رویکرد فیلترینگ و مسدودسازی، مدت‌هاست که نزد سیاستگذاران کشور محبوبیت قابل‌توجهی دارد و تا امروز عمدتا نخستین تجویز آنها دربرابر هرگونه نارضایتی از عملکرد پلتفرم، از دسترس خارج کردن آن بوده است؛ به‌طوری که پس از مسدودسازی گسترده انواع شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های محبوب خارجی، حالا درصدد فیلتر کردن یک پلتفرم داخلی برآمده‌اند.
تهدیدی برای کل صنف
گویا پخش سریال «سقوط» که در یک ماه اخیر حواشی زیادی ایجاد کرد، برای کل صنف VOD کشور گران تمام شده است. به‌طوری که حالا رئیس سازمان صداوسیما که همواره شبکه نمایش خانگی (VOD) را رقیبی جدی برای شبکه‌های از رونق افتاده خود می‌دید، برای حذف این بازیگران نوپا عزم خود را جزم کرده و با ارسال نامه‌ای به رئیس شورای عالی فضای مجازی، خواستار برخورد سلبی و فیلتر یک پلتفرم به اصطلاح خاطی شده است. این درحالی است که فعالان این صنف معتقدند چنین خواسته‌ای می‌تواند دومینوی سقوط تمامی پلتفرم‌های پخش فیلم و سریال در کشور را به راه بیندازد و به تهدیدی جدی برای کل صنف تولید فیلم و سریال و گردانندگان پلتفرم‌های VOD بدل شود.
ساترا در نامه‌ای که اخیرا منتشر کرده، علت طرح این خواسته از سوی رئیس سازمان صداوسیما را سرپیچی پلتفرم فیلیمو از قوانین عنوان کرده؛ اما مدیران فیلیمو نظر دیگری دارند و معتقدند این خود ساتراست که مسیر تعامل را بسته است. در اطلاعیه‌ای که ساترا در واکنش به حواشی ایجاد شده منتشر کرده آمده است: «طبق قانون کلیه پلتفرم‌های ارائه‌دهنده خدمات صوت و تصویر فراگیر، موظف‌اند قبل از تولید و انتشار مجموعه‌های نمایش خانگی اقدام به اخذ مجوز از ساترا به عنوان نهاد قانونی تنظیم‌گر صدا و تصویر در فضای مجازی کنند. اما پلتفرم فیلیمو بدون اخذ مجوز قانونی تولید سریال «سقوط» اقدام به تولید این مجموعه و همچنین بدون اخذ مجوز انتشار، اقدام به انتشار آن کرده است.» ساترا عملکرد فیلیمو در قبال سریال سقوط را «بی‌توجهی آشکار و عمدی پلتفرم فیلیمو به قانون و زیر پا گذاشتن مقررات» خوانده و پیگیری‌های ساترا به عنوان نهاد قانونی تنظیم‌گر صوت و تصویر در فضای مجازی را وظیفه قانونی این سازمان دانسته است.
با این‌حال، پیگیری‌های خبرنگار «دنیای اقتصاد» از مجموعه «فیلیمو» نشان می‌دهد که گویا این پلتفرم در قبال ادعای مطرح شده از سوی ساترا نظر دیگری دارد و معتقد است رویکرد در پیش گرفته شده توسط صدا و سیما و ساترا، ناشی از رقابت و انگیزه‌های پنهانی است که رسانه ملی نسبت به محبوبیت پلتفرم‌های خانگی نمایش فیلم و سریال دارد. آنچه یکی از مدیران فیلیمو در گفت‌وگوی خود با «دنیای اقتصاد» بر آن تاکید دارد آن است که در طرح چنین خواسته‌ای اصلا مساله فیلیمو نیست، بلکه این سازمان با تهدیدهای مختلف، درصدد تحدید کل صنف است. این مدیر با ارجاع به اظهارات تهیه‌کننده سریال سقوط که در آن بر تعامل مداوم با ساترا از زمان تصمیم به انتشار سریال و ابراز خرسندی این مجموعه از هماهنگی‌های انجام شده تاکید کرده، می‌گوید: متولیان مدیریت این حوزه هزارتویی ساخته‌اند که از آن مجوزی حاصل نشود. این مدیر فیلیمو با بیان اینکه ما پیش‌تر 9 قسمت از سریال را تحویل دوستان داده بودیم تا مجوز صادر شود، اما همکاری لازم برای پیشبرد این مراحل انجام نشد، گفت: آن‌طور که از رفتار ساترا برمی‌آید گویا اساسا عزمی برای اعطای مجوز ندارند، زیرا طبق اظهارات محمدرضا منصوری، تهیه‌کننده سریال مذکور، با وجود آنکه از چند هفته پیش اصلاحیه‌های مورد درخواست ساترا اعمال و ارسال شده و حتی جلسه‌ای نیز با دادستانی برگزار شده، اما پاسخی داده نشده است.
