اســتـرس (۲)

کیوان علوی‌زاده ؛کارشناس ارشد روان‌شناسی مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی 

مقاوم‌ترها به استرس 

ویژگی‌های شخصیتی افراد مقاوم در برابر استرس در سه کلمه «تعهد»، «مهار و کنترل» و «تلاش و مبارزه» خلاصه می‌شود. احساس در مهار و کنترل رویدادهای زندگی همان احساس شایستگی و عزت نفس است که روی ارزیابی شناختی رویدادهای تنش‌زا تاثیر می‌گذارد.

اعتقاد و باور به اینکه «تغییرات زندگی امری طبیعی است و باید آنها را فرصتی برای رشد دانست تا تهدیدی برای امنیت». ویژگی شخصیتی ضعیف در برابر استرس الگوی تیپA است.

شخصیت‌های تیپ A به طور مزمن عصبی هستند، تند صحبت کرده و احساس کمبود وقت می‌کنند و از همه بدتر اینکه این حالت‌ها را با خصومت، تنفر و بدبینی به خود و افرادی که با آنها زندگی می‌کنند، انتقال می‌دهند. مشخص شده است که افراد تیپ A بیشتر در معرض بیماری قلبی هستند. به این افراد توصیه می‌شود از هیجانات خود بکاهند و الگوی تیپ B را سرمشق خود قرار دهند؛ یعنی افرادی که خونسردترند و نگرشی آرام، آسوده و مثبت به زندگی دارند.

مقابله مسأله‌مدار (برخورد منطقی با مشکل)

بعضی افراد برای مقابله با استرس به مقابله «هیجان‌مدار» رو می‌کنند که رفتاری مانند: استفاده از سیگار، الکل، داروها یا خالی کردن خشم خود بر سر دیگران و یا شناختی مانند فکر نکردن موقتی به مشکل، (به نظر خودم، ارزش نگرانی ندارد) است. اینگونه برخوردهای هیجانی ممکن است موقتا انطباقی هم باشند، ولی در واقع صورت مسأله اصلی پاک نشده و مشکل همچنان باقی است و حتی ممکن است شخص را بیشتر گرفتار استرس کند.

اما شیوه مقابله مسأله‌مدار می‌تواند به طور مستقیم با موقعیت یا محرک استرس‌زا مرتبط باشد؛ به طوری که در نهایت آن را کاهش دهد یا برطرف کند. این روش به فرد کمک می‌کند به راه‌حل‌هایی مفیدتر و متنوع‌تر برای مقابله با بحران‌های زندگی فکر کند و آنها را مورد بررسی قرار دهد، حل مسأله در مواردی از قبیل ازدواج، طلاق مشکلات تصمیم‌گیری شغلی – تحصیلی و حتی تمایلات خودکشی می‌تواند راه‌حل‌های مفیدی در اختیار ما بگذارد. 

به طور خلاصه تدابیر حل مشکل شامل مراحل زیر است:

1- شناسایی و تعریف مشکل (مشکل چیست؟)

2- تولید راه‌حل‌ها – بارش فکری (چه کاری می‌توان انجام داد؟)

3- بررسی راه‌حل‌ها (ممکن است چه پیش آید؟)

4- انتخاب بهترین راه‌حل‌ها (تصمیم چیست)؟

5- اجرا (چگونه باید اجرا کرد؟)6- مرور بر عملکرد و ارزیابی (آیا راه‌حل موثر بود؟)

با این حال به علت آشفتگی ذهنی، ممکن است امکان تفکر منطقی از فرد گرفته شود. در این حالت ضروری است زیر نظر یک متخصص روان‌شناس، فنون آرامش را آموخته و سپس مراحل روش حل مسأله انجام شود.

روش‌های روان‌شناسی برای حل استرس

روش‌هایی مانند، پسخوراندزیستی (biofeedback)، آرمیدگی (Relaxtion therapy)، درمان شناختی – رفتاری (CBT)، تنفس دیافراگمی، معنا درمانی (logotherapy)، حمایت اجتماعی (گروه‌های حمایت‌کننده در مورد مشکل خاص و مشترک)و کارگاه‌های آموزشی مهارت‌های زندگی از فنونی هستند که مورد استفاده قرار گرفته و بسیار مفیدند. با مراجعه به متخصصان روان‌شناسی می‌توان این فنون را فرا گرفت و تاثیر آن را در زندگی تجربه کرد.

منابع مالی و استرس

همه ما بارها این جمله را شنیده‌ایم که «پول همه چیز نیست»؛ اما وقتی به سازگاری با استرس مربوط می‌شود، پول و چیزهایی که می‌توان با پول خرید، منابعی مهم هستند. پول راه‌های از بین بردن منابع استرس را افزایش و به این ترتیب استرس را کاهش می‌دهد. هنگامی که فرد درآمد کافی دارد، از عهده خرید غذای مفید و سالم که به سلامتی او کمک می‌کند، برمی‌آید، به خود کمک پزشکی یا روان‌شناسی می‌کند،

یا شغل استرس‌زا را رها و جهت آموزش دوباره و یافتن شغلی دیگر هزینه می‌کند. همچنین می‌تواند از عهده ثبت‌نام در برنامه‌های ورزشی برآید و در محلی زندگی کند که نسبتا از وقوع جرم، شلوغی و آلودگی‌ها مصون باشد. خانه‌ای می‌خرد که طبق معیارهای ایمنی ضدآتش، ضدزلزله و از این قبیل است. افراد اگر مهارت‌های استفاده موثر از پول‌شان را داشته باشند از عهده مشکلات بهتر برمی‌آیند و استرس‌های بسیار کمتری را تجربه می‌کنند. 

روانشناسی به نام آبراهام مازلو (پایه‌گذار رویکرد روانشناسی انسان‌گرایی) پنج نیاز فطری را معرفی کرده است:

1- نیازهای فیزیولوژیکی

2- نیاز ایمنی

3- نیاز تعلق‌پذیری و عشق

4- نیازهای احترام به خود و دیگران

5- نیاز به خودشکوفایی (تحقق بخشیدن استعدادهای فردی). زمانی که نیازهای زیستی تا حدی مناسب برطرف شود، می‌توان نیازهای دیگر را پرورش داد. برای فردی که مدام نگران نیازهای اولیه و زیستی خود می‌باشد، نیازهایی مانند عشق و احترام و خودشکوفایی تقریبا پیش پا افتاده است. اما هنگامی که این نیازها برآورده شود، شخص دیگر با این نیازهای ابتدایی هدایت نمی‌شود و اهمیت این نیازها از بین می‌رود.

همچنان که برای افراد طبقه متوسط به ندرت پیش می‌آید که نگران نیازهای فیزیولوژیکی خود باشند. «با این حال نباید به صورت افراطی روی پول تاکید کرد. برای مقابله با فشارهای زندگی که به طور اجتناب‌ناپذیر با آنها مواجه هستیم به نکات زیر دقت کنید..

برای خواندن بخش سوم - استرس - اینجا کلیک کنید.