درمان سیروز کبدی (۱)

دکتر ناصر اقدمی؛ دکترای ایمونولوژی

با توجه به عامل ایجادکننده سیروز کبدی، توقف مصرف الکل می‌تواند در درمان سیروز، توقف و تاخیر روند پیشرفت و به حداقل رساندن تخریب سلول‌های کبدی موثر باشد. در صورتی که بیمار، هپاتیت ویروسی داشته باشد پزشک ممکن است در مواردی با تجویز کورتون به میزان محدود یا تجویز داروهای ضدویروسی آسیب کبدی را کاهش دهد.

دارو ممکن است بعضی علائم بیمار سیروتیک را مانند خارش رفع کرده یا کاهش دهد. ادم و آسیت را می‌توان با کاهش مصرف نمک غذایی کم کرد. داروهای مدر (ادرارآور) می‌توانند مایعات اضافی بدن را کاهش دهند و از ایجاد ادم جلوگیری کنند. تغییرات عملکرد ذهنی که در جریان سیروز ممکن است رخ دهد با رژیم غذایی و دارو تا حدودی قابل اصلاح است. به طور مثال کاهش مصرف پروتئین روزانه به همراه مصرف شربت مسهل مثل لاکتولوز که از جذب سریع سموم از روده جلوگیری می‌کند، به بهتر شدن وضعیت ذهنی بیمار کمک می‌کند.

دو مشکل عمده در بیماران سیروزی نارسایی کامل کبد و خونریزی به دلیل بالا رفتن فشار ورید باب است. پزشک ممکن است برای کاهش این فشار از داروهای کاهنده فشارخون مانند ایندرال استفاده کند. در صورتی که واریس‌های معده و مری دچار خونریزی شوند، تزریق داروی اسکلروزان از طریق آندوسکوپ می‌تواند خونریزی را قطع کند. در شرایط بحرانی چاره نهایی انجام عمل جراحی شنت پورتوکاو برای تغییر مسیر خون از ورید باب به جای دیگر و یا انجام پیوند کبد خواهد بود. اکثر بیماران سیروتیک می توانند سال‌ها با سلامت زندگی ‌کنند و اگر دچار عوارض بیماری شوند معمولا درمان می‌شوند و بعضی از آنها به طور موفقیت‌آمیز با کبد پیوند شده زندگی می‌کنند.

پیوند کبد

پیوند کبد عبارت است از جایگزینی بافت کبدی فیبروز شده با بافت کبدی سالم که عملکرد طبیعی دارد. از آنجایی که شخص می‌تواند حتی با یک سوم کبد نیز به طور طبیعی زندگی کند بنابراین همانند پیوند کلیه می‌توان قسمتی از کبد یک فرد زنده را نیز پیوند زد. ولی کبدهای پیوندی معمولا از افراد دهنده‌ای که دچار مرگ مغزی شده‌اند به دست می‌آیند و در حال حاضر منبع دیگری برای آن وجود ندارد.

همانند پیوند سایر اعضا، از آنجایی که بافت کبدی پیوند شده منشاء غیرخودی دارد، سیستم ایمنی بدن آن را به عنوان یک جسم خارجی شناسایی و به آن حمله می‌کند و در صورتی که سیستم ایمنی شخص سرکوب نشود معمولا رد پیوند در شخص گیرنده رخ می‌دهد که بالقوه کشنده است. بنابراین لازم است همواره افرادی که پیوند کبد می‌شوند داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی نیز دریافت کنند. البته مصرف چنین داروهایی می‌تواند به علت ضعف سیستم دفاعی بدن، شخص را در معرض عفونت‌ها قرار دهد که در صورت تشدید برای فرد بسیار خطرناک است.

به رغم مزایای زیاد پیوند کبد برای بیماران سیروزی، پیوند کبد با مشکلات عدیده‌ای همراه است. اول اینکه تعداد دهندگان پیوند کبد در مقایسه با بیماران نیازمند به پیوند کبد در تمام دنیا بسیار پایین است. دوم اینکه هزینه‌های پیوند کبد و داروهای سرکوب‌گر سیستم ایمنی که پس از پیوند مورد نیاز هستند بسیار بالاست.

به طوری که اغلب بیماران در کشور قدرت مالی این اقدام درمانی را ندارند. از همه مهمتر اینکه عوارض جدی و مهمی مانند پس زدن پیوند، عود بیماری اولیه در کبد پیوند شده، عوارض صفراوی و عفونت با میکروارگانیسم‌های فرصت‌طلب ممکن است پس از پیوند کبد ایجاد شود که مشکلات فراوانی برای بیمار و تیم پزشکی ایجاد می‌کند. نکات فوق موجب شده است تا در زمینه درمان‌های جدید جایگزین پیوند کبد در مبتلایان به سیروز در دنیای پزشکی احساس نیاز شود.

یکی از این روش‌ها، استفاده از سلول‌های کبدی به جای جایگزینی کل بافت کبد است. اغلب پیش می‌آید که بافت کبدی شخص دهنده به علت فشارهای وارد آمده، سرطان‌ها و یا حتی به علت دفع پیوند، قابلیت پیوند مجدد ندارد. این در حالی است که اگر بتوانیم سلو‌های سالم چنین کبدهایی را جدا کنیم و به بیمار پیوند کنیم می‌توانیم تا حدود زیادی عملکرد کبدی را در این بیماران بهبود بخشیم که در حال حاضر این کار بیشتر برای افرادی که دچار بیماری‌های متابولیکی کبد هستند صورت می‌گیرد.

اخیرا مطالعات ترمیمی در کبد این امید را به وجود آورده است که در چنین بیمارانی علاوه بر سلول‌های کبدی می‌توانیم از سلول‌های بنیادی با منشاهای مختلف نیز استفاده کنیم. به تزریق و پیوند سلول برای اصلاح عملکرد عضو آسیب دیده سلول درمانی گفته می‌شود که منشاء این سلول‌ها همچنان که اشاره شد می‌تواند از منشاء سلول‌های کبد بالغ و یا سلول‌های بنیادی باشد و در ادامه بعد از بررسی ساز و کارهای ترمیمی در کبد به آن اشاره می‌شود...

برای خواندن بخش دوم- درمان سیروز کبدی- اینجا کلیک کنید.