بررسی علل جسمانی و روانی خارش گوش

دکتر محسن نراقی؛ فوق‌تخصص راینولوژی و جراحی اندوسکوپیک بینی و سینوس

خارش گوش از مشکلاتی است که پزشکان، بسیار با آن مواجه‌اند. گرچه خارش معمولا از گوش خارجی منشا می‌گیرد، علل آن از ترشحات گوش میانی تا وجود مشکلی عمومی در بدن مانند نارسایی کلیوی- با خارش منتشر- متغیر است. افراد مبتلا به بیماری روانی مانند اختلالات وسواس ممکن است به خارش خود القای گوش دچار باشند.

باید شرح حال کامل شامل پرسش‌هایی درباره درد گوش، ترشح از گوش، کم‌شنوایی و وزوز گوش همزمان، تهیه شود. سایر مشکلات پزشکی مانند پسوریازیس یا بیماری‌های روانی که بیمار را مستعد خارش می‌کنند، باید بررسی شوند. معاینه بالینی با معاینه لاله گوش و نواحی مجاور آغاز می‌شود و به دنبال آن ارزیابی اتوسکوپی مجرای گوش خارجی و پرده تمپان انجام می‌شود.

پوسته پوسته شدن، ضخیم شدن پوست، دلمه بستن،‌سرومن، تورم، ترشح، اجسام خارجی یا تغییرات پس از ضربه در مجرای گوش باید بررسی شود. اختلالاتی که سبب خارش گوش می‌شوند را می‌توان به زیرگروه‌های عفونت‌های گوش خارجی، بیماری‌های پوستی و بیماری‌های روانی- جلدی تقسیم کرد. در افراد دچار بیماری‌های روانی- جلدی با اطمینان بخشیدن به بیمار ممکن است مشکل وی حل شود، در غیر این صورت برای ارزیابی بیشتر می‌توان او را به نزد روان‌پزشک فرستاد.

اتیت خارجی

اتیت خارجی باکتریایی و اتومایکوزیس علل شایع خارش و درد گوش هستند. در اتیت خارجی، اختلال در پوست طبیعی مجرا یا غشای چربی پوشاننده مجرا سبب عفونت در واحد آپوپیلوسباسه می‌شود. تکثیر موضعی باکتری در پوست مرطوب منجر به چرخه خارش- خراش می‌شود که سبب  عفونت بیشترو مدام می‌گردد. وجود گرما و رطوبت در مجرای گوش سبب رشد پسودوموناس آئروژینوزا و باسیل‌های گرم منفی متعددی می‌شود.

درمان شامل تمیز کردن مجرا، قطره‌های آنتی‌بیوتیک و استروئید و ارایه دستوراتی در جهت پیشگیری از عفونت‌های آتی است. اتومایکوز یا عفونت قارچی مجرای گوش خارجی، اغلب خود را با خارش متظاهر می‌کند. قارچ‌ها اغلب بر عفونت‌های باکتریایی مزمن مجرا اضافه می‌شوند. رطوبت، گرما و تاریکی همگی فرد را به اتومایکوز مستعد می‌کنند. ارگانیسم‌های آسپژیلوس بیش از سایر قارچ‌ها به چشم می‌خورند. معاینه بالینی، اغلب نمایانگر غشای سفید، مشکی یا خاکستری نقطه‌دار است.

درمان شامل تمیز کردن مکرر مجرا،‌استفاده از محلول‌های موضعی اسیدی‌کننده و استفاده نکردن موقتی از سمعک‌هایی با قالب بسته- که شاید مسئول بیماری باشند- است. در برخی از موارد ممکن است استفاده از محلول کلوتریمازول مفید باشد. رعایت احتیاط‌های لازم در مورد خشک نگاه داشتن گوش، در درمان اتومایکوزیس ضروری است، به مانند آنچه که در التهاب گوش خارجی بیان شد.

بیماری‌های پوستی

بیماری‌های عمده پوستی که مجرای گوش را درگیر می‌کنند شامل پسوریازیس، درماتیت سبورئیک و درماتیت آلرژیک تماسی است. پسوریازیس که به‌طور معمول خود را به صورت پلا‌ک‌های نقره‌ای فلسی روی آرنج و زانوها نشان می‌دهد، ممکن است با استفاده از کورتیکواستروئیدها بهبود یابد.

درماتیت سبورئیک با پوسته‌ریزی چرب پوست سر با حاشیه زرد- قرمز مشخص می‌شود. درمان بر مبنای درمان التهاب و پوسته‌ریزی و در نتیجه کاستن چربی و خارش است. استفاده از شامپوهای طبی مانند سلنیوم سولفا ید و پماد اسید سالیسیلیک به علاوه لوسیون‌های استروییدی در درمان موثر خواهد بود.

درماتیت آلرژیک تماسی بیانگر واکنش افزایش حساسیت تاخیری به موادی مانند فلزات (گوشواره‌ها) و ترکیبات لاستیکی (headphone) است. خارش، قرمزی، تراوش و تاول مشخصه آن است و ایجاد عفونت ثانویه از راه خراش، دور از انتظار نیست. درمان شامل دوری و اجتناب از مواد حساسیت‌زا و مصرف استروئیدهای موضعی است.

در صورت وجود  عفونت، مصرف آنتی‌بیوتیک توصیه می‌شود. بیماری‌های دیگری که با خارش عمومی همراه‌اند، ممکن است گوش‌ها را درگیر کنند. این بیماری‌ها شامل نارسایی کلیه، بیماری مزمن کبد، دیابت و لنفوم است. گرچه ممکن است داروهای ضدخارش موثر باشند، هدف درمان اختلالات زیربنایی است.