دکتر منصوره منصوری - متخصص کلیه و مجاری ادراری
تحریریه زندگی آنلاین : به هرگونه شکایت از دفع بی‌اختیار ادرار، به‌نحوی‌که فرد با اراده خود قادر به کنترل آن نباشد بی‌اختیاری ادراری گفته می‌شود. بی‌اختیاری ادراری می‌تواند در هر دو جنس زن و مرد دیده شود. علاوه بر این ممکن است در سنین مختلف از کودکی تا پیری و به علل مختلف رخ دهد. جهت تشخیص و درمان بی‌اختیاری ادرار، ابتدا لازم است با انواع بی‌اختیاری ادرار آشنا شویم.
بیشتربخوانید:
انواع بی‌اختیاری ادراری در زنان
*بی‌اختیاری ادراری فوریتی:
به شرایطی که دفع بی‌اختیار ادرار همراه با حالت فوریت رخ بدهد، بی‌اختیاری فوریتی گفته می‌شود. معمولاً در این حالت ریزش ادرار قبل از آن‌که فرد بتواند خودش را به دستشویی برساند رخ می‌دهد. شیوع این نوع بی‌اختیاری آن‌قدر زیاد است که حدود یک‌سوم کل موارد بی‌اختیاری ادرار از این نوع هستند.
* بی‌اختیاری ادراری استرسی:
به شکایت از دفع بی‌اختیار ادرار که با فعالیت ورزشی، سرفه، عطسه و یا زور زدن رخ بدهد بی‌اختیاری استرسی گفته می‌شود. این نوع بی‌اختیاری در خانم‌ها شایع‌تر است و حدود نیمی از موارد بی‌اختیاری ادرار از این نوع هستند.
*بی‌اختیاری ادراری ترکیبی:
نوع ترکیبی بی‌اختیار ادراری حالتی است که هم با افزایش فشار شکمی و هم با احساس فوریت ادرار، ریزش ادرار دیده می‌شود. این نوع بی‌اختیاری کمتر از نیمی از موارد (30-50 درصد) بی‌اختیاری را از نظر شیوع شامل می‌شوند.
*بی‌اختیاری ادراری مداوم:
شکایت از دفع بی‌اختیار ادرار به‌طور مداوم به‌نحوی‌که فرد هم در بیداری هم در خواب در طی راه رفتن، نشستن بدون هیچ‌گونه فشار شکمی یا احساس فوریت و به‌طور مداوم در حال ریزش ادرار است. این نوع بی‌اختیاری شایع نیست، معمولاً متعاقب اعمال جراحی لگنی یا سابقه پرتودرمانی لگنی و به علت ایجاد فیستول بین مثانه و رحم یا مثانه واژن ایجاد می‌شود.
بیشتربخوانید:
بی‌اختیاری ادراری در زنان چه اثراتی بر زندگی اجتماعی آنان می‌گذارد؟
*بی‌اختیاری ادراری در زنان
تقریباً تمام جنبه‌های زندگی فرد مبتلابه بی‌اختیاری ادرار تحت تأثیر این بیماری قرار می‌گیرد. ارتباطات این بیماران به‌ویژه فعالیت جنسی آنان به علت نگرانی از ریزش ادرار به‌شدت محدود می‌شود. این افراد اغلب مسافرت‌هایشان را محدود می‌کنند حتی مسافت‌های کوتاه، زیرا پیدا کردن سرویس بهداشتی مناسب در طول سفر فرد دغدغه‌های اصلی این بیماران است.
شیوه غذا خوردن و نوشیدن و حتی لباس پوشیدن این بیماران تحت تأثیر بیماری تغییر می‌کنند. اساساً این بیماران سعی می‌کنند لباس‌های تیره بپوشند و مصرف مایعات و غذاهای آبکی و میوه‌جات را محدود کنند.
