محمدرضا دژکام- روان شناس، روان درمانگر و مشاور ازدواج و خانواده
تحریریه زندگی آنلاین : پرسش مراجع
دختری دارم 4 ساله که مدتی است رفتارهایش به کلی تغییر کرده است. دائم سکوت اختیار می‌کند و با همسالانش ارتباط برقرار نمی‌کند و تنهایی را به بودن در جمع ترجیح می‌دهد. مشکلات او در خواب هم هست و در مهدکودک هم بی‌حوصله است و از رفتن به مهدکودک نیز امتناع می‌کند. در برقراری رابطه با دوستانش خیلی محدود شده و به نوعی دچار ناتوانی در برقراری ارتباط با مربیان مهد و ما شده است. نمی‌دانم چه کار باید بکنم؟ لطفا مرا راهنمایی کنید.
ندا – تهران
پاسخ روانشناس
خواهر گرامی! با توجه به شواهد و علائمی که شما از دخترتان ذکر کردید، این گونه تصور می‌شود که کودک شما به اختلال «گوشهگیری» مبتلا شده است، البته برای تشخیص بهتر باید دقیقا تمام علائم و نشانه‌ها و رفتارهای او از نظر بالینی مورد ارزیابی و سنجش درست قرار گیرد و این توسط یک درمانگر کار آزموده و مجرب امکان‌پذیر است. گوشهگیری، یکی از اختلال‌های رفتاری کودکان است که می‌تواند بازتاب‌های گوناگونی داشته باشد و عوامل به وجود آورنده آن متفاوتند! باید بیشتر بررسی کرد تا به این علل به وجود آورنده پی برد. شما فقط از علائم صحبت کردید، ولی شرایط محیطی و زندگی خودتان را توضیح ندادید. توصیه می‌کنم برای آنکه این گوشهگیری که می‌تواند به افسردگی نیز منجر شود، زودتر تحت درمان قرار بگیرد، حتما در اولین فرصت ممکن دخترتان را نزد یک روانشناس بالینی کودک ببرید و تمام علائم، نشانه‌ها و شرایط محیطی خانه و مهدکودک و هر آنچه را فکر می‌کنید می‌تواند در جهت تشخیص درست به درمانگر کمک کند، به او بگویید. نگران نباشید. فقط باید کمی صبر و حوصله داشته باشید. به خدای بزرگ امید داشته باشید و تلاش خود را برای بهبود مشکل دخترتان به کار بگیرید.
موفق باشید.
بیشتربخوانید:
تعریف گوشهگیری
گوشهگیری از نظر لغوی به معنی تنها و مجرد و در خلوت نشستن و از جمع کناره گرفتن است. گوشه‌گیر، کسی است که از مردم دوری می‌کند و عزلت می‌گزیند و بدان وسیله خود را با محیط اطراف سازگار می‌سازد، البته هر نوع عزلت و تنهایی، گوشهگیری تلقی نمی‌شود. هر انسانی گاهگاهی دوست دارد تنها باشد تا به خودشناسی و حل مشکلات زندگی‌اش بپردازد. گوشهگیری زمانی حالت بیماری پیدا می‌کند که فرد از آمیزش با جمع و همنوعان بیزار و بیمناک باشد. در این مورد، اگر گوشهگیری به موقع درمان نشود، به پیدایش حالات روانی شدید و افسردگی منجر می‌شود.
علائم و نشانه‌های گوشهگیری
گوشهگیری با یک سلسله علائم متعدد و به هم پیوسته همراه است. گوشه‌گیر چون مشکلاتش را نمی‌تواند در عالم واقعیت حل کند، به تحلیل فرو می‌رود و به خیال‌بافی می‌پردازد. او انسانی است بی‌هدف! نمی‌داند چه باید بکند و برای آینده‌اش چه طرحی بریزد! از مردم گریزان است و هر تمنا و خواهش را یک تحمیل تلقی می‌کند و در برابر آن به شدت مقاومت می‌کند. از این رو، با اطرافیان دچار تضاد و کشمکش می‌شود. برای دفاع از حقش اقدام نمی‌کند و کناره‌گیری را بر تلاش ترجیح می‌دهد. محدود ساختن تمام جنبه‌ها و فعالیت‌های زندگی، خجالت و سکوت، محرومیت، ناتوانی در برقراری رابطه با دوستان و معلمان، فرار از فعالیت‌های اجتماعی و به تعویق انداختن انجام دادن کارها، بی‌حوصلگی و کسالت و احساس خستگی و نگرانی از آینده، کمک نخواستن از دیگران هنگام نیاز، در انجام دادن کارها از این شاخه به آن شاخه پریدن، سازش با وضع موجود و اعتراض نکردن به آن، حتی در صورت احساس ناراحتی و نگرانی، تقصیر گناهان را به گردن گرفتن، ناتوانی در بروز احساس خصومت و پرخاشگری، پریشانی و بیقراری، غیبت از مدرسه، بی‌علاقگی به درس، عدم تمرکز حواس، اختلال در خواب و خوراک، بی‌اعتنایی به وقایع اطراف، مطرح نکردن اشکالات درسی در کلاس و مدرسه، عقب‌‌ماندگی درسی در بین دانش‌آموزان از جمله علائم و نشانه‌های گوشهگیری محسوب می‌شود.
