دکتر محمد مهدی شجری؛ متخصص گوش و حلق و بینی
یکی از پرسش‌هایی که والدین در هنگام ورود به مطب پزشکان در مورد اطفال خود می‌پرسند این است که آیا گوش بچه من چرک کرده است؟
عفونت گوش میانی از رایج‌ترین عفونت کودکان می‌باشد به طوری که التهاب گوش میانی بیشترین نیاز به آنتی‌بیوتیک را در بیماری‌های کودکان باعث می‌شود.
عفونت‌های گوش از عمده‌ترین علت‌های افت شنوایی در سنین کودکی می‌باشد. جالب توجه اینکه در هر سال معادل 5 میلیارد دلار هزینه و نزدیک به ششصد هزار جراحی‌های مختلف گوش به این علت در آمریکا انجام می‌گیرد.
شایان ذکر است که تقریبا همه‌ی بچه‌ها، حداقل یک بار در دوران کودکی خود، دچار نوعی عفونت گوش میانی می‌گردند. احتمال عفونت گوش میانی با عوامل زیر ارتباط نزدیکی می‌تواند داشته باشد.
1- سنین کودک
2- جنسیت مرد
3- استفاده از شیشه شیر به جای شیر مادر
4- دوقلوهایی که در محل‌های شلوغ با هم روز را سپری می‌کنند مانند مهدکودک‌ها
5- سیگار کشیدن در خانه
6- ژنتیک
7- عواملی مانند شکاف کام، مشکلات ایمنی بدن و...
8- حساسیت‌ها و عفونت‌های ویروسی
باید توجه داشت که در عفونت‌های گوش در کودکان معمولا پرده‌ی گوش سالم بوده و ترشحات داخل گوش میانی (پشت پرده صماخ) جمع شده و افت شنوایی ایجاد می‌نماید. در موارد حاد، جمع شدن ترشحات پشت پرده‌ی گوش همراه با تب، درد و قرمز شدن و تورم پرده‌ی گوش است و کودک معمولا دست خود را به طرف گوش درگیر نزدیک می‌کند.
البته در موارد مزمن، افت شنوایی و یا سنگینی گوش و گاهگاهی همراه درد گنگ گوش، تنها نشانه است.
عفونت گوش در فصل زمستان شایع‌تر است، گرچه ارتباط خاصی با دمای هوا ندارد، بلکه علت اصلی آن احتمالا ازدحام در مهدکودک‌ها و مدارس می‌باشد.
حال ببینیم باکتری که عامل عفونت است در مورد التهاب حاد گوش میانی از چه راه‌هایی به گوش وارد می‌شود:
1- از راه بینی (که معمولا با عفونت ویروسی شروع شده و به باکتریال تبدیل می‌گردد)
2- از تجمع باکتری‌ها در پشت بینی و حلق (نازوفارنکس)
3- از تجمع باکتری‌ها در محل لوزه‌ی سوم
التهاب مزمن گوش در کودکان کم سن‌تر معمولا حاصل عفونت حاد درمان نشده است و سموم تولید شده از تجمع باکتری‌ها نیز می‌تواند فعالیت طبیعی دفع ترشحات گوش را مختل نموده و باعث تجمع مایع بشود. عفونت‌های مزمن همراه با تجمع مایع در گوش میانی (پشت پرده‌ی گوش) می‌تواند به آرامی شروع شده و بیمار یا همراهان بیمار تا مدت‌ها متوجه این عفونت نشوند.
تغییر فشار هوا، مانند سفرهای هوایی یا سفر به مکان‌های کوهستانی و بلند نیز می‌تواند باعث عفونت و تجمع مایع در گوش میانی شوند، همچنین با سرعت به عمق آب رفتن (البته در صورت همراهی عوامل زمینه‌ای مانند حساسیت‌ها یا عفونت‌های بینی و لوزه‌ی سوم) می‌تواند به تشدید عفونت گوش میانی کمک کند.
تشخیص التهاب گوش
- معمولا در کودکان با سنین بالاتر، درد گوش و در کودکان با سنین کمتر، ناآرامی، بدخوابی و کشیدن گوش می‌تواند نشانه‌های قابل توجه باشد. در سنین پائین‌تر تب نیز در بیشتر مواقع وجود دارد.
- در کودکان با سنین بالاتر، بلند کردن صداهای تلویزیون و رادیو و مشکلات درسی می‌تواند زنگ خطری جهت بررسی التهاب گوش میانی باشد.
- معاینه توسط پزشک متخصص گوش و حلق و بینی الزامی و می‌تواند از بروز مشکلات بعدی جلوگیری کند. جهت تشخیص می‌توان از تست‌های شنوایی‌سنجی و بررسی فشار هوای گوش بهره برد.
درمان
- درمان بیماری باید به صورت جدی انجام پذیرد.
در مرحلهی اول آنتی‌بیوتیک‌های لازم، همراه با کنترل علایم عفونت‌های ویروسی، درمان عواملی نظیر برگشت عفونت از بینی و حتی اثرات اسید معده و کنترل واکنش‌های بیش از حد ایمنی که توسط لوزه‌ی سوم انجام می‌گیرد که می‌تواند گاهی تا چهار مرحلهی سه هفته‌ای ادامه داشته باشد.
در صورت عدم نتیجه‌ی رضایتبخش درمان طبی، مراحل بعدی خارج کردن مایع و ترشحات پشت پرده‌ی گوش می‌باشد که معمولا توسط ابزارهای تهویه‌ی هوا (ventilation Tube) می‌باشد. برداشت لوزه‌ی سوم و حتی لوزه‌های حلقی در برخی موارد موثر خواهد بود.