اختلال خواب یک عارضه آزاردهنده در این افراد است زیرا مجبورند شب‌ها دو یا سه بار با احساس شدید ادرار از خواب بیدار شوند و حتی در بعضی از موارد به علت ریزش ادرار مجبور به استحمام و تعویض لباس می‌شوند. نکته بعدی اثر این بیماری روی کیفیت کار این بیماران در محیط کار است. طبیعتاً تحت تأثیر نگرانی‌های ناشی از ریزش ادرار و نیاز مکرر به سرویس بهداشتی، فعال بودن در محیط کار و اصولاً کفایت در محیط کار به‌شدت آسیب می‌بیند. به عقیده بیماران مسن دچار بی‌اختیاری ادراری اثر این بیماری در کاهش کیفیت زندگی حتی بیشتر از دیابت و التهاب مفصلی برای آنان بوده است.
عوامل خطرساز در بروز بی‌اختیاری ادراری در زنان کدام‌اند؟
مهم‌ترین عوامل خطرساز در خانم‌ها عبارت‌اند از:
1- سن:
افزایش سن به‌عنوان یک عامل خطرساز مهم مطرح است. با ورود به سن یائسگی در خانم‌ها و کاهش سطح هورمون‌های جنسی شلی عضلات و تاندون‌های لگنی بیشتر شده که طبیعتاً بروز بی‌اختیاری ادرار استرسی را افزایش می‌دهد. همچنین در دهه 7 و 8 زندگی به علت تغییرات بافتی در عضله مثانه اختلالات انقباضی در مثانه شایع‌تر شده و بی‌اختیاری ادراری فوریتی افزایش می‌یابد. از سوی دیگر بیماری‌های همراه در سنین پیری مانند دیابت، فشارخون، نارسایی قلبی، سکته قلبی و سکته مغزی، اختلالات مغزی مانند دمانس، پارکینسون افزایش می‌یابند. ازاین‌رو به علت الزام به استفاده از داروهای متعدد برای بیماری‌های همراه، شیوع بی‌اختیاری ادراری در سنین پیری تشدید می‌شود.
2- حاملگی:
در طول حاملگی به‌ویژه با افزایش سن حاملگی، احتمال بروز بی‌اختیاری ادرار به‌ویژه نوع بی‌اختیاری استرسی بیشتر می‌شود. پس از زایمان در طی سه ماه اول درصورتی‌که ورزش‌های کف لگن به‌طور مرتب انجام شود، بی‌اختیاری کاهش می‌یابد و از 60% به 30% می‌رسد.
3- نوع زایمان:
در مقایسه بین سزارین و زایمان طبیعی، سزارین احتمال خطر کمتری برای بروز بی‌اختیاری ادراری به‌ویژه نوع استرسی دارد. البته باید توجه داشت که در بعضی از موارد زایمان طبیعی عوامل خطرساز وجود دارد. این عوامل شامل مدت طولانی زایمان، استفاده از فورسپس برای زایمان طبیعی و وزن بچه بیشتر از 4 کیلوگرم است. در یک خانم با یک‌بار حاملگی و زایمان، ریسک بروز بی‌اختیاری ادراری نسبت به خانمی که هرگز حاملگی نداشته یک و نیم برابر بالا می‌رود. البته با حاملگی‌های بعدی این ریسک باز هم بالاتر می‌رود.
بیشتربخوانید:
4- درمان‌های هورمونی:
مصرف قرص استروژن خوراکی با یا بدون پروژسترون شیوع بی‌اختیاری ادراری را در خانم‌های میان‌سال افزایش می‌دهد. ولی استفاده از استروژن موضعی به‌صورت کرم واژینال اثری روی تشدید بی‌اختیاری ادرار ندارد و حتی باعث بهبودی آترونی واژن و کاهش عفونت ادراری مکرر می‌شود.
5- چاقی:
چاقی روی شدت همه انواع بی‌اختیاری ادراری تأثیر تشدیدکننده دارد. در واقع اگر شاخص توده بدنی بالاتر از 30 باشد، شیوع بی‌اختیاری ادراری را دو برابر می‌کند. هرچند با کاهش وزن اثرات بهبودی در بی‌اختیاری ادراری به‌طور واضح دیده می‌شود.
