به قلم : دکتر محمدرضا صائینی - مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت
تحریریه زندگی آنلاین : یافته‌های به دست آمده از یک مطالعه کیفی در ایران نشان می‌دهد که درگیری مردان با مسائل خانوادگی و دغدغه‌های اقتصادی عقیده به قدرت مردانگی و ناآگـاهی از جمله عواملی هستند که باعث می‌شوند مردان کمتر به سلامتی خود اهمیت بدهند واز خدمات سلامتی کمتر استفاده کنند. این یافته‌ها نشان می‌دهد که مـردان نـسبت بـه زنـان در سبک زندگی خود روش‌های نادرست‌تری دارند، به بیماری‌های خود کمتر اهمیت می‌دهند، اغلب علائم هشداردهنده را نادیده می‌گیرند و دیرتر به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند. برخورداری مردان از توانایی جسمی بیشتر باعث می‌شود که میزان ناتوانی مردان کمتر از زنان برآورد شود. اما متأسفانه میزان مرگ‌ومیر در هر گروه سنی از مردان، در مقایسه با زنان، به مراتب بالاتر است.
بر اساس آخرین اطلاعات منتشر شده در گزارش سیمای مرگ در کشور در سال 96 الی 98 میزان مرگ مردان در تمام گروه‌های سنی در 100 هزار نفر جمعیت بیشتر از زنان است که در بعضی از گروه‌های سنی این تفاوت قابل توجه است که از 18 تا 29 سال، 142 مرد و 48 زن، از 30 تا 59 سال 282 مرد و 144 زن، بالای 60 سال 3506 مرد و 2852 زن بوده است. در سال 1397 از میزان کل مرگ‌ها 57 درصد متعلق به مردان و 43 درصد متعلق به زنان بوده است، اطلاعات اداره بیماری‌های غیر واگیر وزارت بهداشت نشان می‌دهد که در همه‌گیری بیماری کووید 19 میزان بستری در 2 جنس با اختلاف بسیار اندک برابر ولی 55 درصد فوت شدگان از بیماری مرد و 45 درصد زن بوده‌اند. آموزش عموم مردم در جهت بهبود وضعیت سلامت پسران و مردان جامعه، ترغیب برای مراجعه زودهنگام به پزشک، تشخیص و شروع به موقع درمان بیماری‌های شایع مردان، جلب نظر سیاست‌گذاران و تصمیم سازان حوزه سلامت و اهمیت موضوع و افزایش آگاهی، نگرش و عملکرد مردان در خصوص سلامت است.
بیشتربخوانید:
تعریف مرد سالم
مرد سالم مردی است که به اندازه‌ای توانمند شده است که می‌تواند از حد بهینه‌ای از رفاه جسمانی، رفاه روانی و رفاه اجتماعی برخوردار بوده و از سلامت خود به‌عنوان منبعی جهت بهره‌برداری از زندگی روزانه خود استفاده کند در نتیجه می‌توان گفت که موضوع سلامت مردان تنها پیامد عملکردهای بیولوژیکی، فیزیولوژیکی و ژنتیکی بدن انسان نبوده و تحت تأثیر عوامل اجتماعی، فرهنگی و محیطی فراوانی نیز قرار می‌گیرد.
سلامت مردان، بحران خاموش
منظور از سلامت مردان صرفاً تمرکز بر روی بیماری‌های ویژه مردان نیست، چرا که طبق آمار بیماری‌های مردانه تنها بخش کوچکی از نرخ مرگ‌ومیرهای مردان را به خود اختصاص می‌دهد، به همین دلایل در سال‌های اخیر مسئله سلامت مردان به عنوان یک بحران خاموش در تمام دنیا مطرح و به دلیل اهمیت آن در حوزه‌های مختلف تحقیقات علوم پزشکی، سیاست‌گذاری سلامت و تدوین و اجرای مداخلات مرتبط در قالب برنامه‌های بهداشتی و پیشگیری به یکی از مهم‌ترین اولویت‌های عرصه سلامت در سراسر جهان تبدیل شده است. هدف از برگزاری برنامه‌های ارتقای سلامت مردان توجه به مدارس جهت به چالش کشیدن کلیشه‌های مربوط به مردانگی از طریق برنامه‌های هدفمند، ارتقای سلامت و رفاه مردان در محل کار و هدف قرار دادن خدمات بهداشتی و ارتقای سلامت مردان می‌باشد.
