تشخیص عفونت‌های دهانی هرپسی (۱)

دکتر فاطمه شاهسواری؛ متخصص پاتولوژی دهان، فک و صورت؛ عضو هیات علمی دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی

تشخیص افتراقی

اکثر عفونت‌های HSV به‌طور کلینیکی تشخیص داده می‌شوند اما بهتر است یک تشخیص افتراقی ارایه شود که شامل بیماری‌های مخاطی دیگر باشد. استوماتیت راجعه آفتی اغلب اشتباهی به عنوان یک عفونت HSV تشخیص داده می‌شود اگرچه خصوصیات بالینی ویژه‌ای وجود دارند که برای هر بیماری منحصر به فردند.

HSV قبل از رویش وزیکول دارای علایم تیپیک اولیه تب و ناخوشی و زخم است. معمولا استوماتیت راجعه آفتی علایم اولیه مشابه را قبل از تشکیل زخم ندارد. عفونت‌های HSV معمولا همراه با اریتم لثه‌ای هستند که در مورد استوماتیت راجعه آفتی شایع نیست.

عفونت‌های HSV ممکن است از نظر بالینی مانند عفونت‌های ویروسی کوکساکی ظاهر شوند که شایع‌ترین آنها هرپانژینا (herpangina) و بیماری دست- پا و دهان است. هرپانژینا می‌تواند از عفونت HSV متفاوت باشد زیرا ضایعات مرتبط با هرپانژینا به‌طور تیپیک به اوروفارنکس خلفی محدود می‌شوند که شامل کام نرم، زبان کوچک (uvula)، لوزه‌ها و دیوار حلقی است.

در مقابل ضایعات HSV ممکن است داخل حفره دهان ظاهر شوند. عفونت‌های هرپانژینا معمولا خفیف‌تر از عفونت‌های HSV هستند که عموما در اپیدرم رخ می‌دهند و باعث یک ژنژیویت حاد جنرالیزه همانند آنچه که در ارتباط با عفونت HSV اولیه بود نمی‌شوند. ممکن است بیماری دست، پا و دهان با زخم‌های دهانی نیز ظاهر شود و به علت درگیری دست‌ها و پاها از عفونت HSV افتراق داده می‌شود.

اریتم مولتی فرم ممکن است در تشخیص افتراقی عفونت‌های HSV نیز مورد توجه قرار گیرد. خصوصیات تمایزدهنده یک عفونت اریتم مولتی فرم شامل ضایعات داخل دهانی با محدوده وسیعی از تظاهرات بالینی است و معمولا همراه با ضایعات هدف (target lesions) روی پوست است. در مقابل، ضایعات HSV تمایل دارند بیشتر یک شکل باشند و نمای بالینی ثابتی دارند. علاوه بر این معمولا ضایعات اریتم مولتی فرم روی بافت لثه ظاهر نمی‌شوند یا باعث اریتم لثه‌ای (نمای کاراکتریستیک عفونت‌های HSV) نمی‌شوند.

تشخیص آزمایشگاهی

ممکن است تست‌های آزمایشگاهی جهت تشخیص تظاهرات آتیپیک عفونت‌های HSV لازم باشند. بهتر است این تست‌ها هنگام ارزیابی بیماران با سیستم ایمنی تضعیف شده مبتلا به ضایعات آتیپیک استفاده شوند.

تست‌های ویرولوژیک

روش استاندارد برای شناسایی و تشخیص ویروس، جداسازی آن در کشت بافتی است. هدف از جداسازی ویروس، مشاهده اثرات سایتوپاتیک سلول‌های تلقیح شده با ویروس است (مشاهده اثرات سلولی که ورود ویروس به سلول‌ها سبب شده است). اثرات سایتوپاتیک تغییرات دژنراتیو در سلول‌های آلوده‌شده با ویروس هستند.

میزان اثرات سایتوپاتیک ایجادشده به نوع سلول میزبان، نوع ویروس و غلظت ویروس وابسته است. وقتی که در میکروسکوپ نوری با بزرگنمایی 400 مشاهده می‌شوند سلول‌های عفونی ویروسی، سلول‌های ژائنت (giant cells) چند هسته‌ای و دژنراسیون بالونی هسته‌ها را نشان می‌دهند.

اسمیرهای سیتولوژیک

ممکن است اسمیر تهیه‌شده از سلول‌های اپی‌تلیالی از قاعده ضایعه مشکوک، تحت مطالعه قرار گیرد تا مشخص شود که آیا سلول‌های اپی‌تلیالی تغییرات معادل عفونت HSV را نشان می‌دهند؟ شایع‌ترین رنگ‌آمیزی استفاده‌شده گیسما است و سلول‌های‌آلوده شده با ویروس، خصوصیات مشابهی را با آنچه تست‌های ویروس‌شناسی نشان می‌دهند، نمایان می‌سازند.

اگر رنگ‌آمیزی پاپانیکولا (Papanicolaous stain) انجام شود ممکن است انکلوزیون بادی‌های ویروسی ائوزینوفیلی داخل هسته‌ای (Lipschutz or Cowdry type A) دیده شوند.

تست‌های ایمونومورفولوژیک

امکان آن وجود دارد که تشخص عفونت‌های هرپس ویروس با استفاده از تکنیک‌های ایمونوموفولوژیک سریع‌ترو با دقت بیشتر انجام شوند. در روش فلورسنت مستقیم نمونه با استفاده از آنتی‌بادی مونوکلونال ویژه HSV-type فلورسین ایزوتیوسیانات علامت‌دار شده انکوبه می‌شوند. سلول‌هایی که آلوده به ویروس‌اند زیر میکروسکوپ فلورسنت به رنگ سبز دیده می‌شوند.

این تکنیک می‌تواند برای تشخیص سریع یک نمونه بالینی، شناسایی ویروس در کشت بافت که اثرات سیتوپاتیک را نشان می‌دهد و روش تعیین نوع(typing ع) HSV بهبود یافته (recovererd HSV) که از کشت بافتی جدا می‌شود، استفاده شود. مطالعات به این نتیجه رسیده‌اند که حساسیت (sensitivity) کلی با استفاده از تکنیک‌های DFA جهت شناسایی 80 HSV درصد است و ویژگی (specificity) این تست 98 تا 100 درصد است و ارزش پیش‌بینی‌کنندگی مثبت آن بین 90 تا 100 درصد است...

برای خواندن بخش دوم- تشخیص عفونت‌های دهانی هرپسی- اینجا کلیک کنید.