6- سیگار کشیدن:
ارتباط واضحی بین بی‌اختیاری ادراری و سیگار کشیدن وجود دارد. سیگار باعث تشدید بیماری‌های مزمن ریوی، سرفه‌های مکرر، عفونت ریوی و درنتیجه افزایش بروز بی‌اختیاری استرسی می‌شود.
7- رژیم غذایی:
رابطه مستقیمی بین مصرف نوشیدنی‌های کافئین دار (چای و قهوه) و بی‌اختیاری ادراری فوریتی وجود دارد.
8- بیماری‌های طبی:
دیابت و افسردگی دو تا از مهم‌ترین بیماری‌هایی هستند که با بی‌اختیاری ادراری ارتباط واضح دارند. دیابت در هر دو نوع تیپ I و II باعث افزایش بروز بی‌اختیاری ادراری می‌شود. هرچند در تیپ II بیشتر است.
نگاهی به فیزیولوژی چرخه ذخیره ادرار در مثانه و چگونگی دفع آن:
کنترل ادرار از راه اشتراک عمل و عمل متقابل بین مکانیسم‌های عصبی، عضلانی، سلولی و بافت همبندی و هورمونی که سیستم ادراری تحتانی را در برمی‌گیرند و ساختمان‌هایی که آن را احاطه می‌کنند به دست می‌آیند و اختلال در هرکدام از این عوامل مرتبط با کنترل ادرار، منجر به بی‌اختیاری ادراری می‌شود. عملکرد دستگاه ادراری تحتانی را می‌توان به دو مرحله مجزا تقسیم کرد.
1- مرحله ذخیره‌سازی (پر شدن): در چرخه ذخیره و تخلیه ادرار، 99% زمان صرف ذخیره ادرار می‌شود.
2- مرحله تخلیه (ادرار کردن): کمتر از 1% زمان در تخلیه ادرار صرف می‌شود.
در مرحله ذخیره ادرار، تدریجاً مثانه به‌وسیله ادراری که از حالب ها وارد آن می‌شود پر می‌کردد. در واقع با پر شدن مثانه حجم آن افزایش می‌یابد ولی فشار داخل مثانه افرایش قابل‌توجهی پیدا نمی‌کند. این ویژگی را تطابق عضلات مثانه یا کمپلیانس مثانه می‌گویند؛ یعنی افزایش حجم مثانه بدون افزایش محسوس در فشار داخلی آن. با داشتن این قابلیت مثانه می‌تواند بدون افزایش فشار و انتقال فشار به سیستم ادراری فوقانی ادرار را در خود ذخیره کند.
آنچه باعث این تطابق می‌شود ویژگی کشسانی در بافت مثانه است. علاوه بر این رفلکس‌های عصبی وجود دارند که کشش عضله مثانه را در هنگام پر شدن مثانه کنترل می‌کنند. در این مرحله باید مجرای ادرار و ساختمان‌های اسفنکتری بسته باشند. ازاین‌رو مقاومت بالای مجرای خروجی و کنترل ارادی ادرار حفظ می‌شود. البته در مرحله تخلیه ادرار این فعالیت‌ها معکوس می‌شوند. در مرحله تخلیه یا ادرار کردن شل شدن عضله مثانه متوقف می‌شود. در عوض عضله مثانه منقبض و اسفنکترها باز و مقاومت مجرا پایین می‌آید. سپس تخلیه کامل ادرار انجام می‌شود در پایان این مرحله دوباره برگشت به مرحله ذخیره که با پر شدن مثانه همراه است روی می‌دهد.
*ساختار مجرای ادرار و اسفنکتر ادراری در زن و مرد و تفاوت‌های آن:
توجه به این نکته حائز اهمیت است که یکی از علل تفاوت در کنترل ادرار بین مردان و زنان و بهتر بودن این کنترل در مردان مربوط به تفاوت ساختمان مجرای ادراری و اسفنکتر ادراری در مردان و زنان است.