یکی دیگر از مدیران فیلیمو، در تحلیل اقدام اخیر رئیس سازمان صدا و سیما به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «معنای این رفتار کاملا مشخص است و برداشت ما آن است که آقای جبلی با ورود به این ماجرا و ارسال یک نامه قصد دارد این پیغام را به تمامی VODها بدهد که حواسشان را جمع کنند و به نوعی این صنف را ادب کند.» وی در ادامه می‌افزاید: «اگر قصدی جز این بود، باید طبق روال معمول نامه‌ای از سوی ساترا زده می‌شد و پیگیری‌های لازم طبق روال انجام می‌شد. اما وقتی یک مقام بالادستی راسا وارد عمل می‌شود مفهوم دیگری القا می‌کند.» وی در پایان تاکید کرد: «این مجموعه همکاری و تعامل کاملی با نهادهای قانونی مسوول این موضوع خواهد داشت و تلاش می‌کند وارد حاشیه‌سازی‌های غیرسازنده و مضر برای صنف نشود.»
عدم همکاری ساترا با پلتفرم‌ها
اگرچه محور صحبت‌های رئیس سازمان صداوسیما در طرح این خواسته و نامه اخیر ساترا، عدم تمکین فیلیمو از قوانین بوده است، اما فیلیمو و تیم ساخت سریال سقوط -که موضوع جنجال اخیر بوده است- تماما بر عدم همکاری ساترا در پیشبرد هماهنگی‌ها و اعطای مجوز تاکید دارند. منصوری، تهیه‌کننده سریال سقوط، هفته گذشته در مصاحبه‌ای با «شهرآرا» به تشریح ماجرای تعامل تیم تولید سریال سقوط با ساترا پرداخته و تاکید کرده بود: «باتوجه به پیش‌زمینه‌ای که از ارتباط ساترا با پلتفرم‌ها داشتیم، شاید برای نخستین‌بار تمام قسمت‌های سریال را برای ساترا ارسال کردیم تا بدون ایجاد حواشی و بهانه‌جویی احتمالی، نهاد تنظیم‌کننده قانونی یا عرفی آن را ببینند و اظهارنظر کنند.» تهیه‌کننده سقوط در ادامه افزوده بود: «بعد از ارسال تمام قسمت‌ها، بارها به صورت تلفنی و مکتوب و حتی حضوری پیگیری کردیم، حتی جلسه‌ای برگزار شد و با دوستان صحبت کردیم، نگرانی‌های‌شان را مطرح کردند و ما هم توضیحات لازم را ارائه دادیم و در نهایت گفتیم که می‌خواهیم تعامل داشته باشیم تا سریال با لحاظ کردن دغدغه‌ها پخش شود. فضای گفت‌وگو‌ها کمی جلو رفت و در جلسات خصوصی از این تعامل و محتوا اظهار خرسندی کردند.» این تهیه‌کننده با تاکید بر عدم همراهی ساترا و نبود ارتباط شفاف در قبال پیگیری‌ها اضافه کرد: «می‌توانم در یک کلام بگویم که تا همین لحظه یک نفر یک خط اصلاحات به من تهیه‌کننده نداده است؛ حتی تا زمان پخش قسمت اول، پیگیر دوستان در ساترا بودم و پاسخی نگرفتم. در این بین با یکی از دوستان در شورای پروانه نمایش هم تماس گرفتم و ایشان هم به من قول داد که پیگیری می‌کند، اما گویا پیگیری‌شان نتیجه نداد.»
