اسهال در نوزاد و کودک

دکتر مهسا امیدیان : پزشک عمومی ؛ متخصص تغذیه و رژیم درمانی ؛ دانشگاه علوم پزشکی تهران

تحریریه زندگی آنلاین : سازمان جهانی بهداشت تعریف اسهال در کودکان بالای 6 ماه را، دفع مدفوع آبکی و شل 3 بار یا بیشتر از آن در 24 ساعت بیان کرده است.   در کودکان زیر 6 ماه بیشتر قوام مدفوع مطرح است و دفع مدفوع خیلی آبکی و شل اسهال نامیده می‌شود.

اسهال می‌تواند به صورت کوتاه مدت (حاد) و یا بلند مدت (مزمن) باشد.

 اسهال کوتاه مدت (حاد)

 معمولا 1 تا 2 روز (کمتر از 1 هفته) طول می‌کشد. این اسهال بیشتر به دنبال عفونت ویروسی یا مصرف غذا یا آب آلوده به باکتری اتفاق می‌افتد.

 اسهال بلند مدت (مزمن)

معمولا چندین هفته طول می‌کشد. اسهال مزمن اغلب به دلیل سندرم روده تحریک‌پذیر، بیماری‌های التهابی روده، سلیاک (بیماری خود ایمنی است که منجر به عدم تحمل گلوتن موجود در گندم می‌شود) و یا عفونت‌های انگلی اتفاق می‌افتد.

بیشتربخوانید:

درمان فوری اسهال، دل‌درد و دل‌پیچه

 علت‌های اسهال در نوزادان و کودکان

 عفونت‌های ویروسی: شایع‌ترین عامل اسهال عفونت‌های ویروسی است.

 عفونت‌های باکتریایی

 آلرژی‌های غذایی

 انگل‌ها

 واکنش‌های دارویی

 بیماری سلیاک

  بیماری‌های التهابی روده

اقداماتی که در زمان اسهال شیرخواران و کودکان توصیه می‌شود

 شایع‌ترین عامل اسهال، عفونت‌های ویروسی است، بنابراین توصیه می‌شود که از مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک اجتناب شود. گاهی اوقات مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک در اسهال‌های ویروسی سبب افزایش طول دوره بیماری می‌شود.

 تشخیص علت اسهال و انجام درمان مناسب به عهده پزشک معالج می‌باشد. در صورتی که شیرخوار یا کودک شما دچار اسهال شد تا زمان رسیدن به پزشک، جبران مایعات و الکترولیت‌های (سدیم و پتاسیم) از دست رفته و جلوگیری از کم‌آبی بدن، مهم‌ترین اقدام می‌باشد.

 برای جبران آب و الکترولیت‌های از دست رفته، استفاده از محلول او.آر.اس (ORS) بسیار مفید می‌باشد. او.آر.اس در داروخانه به صورت پودر، قرص جوشان و محلول آماده وجود دارد. روش آماده کردن پودرهای او.آر.اس به این صورت است که 1 بسته پودر را در ا لیتر (4 لیوان) آب جوشیده سرد شده ریخته، حل کرده و بعد از تهیه محلول، در یخچال نگهداری و به صورت خنک مصرف شود.

قرص‌های جوشان او.آر.اس طعم‌های بهتری دارند و کودکان بهتر می‌توانند آنها را تحمل کنند. بعد از تهیه قرص جوشان از داروخانه، هر عدد قرص را در 100 سی‌سی آب حل کرده و بعد از آن مصرف شود. محلول‌های آماده او.آر.اس نیز در برخی از داروخانه‌ها موجود می‌باشد که مانند قرص‌های جوشان طعم بهتری دارند و توسط کودکان بهتر تحمل می‌شوند. انواع محلول‌های او.آر.اس بهتر است به صورت خنک مصرف شوند. میزان مصرف او.آر.اس بسته به سن کودک شما و دفعات اسهال متفاوت می‌باشد. معمولا توصیه می‌شود در کودکان بین 6 ماه تا یکسال به ازای هر بار دفع مدفوع 75 سی‌سی (تقریبا 1 استکان) محلول او.آر.اس استفاده شود. اگر سن کودک شما بین یکسال تا یکسال و نیم است، توصیه می‌شود به ازای هر بار مدفوع آبکی 100 سی‌سی محلول

او.آر.اس استفاده شود و اگر سن کودک شما بین یکسال و نیم تا دو سال می‌باشد، توصیه می‌شود به ازای هر بار مدفوع آبکی، 140 سی‌سی یعنی 2 استکان محلول او.آر.اس استفاده شود.

 از دیگر توصیه‌ها به هنگام اسهال مصرف دوغ خانگی، ماست پروبیوتیک‌دار، سیب‌زمینی، برنج (به صورت کته) و موز کال می‌باشد.

 در دوران اسهال، آبمیوه‌ها به خصوص آبمیوه‌های صنعتی، نوشابه‌ها و شربت‌ها مانند شربت عسل نباید استفاده شوند. مواد غذایی شیرین مانند آبمیوه‌ها به دلیل اسمولالیته بالایی که دارند، آب بدن را به روده کشانده و سبب دفع بیشتر آب و الکترولیت‌ها می‌شوند.

 در شیرخوارانی که پوشک می‌شوند، برای جلوگیری از زخم ناحیه پوشک هنگام اسهال، بعد از هر بار دفع مدفوع با آب ولرم شسته و به آرامی خشک شوند. استفاده از پماد زینک اکساید نیز کمک‌کننده می‌باشد.

 بیشتربخوانید:

با میوه افزایش دهنده هوش کودکان آشنا شوید

 چند نکتـــه کلیدی درباره اسهال شیرخواران و کودکان

 اسهال علل مختلفی دارد، اما شایع‌ترین عامل اسهال عفونت‌های ویروسی می‌باشد، بنابراین از مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک اجتناب شود.

 مهم‌ترین اقدام والدین در مورد اسهال شیرخواران و کودکان تا رسیدن به پزشک و شروع درمان مناسب توسط پزشک، جلوگیری از کم‌آبی بدن کودکان می‌باشد. برای جلوگیری از کم‌آبی و جبران الکترولیت‌های (سدیم و پتاسیم) از دست رفته، استفاده از محلول او.آر.اس توصیه می‌شود. او.آر.اس به صورت پودر، قرص جوشان و محلول‌های آماده در داروخانه‌ها موجود می‌باشد. بهتر است انواع او.آر.اس به صورت خنک مصرف شود تا توسط کودک بهتر تحمل شوند.

 در صورت مشاهده کاهش حجم ادرار کودک یا شیرخوار، خشکی دهان و زبان، نداشتن اشک، بی‌قراری و بی‌حالی سریع‌تر برای رساندن کودک به پزشک اقدام کنید.

 در دوران اسهال کودکان از استفاده از انواع آبمیوه‌ها، نوشابه‌ها و شربت‌ها خودداری شود، چون به دلیل قند بالا سبب تشدید اسهال و کم‌آبی بدن می‌شوند.

 استفاده از مواد غذایی مانند دوغ خانگی، ماست پروبیوتیک‌دار، برنج به صورت کته، سوپ مرغ ، سیب‌زمینی و موز کال در دوران اسهال به بهبود آن کمک می‌کند.

 شست و شوی مرتب دست‌ها و استفاده از آ ب و غذای سالم و مطمئن در پیشگیری از اسهال‌های عفونی نقش مهمی دارد.