در مردان طول مجرای ادرار بلندتر از زنان است. همچنین وجود غده پروستات که زیر گردن مثانه قرارگرفته مقاومت در مجرا را بالا می‌برد. از طرفی اسفنکتر داخلی در مردان به‌صورت کامل از گردن مثانه تا قسمت میانی مجرا کشیده شده است. علاوه بر تمام این شرایط، در مردان یک اسفنکتر خارجی قوی نیز در قسمت مجرای مامبرانو (بعد از پروستات) قرارگرفته و مجموع این عوامل ساختار قوی و مستحکمی جهت کنترل ادرار در مردان تشکیل می‌دهند.
در زنان گردن مثانه قوی نیست و طول مجرای ادراری کوتاه‌تر از مردان است. همچنین عضلات اسفنکتر داخلی مثل مردان حلقوی نیست بلکه نعل اسبی و فقط در سطح جلویی مجرا قرار دارد.
با این شرایط در زنان فقط اسفنکتر خارجی در ناحیه میانی مجرای ادراری وجود دارد. البته جهت کمک به این ساختار چند مکانیسم حمایتی وجود دارند. ازجمله لیگمان‌های نگه‌دارنده (بافت‌های طناب مانندی که از بافت همبندی قوی ساخته شده‌اند) که نقش حمایتی دیواره قدامی واژن را دارند و همچنین مخاط داخل مجرای ادراری که همواره مجرای ادراری را در حالت بسته نگه می‌دارد.
بیشتربخوانید:
*چگونگی کنترل عصبی سیستم ادراری تحتانی (مثانه و مجرای ادرار):
دستگاه ادراری تحتانی (مثانه و مجرای ادرار) توسط مجموعه‌ای از ارتباطات عصبی کنترل می‌شوند. این مجموعه همگام باهم عمل ذخیره‌سازی، کنترل، دفع ادرار و قطع ارادی جریان ادرار را تنظیم می‌کنند. مثانه و مجرای ادراری توسط سه دسته از اعصاب محیطی (شامل اعصاب سمپاتیک، پاراسمپاتیک، سوماتیک) عصب‌گیری می‌شوند.
عصب پاراسمپاتیک لگنی از طناب نخاعی در سطح نخاعی S2 تا S4 منشأ می‌گیرد. نقش این عصب حفظ انقباض عضله مثانه در مرحله تخلیه ادراری و شل کردن هم‌زمان اسفنکتر خارجی مجرا است. عصب سمپاتیک از طناب نخاعی T6 تا L1 منشأ می‌گیرد. نقش آن شل کردن عضله مثانه در مرحله پر شدن مثانه و هم‌زمان تحریک کردن گیرنده‌های ∝ در گردن مثانه و مجرای ادراری است. تحریک این گیرنده‌ها باعث افزایش مقاومت مجرا و عدم ریزش ادرار در مرحله پر شدن مثانه می‌شود. عصب پودندال که از طناب نخاعی (S_2-S_4) منشأ می‌گیرد با انقباض اسفنکتر خارجی مجرا در مرحله پر شدن مثانه، کنترل ادراری را در این مرحله به عهده دارد.
علاوه بر اعصاب محیطی فوق، مرکز کنترل حرکات مثانه در قشر مغز (در لوب فرونتال) قرار دارد که تأثیر آن باعث مهار انقباضات مثانه است. همچنین تنظیم متقابل عملکرد اسفنکتر خارجی و مثانه در قسمت مغزمیانی انجام می‌گردد که به نام P.M.C شناخته می‌شود. در این مرکز با ارتباطات زیادی که با سایر نواحی مغز و هیپوتالاموس و مراکز کنترل ادرار در نخاع دارد، هماهنگی را بین این مراکز انجام می‌دهد. سپس دستورات نهایی جهت کنترل ادرار به مراکز نخاعی صادر می‌گردد.
