مروری بر درمان‌‌های دارویی و غیر دارویی افسردگی (۲)

داروهای مهار کننده‌ی برداشت مجدد سروتونین (SSRI)

فلوئوکستین، سرترالین، پاروکستین، سیتالوپرام و فلووکسامین از این دسته هستند. اگرچه هیچ دارویی به طور کامل برای همه بی‌خطر نیست، اما داروهای SSRI جزء بی‌خطرترین داروها هستند.

داروهای SSRI به ندرت با داروهای دیگر تداخل داشته یا مشکل‌آفرین می‌شود.  SSRIها داروهای خط اول برای درمان افسردگی در جمعیت عمومی، سالمندان، افرادی که بیماری همراه دیگری دارند، و زنان حامله می‌باشند.

کارایی درمانی SSRIها مشابه ضد افسردگی‌‌های سه‌حلقه‌ای است، اما عوارض جانبی آنها به شکل بارزی کمتر است.

البته باید به این نکته هم اشاره کرد که درجاتی از عصبی بودن همراه با گیجی، اختلالات خواب، علایم گوارشی و شاید عوارض جانبی جنسی در افراد درمان‌شده با SSRIها شایع‌تر از آنهایی است که با داروهای سه‌حلقه‌ای درمان می‌شوند ولی در مجموع این عوارض به نسبت کمتری بروز می‌کنند و نگران کننده نیستند.

از جمله عوارض شایع این دسته دارویی می‌توان به تهوع، خواب‌آلودگی، سرگیجه، اضطراب، مشکل در بینایی، کاهش اشتها، خستگی، تعریق زیاد، ضعف، کاهش وزن، تغییر در میل و توانایی جنسی، گلو درد، گرفتگی عضلات، خشکی دهان، بثورات پوستی، خارش، راش، سوء‌‌هاضمه، یبوست، درد شکم، استفراغ، نفخ و مشکلات گوارشی اشاره کرد.

مهار کننده‌‌های مونوآمینواکسیداز (MAOIs) 

ترانیل سیپرومین، فنلزین و ایزوکاربوکسازید، مکلوبومید، سلژیلین از این دسته دارویی هستند. مهارکننده‌‌‌های مونوآمین اکسیداز به‌دلیل عوارض جانبی و تداخل‌های دارویی خطرناکشان کمتر تجویز می‌شوند اما در درمان افسردگی بسیار مؤثرند.

MAOIها معمولاً به عنوان داروهای خط دوم برای افرادی که از سایر داروهای ضد افسردگی (از جمله سه‌حلقه‌ای‌ها و مهارکننده‌های بازجذب سروتونین) نتیجه نگرفته اند، به‌ویژه مبتلایان به افسردگی‌های آتیپیک و شدید تجویز می‌شوند.

این داروها در درمان اختلال هراس، فوبیای اجتماعی، بیماری پارکینسون، جلوگیری از حملات میگرن و ترک سیگار نیز مؤثرند. این داروها با مهار کردن مونوآمین اکسیداز آنزیمی که انتقال‌دهنده‌های عصبی را تخریب می‌کند، سطح سروتونین، اپی نفرین، دوپامین و مونوآمین‌های دیگر را در مغز بالا می‌برند.

از آن‌جایی که کاهش سطح این مواد یکی از عوامل افسردگی شمرده می‌شود، افزایش عملکرد آن‌ها به کنترل افسردگی و برخی مشکلات روانی دیگر می‌انجامد.

البته مصرف مواد غذایی که حاوی تیرامین (نوعی اسیدآمینه) هستند به همراه این داروها موجب بالارفتن فشار خون می‌شود زیرا تیرامین باعث آزاد شدن ذخایر مونوآمینی مانند دوپامین، نوراپی نفرین و اپی نفرین می‌شود که عامل بالا برنده فشارخون هستند.

تعدادی از مهمترین غذاهایی که درصد بالایی تیرامین دارند: پنیر، برخی مشروبات الکلی مانند آبجو، پوست موز، خمیر لوبیا و سویا، ماهی، جگر، سوسیس، گوشت نمک‌سود، میگو و... .

