دکتر حسین کریمی؛ متخصص توانبخشی اعصاب اطفال
همه چشم را به عنوان یک عضو بینایی می‌شناسند و تمام عملکرد آن را در چگونگی اعمال دیدن خلاصه می‌کنند، در حالیکه چشم علاوه بر دیدن و یا بهتر بگوئیم همراه دیدن در چند عمل مهم دیگر نقش دارد مثل کمک به تعادل، کمک به بهتر حرکت کردن عمودی انسان (posture ) و نقش ویژه‌ای در ایجاد توجه تمرکز دارد.
کودک داون، معمولا بینایی تقریبا سالمی‌دارد ولی در سایر موارد گفته شده اشکالات متعددی می‌تواند داشته باشد، به علت اینکه این اشکالات بعدا اختلالات ذهنی، حرکتی، تعادلی و سرعت عملی را باعث می‌شود رفع این اشکالات کمک بسیار موثری به پیشرفت اعمال ذهنی، حرکتی و سرعت عمل کودک داون می‌تواند داشته باشد، سرعت عمل حرکات چشم پارامتر مهمی است برای فرآیندهای فوق، برای درک این اعمال بهتر است به ارتباطات چشم با سایر سیستم‌ها و هسته‌ها در ساقه مغز، تالاموس و بالاخره قشر مغز بپردازیم.
ساقه مغز
ناحیه‌ای از سیستم اعصاب مرکزی است که درست بلافاصله بعد از سیستم نخاعی شروع می‌شود و تا ناحیه اولیه قشر مغز ادامه دارد. تالاموس یک تشکیلات کامل عصبی است که حدودا به اندازه یک بادام است، مشخصه مهم آن اینست که کلیه حس‌های محیطی به این ناحیه می‌رسند و این قسمت که مثل یک دروازه و دوازده‌بان عمل می‌نماید و مقدار سیگنال حسی که مغز لازم دارد و یا برای مغز مناسب است، برای مغز فرستاده می‌شود، تعیین می‌شود و ارسال می‌کند.
اکثرسیگنال‌هایی که از تالاموس به مناطق مختلف مغز فرستاده می‌شود، جزء مناطق اولیه نامیده می‌شود؛ مثل سیگنال‌های بینایی به مناطق اولیه بینایی هدایت می‌شود (منطقه 17 مغزی)، در سایر حس‌ها هم تقریبا همین طور است، بعد از هدایت به مناطق اولیه برحسب اهمیت و عملکرد پیچیده آن حس به مناطق مختلف و لب‌های دیگر قشر مغز هدایت می‌شود تا علاوه بر عملکرد خود حس، در اعمال سایر حس‌ها و فرایندهای آینده ذهنی و حرکتی شرکت کند.
باید متذکر شویم اعمال حرکتی تعادلی و توجه وتمرکز سه سطح می‌تواند داشته باشد.
سطح اول: سطح ساقه مغز است که جزء مهم‌ترین سطوح از نظر توانبخشی و قابل درمان بودن و تشخیص زودرس است و امکان اقدام سریع درمانی در این سطح بخوبی وجود دارد.
سطح دوم: سطوح مغز میانی و تالاموس است. هر چند این سطح جزء لاینفک سطح اولیه است ولی نقش مهمی در تقسیم و هماهنگی اعمال حسی دارد.
سطح سوم: کورتکس سومین سطح است که توضیح مفصل‌تری لازم دارد و بیشتر در دقت یا سرعت عمل و توجه و تمرکز طولانی دخالت دارد، که در طول زندگی هر فردی مورد ضروری است و احتیاج به تمرین و مراقبت می‌باشد به خصوص در کودکان داون.
در سطح ساقه مغز، که محل ارتباط هسته‌های حرکتی چشم با همدیگر می‌باشد پایه‌های هماهنگی عملکرد چشم‌ها و تعادل را فراهم می‌کند، در صورت اشکال اولیه در این سطح ممکن است استرابیسم (انحراف چشم) و نیستاگموس (حرکات سریع غیرارادی چشم) چشمی ایجاد شود که وجود این اشکالات در تاخیر درمان توانبخشی تعادل نقش مهمی دارد....
برای خواندن بخش دوم- توانبخشی چشم‌ها در سندرم داون- اینجا کلیک کنید.