*علل بی‌اختیاری ادراری در زنان:
همان‌طور که توضیح داده شد کنترل ادرار توسط اشتراک عمل بین مکانیسم‌های عصبی، عضلانی، اسفنکتری و بافت همبندی که سیستم ادراری را در برمی‌گیرند به دست می‌آید. نقصان عملکرد در هرکدام از این عوامل منجر به بی‌اختیاری ادراری می‌شود. با توجه به عملکرد دستگاه ادراری تحتانی که به دو مرحله پر شدن و تخلیه شدن تقسیم می‌شود علل بی‌اختیاری ادرار می‌توانند مربوط به هرکدام از این دو مرحله یا ترکیبی از هر دو باشند.
الف) عللی که در مرحله ذخیره ادرار تأثیر می‌گذارند:
این علل شامل بیماری‌هایی هستند که باعث بروز انقباضات غیرارادی و بروز بی‌اختیاری فوریتی در این مرحله شوند. شایع‌ترین این بیماری‌ها شامل التهاب و عفونت مثانه است. علاوه بر این بیماری‌هایی که سیستم کنترل‌کننده عصبی دستگاه ادراری را درگیر می‌کنند نیز می‌توانند باعث بروز انقباضات غیرارادی شوند مانند سکته مغزی، تومور مغزی، آسیب نخاعی، پارکینسون. همچنین عواملی که باعث انسداد خروجی ادرار از مثانه می‌شوند مانند تنگی مجرا و گردن مثانه (که عمدتاً در خانم‌ها به علت سابقه جراحی‌های قبلی برای بی‌اختیاری ادراری یا افتادگی مثانه ایجاد می‌شود) باعث بروز انقباضات غیرارادی مثانه می‌شوند. همه علل فوق می‌توانند در این مرحله باعث بروز بی‌اختیاری ادرار شوند.
- دسته دیگر بیماری‌هایی هستند که باعث کاهش ظرفیت پذیری (کمپلیانس) مثانه می‌شود و بی‌اختیاری ادراری فوریتی ایجاد می‌کنند. شامل سل مثانه، شیستوزومیازیس مثانه، فیبروز مثانه به علت رادیوتراپی، مثانه نوروژنیک) اختلال عملکرد عصبی) می‌باشند.
عواملی که اختلال در عملکرد اسفنکتر مجرای ادراری ایجاد کرده و باعث بی‌اختیاری ادراری استرسی (همراه با افزایش فشار شکمی) می‌شوند. شامل عمل‌های جراحی آسیب رساننده به اسفنکتر ادراری، اعصاب مثانه و مجرای ادراری، سابقه رادیوتراپی هستند. همچنین مواردی که به علت شل شدن عضلات و فاشیاهای کف لگن که در خانم‌ها عمدتاً متعاقب زایمان‌های متعدد رخ می‌دهد باعث می‌شود، اثر حمایتی آنها از مجرای ادراری کاهش‌یافته و باعث بروز بی‌اختیاری ادرار استرسی شود.
یک عامل دیگر سابقه جراحی‌های رحم و واژن است. این جراحی‌ها باعث بروز فیستول بین رحم و مثانه یا واژن به مثانه می‌شوند و بی‌اختیاری مداوم ادرار ایجاد می‌کنند.
ب) عللی که در مرحله تخلیه ادرار تأثیر می‌گذارند:
این دسته شامل عواملی هستند که باعث تضعیف یا فقدان انقباض عضله مثانه می‌شوند. مانند بیماری دیابت، کهولت سن، آسیب عصبی، داروها که باعث عدم توانایی تخلیه ادرار و بی‌اختیاری لبریزی می‌شوند. علاوه بر این عواملی که با انسداد در خروجی مثانه همراه‌اند مثل تنگی مجرا و گردن مثانه باعث بروز بی‌اختیاری لبریزی می‌شوند، همچنین عللی که باعث عدم هماهنگی بین انقباض عضله مثانه و شل شدن اسفنکتر ادراری می‌شوند (مثانه نوروژنیک) جزو این دسته علل هستند.
