ایران دارای منابع غنی انرژی فسیلی است و با این منابع نیازی به استفاده از انرژی هسته ای برای تولید برق ندارد. تولید اورانیوم - در جمهوری اسلامی ایران 10 برابر قیمت جهانی تمام می شود و در زمینه هسته ای جمهوری اسلامی ایران، نه منابع اولیه دارد و نه احاطه به علوم آن، حجم ذخایر فعلی اورانیوم نیز تنها کفاف پنج سال ایران را می دهد. علاوه بر این، اگر قرار بود برنامه هسته ای، انقلابی و تحولی در کشور ایجاد کند، کره شمالی باید هم اکنون کشوری پیشرفته باشد. بنابراین، چرا برای فایده های اندک، هزینه های بسیار می پردازیم؟
یکی از اولین اشکالات مطرح در خصوص تولید برق هسته ای، هزینه بالای آن است. زیرا مقایسه بین نیروگاه های هسته ای و فسیلی نشان میدهد نیروگاه های هسته ای به سرمایه گذاری اولیه بالاتر نیاز دارند. اما برای داشتن یک تحلیل مناسب، علاوه بر سرمایه گذاری اولیه، باید به هزینه های جاری نیروگاهها - نیز توجه کرد. براوردهای کلی نشان می دهند که هزینه احداث یک نیروگاه هزار مگاواتی فسیلی، حدود 400 تا 700 میلیون دلار و هزینه احداث یک نیروگاه مشابه هسته ای، یک ونیم تا دوونیم میلیارد دلار خواهد بود.
اما یک نیروگاه هزار مگاواتی در ظرفیت اسمی خود تقریبا شش میلیون متر مکعب گاز در روز مصرف خواهد کرد که هزینه سالانه آن با در نظر گرفتن هزینه های عملیاتی و نگهداری نیروگاه، حدود 600 تا 700 میلیون دلار خواهد بود و در صورت افزایش قیمت گاز و با استفاده از سایر سوخت ها، به یک میلیارد دلار نیز خواهد رسید. این در حالی است که سوخت هسته ای مورد نیاز یک نیروگاه هسته ای هزار مگاواتی، حدود 30 تن اورانیوم غنی شده در سال است که هزینه آن بین 10 تا 25 میلیون دلار خواهد بود.
بنابراین، در بدبینانه ترین شرایط، هزینه سوخت مورد نیاز یک نیروگاه هسته ای، حتی 10 درصد هزینه سوخت یک نیروگاه فسیلی مشابه خواهد بود. از این رو، برق هسته ای به شکل قابل ملاحظه ای ارزان تر از برق فسیلی است. ضمن اینکه عمر مفید نیروگاه فسیلی 15 سال است. در جایی که عمر نیروگاه هسته ای خیلی بیشتر از فسیلی است. براساس اطلاعات بین المللی موجود، هزینه تولید الکتریسیته با نیروی هسته ای در سال 2007 حدود 17 دلار برای هر مگاوات ساعت بود. این در حالی است که هزینه تولید همین مقدار برق با استفاده از گاز طبیعی، 24 دلار و با استفاده از نفت، 67 دلار است.
صرف نظر از مسائل اقتصادی، متنوع کردن سبد انرژی، یکی از راهبردهای مدیریت انرژی در بسیاری از کشورهاست. اساسا هیچ کشوری از لحاظ راهبردی سعی نمی کند انرژی مورد نیازش را فقط از یک منبع تأمین کند؛ گرچه این منبع انرژی در آن کشور فراوان یافت شود. برای مثال، روسیه با برخورداری از ذخایر عظیم نفتی، یکی از کشورهای پیشرو در بهره برداری از انرژی هسته ای محسوب می شود.
این محاسبات را می توان برای ارزیابی توجیه اقتصادی سرمایه گذاری روی چرخه غنی سازی اورانیوم و تولید سوخت هسته ای نیز انجام داد که نتیجه آن نشان دهنده اقتصادی بودن سرمایه گذاری در این خصوص است. به عبارت دیگر، حتی با معیار اقتصادی صرف نیز سرمایه گذاری روی چرخه سوخت و نیروگاه هسته ای، سودآور است.