بیشتربخوانید:
علل
عوامل متعددی موجب گوشهگیری می‌شود. غم و اندوه شدید و مداوم، فقر و تنگدستی، احساس گناه، ضعف و نقص جسمانی، تکبر و غرور، احساس حقارت شدید، عقب ماندگی درسی، پذیرفته نشدن در خانه و مدرسه، حسادت و انتقام‌جویی، احساس ترس و ناامنی، نابسامانی‌های خانوادگی، طلاق، بی‌پاسخ گذاشتن پرسش‌های کنجکاوانه کودکان، بی‌حوصلگی در برقراری ارتباط سالم با کودکان، نبود الگوی اجتماعی مطلوب در خانه، محرومیت از محبت مادر، عدم حضور پدر در خانواده، اعتیاد والدین، شکست‌ها و ناکامی‌های پی‌درپی، اختلال در عملکرد غدد فوق کلیوی، حمایت افراطی کودک همراه با چشم‌پوشی شدید، بیماری‌های طولانی کودک، انتقال به مدرسه و مکان جدید، بهانه‌گیری‌های مستمر و بی‌مورد والدین و معلمان در بروز گوشهگیری نقش به سزایی دارد.
روش‌های درمان گوشهگیری
شیوههای درمان گوشهگیری بسیار متعدد و متنوع است. معلمان و والدین در رفع مشکلات کودکان گوشه‌گیر نقش به سزایی دارند و با صمیمیت و محبت باید به تمام تغییرات رفتاری مناسب و موفقیت‌آمیز آنان توجه کرده، آنان را تشویق کنند و بدین وسیله کودکان را به سوی فعالیت‌های اجتماعی سازنده در مدرسه و خانه راغب سازند. معلم باید کار را در مدرسه با آنچه کودک قادر به انجام دادن آن است آغاز کند و او را عملا به ارزشمند بودن خویش آگاه و مطمئن سازد. اگر کودک احساس کند که می‌تواند در انجام دادن امور موفق شود، بر اعتماد به نفس او افزوده می‌شود و در می‌یابد که دیگر به گوشهگیری نیاز ندارد. به عبارت دیگر، باید کاری به کودک محول شود که بتواند با موفقیت از عهده انجام دادن آن برآید. با کودک بحث منطقی به عمل آید و بر توانایی‌ها و نقاط مثبت او توجه و تاکید شود. همچنین با شناسایی به موقع و مناسب رفتارهای مطلوب و نامطلوب، به او آموخته شود که چگونه می‌تواند احساسات خود را از طریق صحیح و سازنده، نه با شیوههای مخرب ابراز کند. عوامل زمینه‌ساز گوشهگیری نظیر تحقیر و احساس گناه باید از بین برود. در این مورد، روان درمانی و مشاوره فردی و گروهی می‌تواند در رفع گوشهگیری موثر واقع شود. هم چنین تغییر وضعیت محیط زندگی از روش‌های مفید و درمان گوشهگیری به شمار می‌رود. والدین و معلمان نیز باید با کودکان گوشه‌گیر با ملایمت و مسالمت دلجویی و رفتار کنند. بردن به گردش‌های علمی، تشویق به سخن گفتن در حضور والدین و دوستان و بستگان و جرات دادن به او بدین معنی که می‌تواند در بین جمع سخن بگوید و شرکت دادن در فعالیت‌های هنری و ایفای نقش در نمایش‌نامه‌ها، از جمله اعمالی است که مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان و کودکان گوشه‌گیر را افزایش می‌دهد و آنان را در مبارزه با گوشهگیری یاری می‌بخشد.
بیشتربخوانید:
توصیه‌روانشناس
والدین گرامی و معلمان دلسوز و مربیان عاشق، یقین می‌دانید که کودکان امروز؛ آینده‌سازان و آیندگان فردای این مرز و بوم‌اند! پس هر چقدر تلاش برای آنان صورت گیرد، یقینا در آینده شاهد نوجوانان و جوانانی برومند و با اندیشه برای زندگی شخصی و اجتماعی‌شان خواهید بود. سعی کنید تمام رفتارهای آنان را زیر نظر داشته باشید و با محبت و مهربانی با آنان برخورد کنید تا ذهنیت مثبت در رفتارشان شکل بگیرد و خوش‌بین به آینده به زندگی‌شان ادامه دهند، اما شما والدین گرامی، اگر دیدید که علائم و نشانه‌های گوشهگیری در فرزندتان دیده می‌شود، هر چه سریعتر برای درمان، فرزندتان را نزد یک روانشناس بالینی مجرب و کار‌آزموده ببرید.