*درمان بی‌اختیاری ادراری در زنان:
درمان معمولاً با توجه به دیدگاه و احساس نیاز و انتظارات بیمار و اینکه روحیات و توان جسمی بیمار چگونه است، توسط پزشک برای بیمار انتخاب می‌شود. در جوامع مسلمان حتی یک قطره ادرار هم ازنظر بیمار مانع از انجام تکالیف شرعی وی تلقی می‌شود. لذا در این جوامع مفهوم درمان برای آنها خشک بودن کامل است. از سوی دیگر دسترسی به امکانات درمانی، هزینه اقتصادی و شرایط اجتماعی و جسمانی بیماران باید توسط پزشک لحاظ شود. درمان‌های بی‌اختیاری ادراری عموماً دو شیوه جراحی و غیر جراحی را شامل می‌شوند. شیوه‌های غیر جراحی به دو صورت درمان‌های نگه‌دارنده و درمان‌های داروئی است.
*درمان‌های نگه‌دارنده و مراقبتی جهت بی‌اختیاری ادراری
درمان‌های نگه‌دارنده شامل روش‌های غیر جراحی است. این شیوه‌ها جهت تقویت عضلات کف لگن و متعاقباً افزایش فشار و قدرت قسمت خروجی ادرار از مثانه به کار گرفته می‌شود. علاوه بر این تکنیک‌های کنترل و سرکوب کردن احساس فوریت ادرار در بیمار و تغییر عادات مربوط به ادرار کردن را هم شامل می‌شوند.
*تهیه جدول روزانه
مربوط به حجم مایعات مصرفی و ادرار دفع شده و دفعات احتمالی ریزش ادرار به مدت 3 روز توسط بیمار است. با تهیه این جدول توسط بیمار، به وی کمک می‌شود تا به عادات نوشیدن و ادرار کردن و دفعات واقعی بی‌اختیاری ادراری و مواردی از بی‌اختیاری ادراری که به فعالیت‌های بیمار وابسته هستند، پی ببرد. از طرفی پزشک هم با اطلاعاتی که از این جدول به دست می‌آورد به تشخیص دقیق‌تر نوع بی‌اختیاری ادراری و درمان مناسب آن راهنمایی می‌شود.
* تمرین و تقویت عضلات کف لگن یا تمرین کگل
هدف از این شیوه که تمرینات کگل نیز گفته می‌شوند، در واقع قوی‌تر شدن عضلات کف لگن و افزایش قدرت اسفنگتر ادراری است. درنتیجه این تمرینات کنترل ادراری مؤثرتر رخ می‌دهد. در واقع بیمار باید فقط همان عضلاتی را منقبض کند که اطراف مجرای ادراری هستند. درست مانند حالتی که ادرار می‌خواهد در شرایط نامناسب دفع شود و بیمار با انقباض این عضلات جلوی ریزش آن را می‌گیرد. انقباض این عضلات باید به‌گونه‌ای انجام دهد که فقط واژن به داخل و بالا کشیده شود و بیمار عضلات دیگر را منقبض نکند. برای آقایان توصیه می‌شود انقباض به شیوه‌ای باشد که ریشه آلت را به سمت بالا بکشاند.
در بعضی مراکز با اضافه کردن بیوفیدبک، به بهبود کیفیت این تمرینات کمک می‌کنند. در بیوفیدبک در واقع با استفاده از ابزارهایی میزان انقباض عضلات هدف را مانیتور کرده و آنها را نشان می‌دهند. با این شیوه پزشک مطمئن می‌شود که بیمار عضلات هدف را به‌درستی منقبض کرده و همچنین طول زمان و شدت انقباض را هم رعایت می‌کند.
*انقباض را می‌توان با دو شیوه انجام داد:
کوتاه و سریع که انقباض برای 2– 1 ثانیه است و سپس شل کردن با همان زمان است.