این واقعیت را نیز باید در نظر گرفت که موضوع تأمین سوخت، یکی از دغدغه های کلیدی در سرمایه گذاری روی احداث نیروگاههای هسته ای است و تجربه ایران در سال های اخیر، نشان دهنده آن است که کشورهایی که تولید سوخت را در انحصار خود دارند، نمی توانند تأمین کنندگان مطمئنی برای نیروگاه های هسته ای ایران محسوب شوند. بنابراین ایران چاره ای جز ورود به حوزه غنی سازی نخواهد داشت. البته سرمایه گذاری هایی که تاکنون در ایران روی این موضوع انجام شده است، شاید بیش از اندازه به نظر برسد، اما باید پذیرفت که بخشی از این مبالغ صرف دستیابی به دانش فنی و آزمون و خطاهای متعدد پیش روی این مسیر شده است و ادامه این راه، به چنین سرمایه گذاری هایی نیاز ندارد.
موضوع میزان ذخایر اورانیوم ایران نیز یکی دیگر از چالش های منتقدان توسعه کاربرد انرژی هسته ای در ایران است. این موضوع در سطح بین المللی نیز مطرح است. ابهام مزبور در خصوص سایر منابع انرژی تجدیدناپذیر نیز وجود دارد. البته مطالعات در سطح بین المللی نشان داده اند که میزان اورانیوم موجود در پوسته زمین، نسبتا قابل توجه است؛ به نحوی که معادن شناخته شده جهان در حال حاضر، برای تأمین بیش از 70 سال انرژی الکتریکی جهان کافی هستند.
در ایران نیز طی سال های اخیر با شناسایی 400 معدن، میزان ذخایر اورانیوم ایران در معادن بندرعباس، یزد و اردبیل، بیش از 36 هزار تن تخمین زده شده اند و این مقدار ذخیره، خواهد توانست اورانیوم مورد نیاز هشت نیروگاه مانند بوشهر را برای مدتی بیش از 50 سال تأمین کند. ضمن اینکه از اکتشاف هوایی حدود 30 درصد از خاک کشور، این نتیجه حاصل شده که 1400 معدن اورانیوم در سطح ایران وجود دارد و با توجه به نقشه های به دست آمده، هزار نقطه شاخص برای اکتشاف معادن اورانیوم نیز شناسایی شده اند. در صورت افزایش پی جویی های معدنی و اکتشاف در مناطق مختلف کشور، احتمال شناسایی معادن جدید نیز وجود دارد که نیاز کشور به اورانیوم را برای دوره ای طولانی تأمین می کند و شرایط ممتازی را نیز برای ایران از لحاظ ذخایر اورانیوم در سطح بین المللی رقم خواهد زد. علاوه بر این، برخی از کشورهای دارای معادن اورانیوم، از این ماده استفاده نمی کنند و این می تواند تأمین کننده مناسبی برای کشورهای مصرف کننده آن باشد.
علاوه بر انرژی الکتریکی، تولید ایزوتوپهای پرتوزا نیز یکی از کاربردهای اصلی فناوری هسته ای است. تولید این نوع انرژی که در تشخیص و درمان بیماری ها، صنایع غذایی، انجام بازرسی های امنیتی، و مطالعه مواد و آلیاژها، سیالات و آبهای سطحی و زیرزمینی کاربردهای بسیاری دارد، به صورت جدی به فناوری شکافت هسته ای وابسته است. در حال حاضر، ایران توانسته است در تولید برخی از انواع رادیو داروها که سالانه یک میلیون نفر در کشور مصرف کننده آن محسوب می شوند، خودکفا شود. این در حالی است که با تشدید تحریم ها و تا قبل از دستیابی ایران به دانش تولید این داروها، کشورهای بلژیک و کانادا به عنوان تولید کنندگان اصلی این نوع دارو، عرضه آن را به ایران تحریم کرده بودند.
فناوری هسته ای در صنایع موشکی و ماهواره ای نیز کاربردهای بسیاری دارد و به کمک آن، شرایط فضا روی زمین شبیه سازی می شود و ماهواره ها قبل از پرتاب آزمایش می شونده ماهواره نیز به خودی خود یکی از فناوری های مهم و مورد نیاز کشور است که در حوزه های گوناگون نظامی، هواشناسی کشاورزی، مبادلات بانکی، شناسایی معادن، مخابرات، رسانه و کاربردهای بسیاری دارد. پرتاب موفقیت آمیز ماهواره های ایران به فضا طی سال های اخیر، در کنار سایر عوامل، مدیون دستاوردهای هسته ای کشور است.
فناوری خوردگی، عملیات های مکانیکی (مانند ماشین کاری، عملیات حرارتی و جوشکاری پیشرفته) ساخت اتاق های نظارت و مهار حسگرها و ابزارهای اندازه گیری دقیق، آشکارسازها، کابل و لاستیک های مقاوم، از دیگر سرریزهای دانش هسته ای هستند که در فناوری و انواع صنایع، مانند نفت، الکترونیک، خودروسازی و نساجی کاربردهای بسیاری دارند.