد ملی و اندیشه ورزی به نوآوری و خلاقیت علمی در حوزه های مختلف دانش، پرداخته و زمینه حرکت به طرف مرجعیت علمی شدن و ایجاد امنیت پایدار علمی برای پیشرفت همه جانبه کشور را فراهم می آورد. جهاد کبیر با توسعه نهادها و ساختارهای اندیشه ساز نظیر مساجد، حسینیه ها، هیأت های مذهبی و سایر فضاهای حقیقی و مجازی رسانه ای، ضمن آشنا ساختن مردم با اعتقادات و اندیشه ها و ارزش های اسلامی، شناخت صحیح از شیوه ها و روش های جنگی فرهنگی دشمن به عموم مردم جهت پاسداری و صیانت از اعتقادات وارزش ها، آموزش و تعلیم می دهد.
جهاد سیاسی، تشکیل حکومت اسلامی برای اقامۀ حق و زدودن باطل و زمینه سازی برای رشد تعالی مادی و معنوی انسان و در اندیشه حضرت امام خمینی رحمه اللّه علیه، تبلور و تحقق اسلام راستین است؛ زیرا در نگاه حضرت امام خمینی، رحمه اللّه علیه، اسلام آیینی است که مقصد آن انسان و تربیت و پرورش اوست و انسان، حقیقتی است که روح و بدن، ملک و ملکوت، دنیا و آخرت مراتبی از هستی او می باشد. جدا کردن هر یک از این دو به معنای عدم شناخت انسان، و بی راهه رفتن است. ایشان اعتقاد داشتند که اسلام بزرگ، دین فطرت و رهایی بخش از قیدوبندهای طبیعت و وسواس شیاطین جنّ و انس در نهان و ظاهر است و دین سیاست مدرن و راهنمای صراط مستقیم لا شرقیه و لا غربیه است. دینی است که عباداتش توأم با سیاست و سیاستش عبادت است. حکومت اسلامی برای اداره دنیای انسان و بدن او نیست که ادعا شود عقل بشری و تجربه انسانی برای آن کافی است. بلکه برای اداره وتربیت انسان است که بدن و روح آن دو مرتبه از یک حقیقت است و دنیا و آخرت آن، ظاهر و باطن یکدیگر می باشد، بنابراین، جهاد افضل و تشکیل ج. ا. ا، زمیه ساز ایجاد امنیت و توسعۀ آن در ابعاد مختلف برای مردم و کشور گردیده است.
سازش ناپذیری انقلاب اسلامی در روند حرکت خود با قدرت های سلطه گر جهانی و مبارزه با منافع نامشروع آن ها بی سابقه است و به همین خاطر انبوه عظیمی از توطئه ها و تهدیدات را به دنبال دارد. در چنین شرایطی وجود نیروهای مسلح کارآمد و آماده برای دفاع از کشور، ضروری است؛ زیرا حفظ استقلال، امنیت، تمامیت ارضی و بقای ساختار سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... هر کشوری مستقیم یا غیرمستقیم، به قوای مسلح آن کشور بستگی دارد.
جهاد اصغر از طریق تقویت نیروهای مسلّح به عنوان اصلی ترین بازوی انقلاب و حیاتی ترین رکن حفظ استقلال کشور و آزادی ملت، فرمول دفاع همه جانبه، ایجاد امنیت پایدار مردمی و قدرت دفاعی بازدارنده، امنیت گسترده و فراگیر را به عنوان زیرساخت توسعۀ همه جانبۀ کشور فراهم مینمیاد به همین لحاظ بنیانگذار ج. ا. ا فرمودند: «در هر شرایطی باید بنیه دفاعی کشور در بهترین وضع باشد.»(صحیفه امام، ج 21: 94)
خلاصه اینکه، الگوسازی رفتاری، ساختاری، قوانین و مقررات، روش ها و فرایندها بر اساس فرهنگ بسیجی، ضامن فراگیر کردن شاخص ها، ویژگی ها، صفات و معیارهای فرهنگ بسیجی، در هر بخش است، تا این که امکان طنین انداز شدن تفکّر بسیجی برای پیشرفت مادی و معنوی همه جانبه فراهم گردد، زیرا انقلاب اسلامی بر مبنای اسلام ناب محمدی صلی اللّه علیه و آل و سلم پیروز گردید و جمهوری اسلامی استقرار یافت، بزرگترین خطر، و آسیب برای جمهوری اسلامی، جستجوی الگوهای غیربومی غیرایرانی و غیراسلامی برای پیشرفت است و این به معنای عدم استفاده از تجربیات دیگران نیست.