طولانی و نگه‌دارنده، که این شیوه مؤثرتر می‌باشد. در واقع با این متد، عضلات اطراف مجرای ادرار به مدت 5 ثانیه توسط فرد در حالت انقباض مداوم قرار می‌گیرد و سپس 5 ثانیه شل می‌شوند. این انقباضات را می‌توان روز اول با 5 عدد شروع کرد و سپس هر روز یک یا دو عدد به آن افزود. این انقباضات باید در سه وضعیت خوابیده، سپس نشسته، سپس ایستاده انجام شوند که به این سه مرحله یک دوره می‌گویند. یعنی فرضاً در روز اول که با 5 عدد شروع می‌شود 5 تا انقباض و شل شدن در وضعیت خوابیده 5 تا نشسته و 5 تا ایستاده انجام می‌شود. بهتر است وقتی تعداد انقباضات به بیست عدد رسید آنها را در دو مقطع زمانی صبح و عصر انجام داد. سپس می‌توان این تمرینات را بسته به تحمل و همکاری بیمار افزایش داد. معمولاً افزایش قدرت عضلانی به‌تدریج انجام می‌گیرد. پس از حدود یک تا دو ماه مداومت در انجام کار افزایش قدرت این عضلات توسط بیمار حس می‌شود.
*تمرین مثانه
الف – سرکوب کردن احساس فوریت
در این روش توصیه می‌شود، در شروع احساس فوریت ادرار، بیمار عضلات کف لگن را به‌صورت طولانی منقبض کند و بنشیند و سریعاً به سمت توالت ندود. پس از نفس عمیق و رفع احساس فوریت، با قدم‌های آرام به سمت دستشویی برود. این روش در کاهش احساس فوریت و شب‌ادراری مؤثر بوده است.
ابتدا فرد هر یک ساعت یک‌بار دستشویی می‌رود سپس هر هفته 30 – 15 دقیقه این فواصل را عقب می‌برد تا به فواصل 3 ساعت یک‌بار برساند.
– مصرف مایعات _ بهتر است حجم مایعات مصرفی در حد یک و نیم لیتر در روز یا cc30 به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز باشد. یعنی برای فرد 60 کیلوگرمی ماکزیمم 1800 سی‌سی در روز. علاوه بر این بهتر است مصرف مایعات به‌صورت مساوی در کل روز پخش شود. برای بیمارانی که شب‌ادراری دارند از حدود ساعت 8 شب به بعد مایعات مصرف نشود. مصرف مایعاتی که حاوی کافئین و الکل هستند کاهش یابد.
– تنظیم عملکرد روده
یبوست باید درمان شود و فرد حداقل سه بار در هفته دفع مدفوع داشته باشد. مصرف میوه‌جات و سبزی جات حاوی فیبر افزایش یابد.
– کنترل چاقی و کاهش وزن
کاهش وزن نقش عمده‌ای در کاهش بی‌اختیاری ادراری دارد.
*درمان دارویی بی‌اختیاری ادراری در زنان
شیوه عملکرد درمان داروئی عمدتاً ٌ با کاهش انقباضات مثانه و درنتیجه کاهش فشار مثانه و در برخی داروها با افزایش قدرت عضلانی اسفنگتر مجرای ادراری است. اولین خط درمان داروئی، داروهای آنتی موسکارینی هستند که هم در درمان مثانه بیش‌فعال و هم بی‌اختیاری ادراری فوریتی مؤثر بوده‌اند. این داروها عمدتاً با بلوک گیرنده‌ای موسکارینی در عضله دترسور مثانه باعث کاهش انقباض عضله دترسورو درنتیجه کاهش احساس فوریت ادرار و بی‌اختیاری فوریتی و کاهش تکرار ادرار می‌شوند. این داروها مانند: اکسی بوتنین، تولترودین و سولیفناسین توسط پزشک تجویز می‌شوند. عوارض دارویی شامل: خشکی دهان، تاری دید و یبوست است. جهت کاهش این عوارض، دارو را باید با مقدار کم شروع کرده و تدریجاً بالا برد. در صورت بهبود علائم، بیمار می‌تواند تا 6 ماه از دارو استفاده نماید و سپس تدریجاً کم کند.
دولوکستین: تنها دارویی که مجوز (FDA) را جهت درمان دارویی بی‌اختیاری ادراری استرسی دارد و با افزایش قدرت اسفنگتر مجرای ادراری مانع از ریزش ادرار می‌شود.