بیشتربخوانید:
شایع‌ترین علل مرگ مردان در ایران و جهان
در سال 2019، بیماری‌های قلبی و عروقی، سرطان‌ها، بیماری‌های مزمن ریوی، بیماری‌های عفونی ریه، سل و بیماری‌های گوارشی از علت‌های اصلی مرگ مردان در جهان بوده است و در ایران بر اساس مطالعات ملی انجام شده بیماری‌های قلبی و عروقی، سرطان‌ها و سوانح و حوادث بیشترین دلایل مرگ در مردان هستند. با توجه به عوامل خطر سلامتی در مردان ایرانی، عمده‌ترین آن ابتلا به بیماری‌های غیر واگیر ، سبک زندگی و تغذیه است. چاقی و اضافه وزن (شاخص توده بدنی≥ ٢٥) افزایش فشار خون، افزایش قند خون، تغذیه نامناسب، فعالیت فیزیکی ناکافی و اختلالات چربی خون از عوامل خطر بیماری‌های غیر واگیر در مردان گزارش شده‌اند. با افزایش سن میزان شیوع فشار خون بالا در بین مردان روند افزایشی قابل مشاهده‌ای دارد.
مرگ ناشی از حوادث در مردان بسیار بیشتر از زنان است؛ همچنین، موارد مرگ‌ومیر حوادث ترافیکی در مردان بیشتر بوده و در میان رانندگان جوان، مردان جوان زیر 25 سال تقریباً 3 برابر بیش از زنان همین گروه سنی، در معرض خطر فوت به دنبال رخداد تصادف رانندگی هستند. حدود ٤٧ درصد مردان فعالیت فیزیکی ناکافی دارند و شیوع فعالیت فیزیکی ناکافی در بین مردان ساکن در مناطق شهری ٢٠ درصد بیشتر از مناطق روستایی است. متخصصان سلامت و پزشکان به خاطر مسئولیت‌های فراوان مردان در قبال خود و خانواده، آن‌ها را به تلاش جهت حفظ سلامتی‌شان در تمامی مراحل و سنین تشویق می‌کنند، این موضوع بعد از سن 50 سالگی به ویژه در زمینه پیشگیری، شناخت سریع و کنترل بیماری‌های مزمن از اهمیت خاصی برخوردار است. ارائه خدماتی نظیر "خطر سنجی، غربالگری و شناسایی زود هنگام بیماری‌ها در تمام گروه‌های سنی از نوزادی تا سالمندی در مراکز خدمات جامع سلامت شهری و روستایی به شکل رایگان"، "آموزش، مشاوره و اطلاع‌رسانی در خصوص سلامت عمومی، شیوه زندگی سالم و ارتقا شیوه زندگی بر اساس بسته‌های خدمتی گروه‌های سنی"، "امکان همکاری با مراکز خدمات جامع سلامت به‌عنوان سفیر و رابط سلامت" و "نظارت مداوم بر کارگاه‌ها و کارخانه‌ها و ارزیابی میزان سلامت کارکنان و محیط کار از جمله خدمات قابل ارائه به مردان در نظام بهداشت کشور می‌باشد.
بیشتربخوانید:
سند ملی سلامت مردان در انتظار تصویب نهایی
بنا بر اعلام وزارت بهداشت، درباره تدوین سند ملی سلامت، این سند با 4 هدف دارای 8 پروژه کلان و بیش از 50 برنامه می‌باشد که در کمیسیون دائمی شورای عالی امنیت غذایی در انتظار تصویب نهایی است. با توجه به تدوین بسته خدمات پایه سلامت مردان با همکاری مرکز تحقیقات سلامت مردان و بهداشت باروری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و با حمایت دفتر سازمان بهداشت جهانی در ایران، مرحله اول تدوین این بسته در سال 2021 که با عنوان شناسایی شایع‌ترین بیماری‌های مردانه و عوامل خطر آن به پایان رسیده و مرحله دوم و نهایی آن تدوین محتوای بسته خواهد بود در حال عقد قرارداد است.