عوارض این داروها شامل موارد زیر است: سرگیجه، خواب‌آلودگی، سردرد، بیقراری، لرزش، اضطراب، کانفیوژن، گزگز اندام‌ها، ضعف، کاهش فشارخون وضعیتی، افزایش متناقض فشارخون، تپش قلب، تاکیکاردی، ادم، تاری دید، وزوز گوش، خشکی دهان، بی‌اشتهایی، تهوع، اسهال، یبوست،‌ درد شکمی، اختلال در انزال، ناتوانی جنسی، احتباس ادراری، آنمی، لکوپنی، ترومبوسیتوپنی، هپاتیت، اسپاسم عضلات، راش.

مهارکننده‌های جذب مجدّد سروتونین و نوراپی نفرین (SNRI)

ونلافاکسین داروی معروف این گروه دارویی است. این دارو برای درمان اختلال افسردگی ماژور و اختلال اضطراب فراگیر تأیید شده است. عوارض این دارو هم مشابه عوارض داروهای مهارکننده‌های جذب مجدّد سروتونین است.

تمام داروهای ضدافسردگی ممکن است خطر تشنّج را در برخی از بیماران از جمله آن‌هایی که صرع دارند، افزایش دهند. SSRI‌‌ها و SNRI‌‌ها معمولاً برای بیمارانی که دارای سابقه  تشنّج هستند مناسب‌ترند.

درمان‌‌های غیر دارویی افسردگی

علاوه بر داروهای مورد استفاده در درمان افسردگی، روش‌های متفاوت دیگری نیز وجود دارد که می‌توانند به عنوان کمک درمان مورد استفاده قرار گیرند و روند درمان را تسریع بخشند.

از جمله این روش‌ها می‌توان به استفاده از داروهای گیاهی، استفاده از مکمل‌‌ها، ورزش، مدیتیشن، یوگا، گروه درمانی، طب سوزنی و نور درمانی اشاره کرد. البته هیچ مدرک قطعی مبنی بر موثر بودن این نوع درمان‌ها بر افسردگی‌های شدید و متوسط وجود ندارد، اما برای افسردگی‌های خفیف‌ مفید واقع می‌شوند.

مصرف اسیدهای چرب امگا 3 می‌تواند در تسکین اختلالات افسردگی به خصوص میان افرادی که داروهای افسردگی مصرف می‌کنند موثر باشد. تحقیقات اخیر تاثیر مکمل‌‌های گوناگون دیگری را بر کنترل حالات افسردگی و کمک آنها به درمان را نشان می‌دهند.

در این راستا ممکن است مکمل‌‌های اسید فولیک، امگا 3، ویتامین D، و آدنوزیل متیونین در واقع اثربخشی داروهای ضد افسردگی را به حداکثر می‌‌رسانند.

همچنین به تاثیرات بالقوه مکمل‌‌های کراتین، روی، ویتامین C، و تریپتوفان اشاره می‌‌شود، اما تحقیقات بیشتری جهت تائید این اثرات مورد نیاز است.

مکمل‌‌های کراتین و تریپتوفان ممکن است به تولید سروتونین بیشتر در بدن کمک می‌‌نماید زیرا حاوی اسیدهای آمینه پیش ساز تمامی پروتئین‌‌هایی هستند که مواد شیمیایی عصبی، از جمله سروتونین را می‌‌سازند.

دلایل مشابهی وجود دارد که ویتامین‌‌های B1 ،B3 ،B5 ،B6 ،C و D در افرادی که از افسردگی رنج می‌‌برند مفید واقع می‌‌گردند، زیرا این ویتامین‌‌ها در کمک به تولید سروتونین مهم هستند.

مصرف مکمل‌‌های گیاهی حاوی گیاهان علف چای و زعفران در بیماران دچار افسردگی نتایج مثبتی در جهت کمک به درمان نشان داده است.

برای خواندن بخش اول -مروری بر درمان‌‌های دارویی و غیر دارویی افسردگی- اینجا کلیک کنید.