استروژن: مصرف خوراکی آن باعث تشدید بی‌اختیاری ادراری می‌شود. ولی مصرف کرم موضعی آن در خانم‌های یائسه باعث کاهش عفونت ادراری و بهبود مخاط سیستم ادراری و کمک به کنترل ادرار می‌شود.
درمان‌های جراحی بی‌اختیاری ادراری در زنان
نکته مهم قبل از انتخاب هرگونه عمل جراحی توسط پزشک، استفاده از ارزیابی دقیق قبل از عمل و انجام حتمی تست یورودینامیک (نوار مثانه) است. این تست جهت افتراق انواع بی‌اختیاری ادراری و انتخاب بهترین نوع عمل برای بیماران ضروری است و بدون انجام آن احتمال شکست جراحی بالا است. علاوه بر این جراح باید با معاینه دقیق، پرولاپس‌های لگنی را نیز بررسی کند. درصورتی‌که علاوه بر بی‌اختیاری ادراری، افتادگی مثانه، رحم و یا رکتوم وجود داشته باشد، باید همراه با جراحی بی‌اختیاری ادراری، پرولاپس‌ها هم ترمیم گردند.
*روش‌های جراحی برای بی‌اختیاری ادراری عمدتاً سه دسته‌اند:
الف- روش‌های جراحی شکمی مانند روش برچ که هم به‌صورت باز و هم لاپاراسکوپیک انجام می‌شود.
ب- روش‌های جراحی از طرق واژن مانند اسلینگ مجرای میانی با مش، اسلینگ با فاشیای عضله زکتوس
ج- روش‌های آندوسکوپی که تزریق مواد حجم دهنده از طریق آندوسکوپی در گردن مثانه انجام می‌شود. در این شیوه که با مواد مختلفی مثل: چربی، کلاژن و حتی سلول‌های بنیادی انجام‌شده، با اثر کوتاه‌مدت و اثربخشی کمی همراه بوده است.
در روش برچ که جزو جراحی‌های شکمی است، سال‌ها شیوه اصلی برای درمان بی‌اختیاری ادراری بود ه است در این جراحی بخش‌های طرفی و قدامی واژن با نخ‌های غیرقابل جذب به لیگمان کوپر فیکس می‌شوند. این عمل هم به‌صورت باز و هم لاپاراسکوپیک انجام می‌گردد.
درروش اسلینگ با فاشیای خود بیمار معمولاً از فاشیای رکتوس یا فاشیالاتای بیمار استفاده می‌شود. نواری به عرض 2 – 1 سانت به طول مناسب برداشته و زیر گردن مثانه گذاشته می‌شود (شکل زیر).
درروش اسلینگ مجرای میانی مجرای یک عدد مش پلی پروپیلین با عرض 2-1 سانت زیر قسمت میانی مجرا گذاشته می‌شود و با ابزار مخصوص دو طرف مش یا از سوراخ‌های ابتوراتور دو طرف خارج می‌شود یا از پشت استخوان عانه عبور می‌کنند. در حال حاضر این شیوه یکی از شایع‌ترین روش‌های جراحی بی‌اختیاری ادراری استرسی است. موفقیت درمان با این روش 90 -75 درصد بوده و عوارض آن کمتر از روش برچ است.
روش مینی اسلینگ: که با یک برش کوچک مش کوچک‌تری زیر قسمت میانی مجرا گذاشته می‌شود که فقط به فاشیای لگنی فیکس می‌شود و از سوراخ ابتوراتور رد نمی‌شود. نتایج طولانی‌مدت آن قابل‌توجه نبوده و فقط نتایج کوتاه‌مدت از آن حاصل‌شده است.
به‌طور خلاصه در حال حاضر روش اسلینگ با فاشیای رکتوس و روش اسلینگ مجرای میانی با مش پلی پروپیلن یا همان MUS روش‌های پیشنهادی اول جهت درمان
جراحی بی‌اختیاری ادراری استرسی می‌باشند.