از اقدامات اساسی برای اشاعه و هنجارسازی فرهنگ بسیجی در بخش های مختلف حاکمیت، تدوین قوانین و مقررات، ساختارها، نظامات و روش ها بر اساس مؤلفه ها، معیارها و شاخص های فرهنگ بسیجی در هر موضوع می باشد.
منابع
1- قرآن کریم، سازمان چاپ و انتشارات محمدعلی علیم، 1337.
2- امام خمینی(ره)، روح اللّه، شرح حیث جنود عقل و جهل، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1385.
3- امام خمینی(ره)، روح الله، ولایت فقیه موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ه) تهران 1387
4- امام خمینی(ره)، روح الله، صحیفه نور، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، تهران 1368.
5- بی نا-راهبردهای بسیج ملی در کشور-فصلنامه مطالعات دفاعی - استراتژیک-دانشگاه عالی دفاع ملی-تهران-1388.
6- رستمی، محمود-بسیج ملی-تقریرات فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک درسی -دانشگاه عالی دفاع ملی-تهران-1386.
7-سایت رسمی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، (1388)، رویدادهای رهبری امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری.
8- صحیفه امام و حدیث نور
9- آشتیانی، سید جلال الدین، شرح حال و آرا فلسفی ملاصدرا، انتشارات زوار، مشهد، چاپ اول 1339
10- اسلامی، علیرضا، امنیت اجتماعی شده از دیدگاه 2- امام خمینی(ره) مطالعه موردی جنگ تحمیلی، دانشکده عالی دفاع ملّی، 1385.
11- تأثیر فعالیت های فرهنگی بسیج در مقابله با تهاجم فرهنگی، سازمان مطالعات و تحقیقات، 1378.
12- حبی، محمدباقر، شاخص های فرهنگ بسیجی، سازمان تحقیقات و مطالعات بسیج، 1383.
13- بختیاری، لطفعلی-نقش بسیج در امنیت ملی ج. ا. ا. -فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژی-دانشگاه عالی دفاع ملی-تهران-1387.
14- خامنه ای، سید محمد، ملا صدرا و حکمت متعالیه، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1383.
15- طباطبایی سید محمدحسین، المیزان، بیروت؛ مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، 1310 ش.
16- فراهانی، مجتبی، تعلیم و تربیت از دیدگاه 2- امام خمینی، مؤسّسه تنظیم و نشر آثار 2- امام خمینی(ره)، تهران، 1378.
17- فریدمن، لورنس، مفهوم امنیت، ترجمه مؤسسه پژوهش های اجتماعی، نشر بینش، تهران، 1375.
18- فلاحت پیشه، حشمت، شرایط متحول امنیت ملّی جمهوری اسلامی ایران، 1380.
19- فیروزآبادی سید حسن، تحلیل گفتمانی جنبش نرم افزاری تولید علم در کشور، انتشارات دانشگاه عالی دفاع ملّی، تهران 1387.
20- فیروزآبادی، حسن، تحلیل محتوی تولید علم و جنبش نرم افزاری از دیدگاه مقام معظم رهبری، تهران، سازمان بسیج جامعه پزشکی، 1387
21- قدرت نرم (جلد 1 و 2)، مجموعه مقالات برگزیده همایش بسیج و قدرت نرم، پژوهشکده مطالعات و تحقیقات بسیج و دانشگاه امام صادق(ع)، 1387.
22- لک زایی شریف، سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1387.
23- لک زایی، نجف، سیر تطوّر تفکر سیاسی امام خمینی(ره)، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1384.