منصوری افزود: «غیر از من، تیم سازنده سریال هم پیگیر بودند و تماس، پیام و فایل‌های صوتی اعضای تیم هم موجود است. با این حال کسی جواب این تماس‌ها را نمی‌داد و آن‌قدر دنبال آن رفتیم که در نهایت، پیگیری‌های‌مان به نامه ساترا که خیلی کلی بود منجر شد؛ نامه‌ای که در آن تنها اعلام کرده بودند: «به دلیل ملاحظات محتوا امکان انتشار وجود ندارد.» وی در عین حال خاطرنشان کرد: «مگر می‌شود شما یک سریال با این مضمون بسازید و بعد بگویند با پخش آن موافقت نمی‌شود، آن هم بدون آنکه حتی یک کلمه اصلاحات بدهند!» وی معتقد است که آنچه از این رفتارها برمی‌آید آن است که ساترا اراده‌ای برای انجام تعامل نداشته و ندارد تا بخواهند در ارتباط با محتوای سقوط جلسه بگذارند. وی تاکید می‌کند: «تعامل در جریان تولیدات هنری می‌توانست این‌گونه باشد که وقتی کار را دیدند تهیه‌کننده، کارگردان و نماینده پلتفرم را بخواهند و اگر نگرانی و نکاتی دارند آن را مطرح کنند و در فضایی خارج از فضای رسانه و جلساتی فنی می‌توانستیم با هم گفت‌وگو کنیم تا به نقطه هدف مطلوبی برسیم. اما دوستان اصلا چنین نیتی نداشتند و اگر قصدشان بر تعامل بود این فرآیند طی نمی‌شد، متاسفانه من به عنوان تهیه‌کننده این پروژه، اثری از آن ندیدم.»
انجمن VOD: تنها حامی ما، مردم‌اند
کشمکش‌های ساترا با پلتفرم‌های نمایش فیلم و سریال، داستان جدیدی نیست و این نهاد که به عنوان نهاد ناظر بر عملکرد VODها نیز معرفی شده، بارها به انحای مختلف به تهدید پلتفرم‌های فعال در این صنف برخاسته است. حالا اما اظهارنظر اخیر رئیس سازمان صداوسیما که نهاد بالادستی ساترا به حساب می‌آید، انجمن صنفی VODها را بر آن داشت تا در نامه‌ای سرگشاده از عملکرد و اظهارات رئیس رسانه ملی انتقاد کنند. این انجمن در نامه خود که روز گذشته منتشر شد با اظهار تعجب از انتشار چنین نامه‌ای از سوی پیمان جبلی، با جملات کنایی خطاب به وی نوشته‌اند: «ما شرکت‌های وی‌اودی از شما ممنونیم! بله، متشکریم چون در این زمانه سخت -که باران مشکلات از هر سو بر اقتصاد غیردولتی می‌بارد- به ما یادآوری کردید که ارزش این همه تلاش برای حیات فرهنگی در کشور چقدر است. متشکریم که به ما و همه مردم یادآوری کردید دغدغه رئیس رسانه ملی در این اوضاع فرهنگی آشفته و پرخطر، نه همراهی و کمک به حفظ و حفاظت از منظومه فرهنگی ایران که تحریم و تهدید به تعطیلی است.»
این انجمن در بخشی از این نامه این سوال را از رئیس سازمان صداوسیما پرسیده است: «آیا در میانه این بلوای اقتصادی باید این تنگ‌راه موجود در حوزه فرهنگ را هم بست و برای تعطیلی یکی‌شان نقشه کشید و نامه نوشت؟ آیا با بستن و فیلتر کردن، به دستاوردهای آن رسانه محترم افزوده می‌شود؟ برگه افتخار دیگری به انبوه دستاوردهای فرهنگی شبکه‌های مختلف تلویزیونی افزوده می‌شود؟ مخاطبان صداوسیما افزایش می‌یابد؟ پاسخ این سوالات را همه می‌دانیم، شما هم خوب می‌دانید آقای رئیس.» این انجمن در انتقاد از عملکرد مدت اخیر ساترا نیز اظهار کرده است: «چطور می‌توان نظارت بر یک صنف نوپا و محبوب و خصوصی را به نهادی سپرد که نه تنها قانون مصوب و مشخصی برای نظارت در این بخش ندارد، بلکه ضوابط حرفه‌ای و معقولی نیز برای نظارتِ مدنظر خود -به شکل شفاف و قابل رؤیت و نظارت مردمی- تدوین و ارائه نکرده است. همچنان که هیچ تعریفی از «صوت و تصویر فراگیر» ندارد!»
در تمام این سال‌ها، مدیران بخش اقتصاد دیجیتال شعار «توسعه انواع پلتفرم‌های بومی» سر می‌دهند و پلتفرم‌های خارجی را تقبیح می‌کنند. آنها بارها با تاکید بر امکان نظارت و مدیریت بهتر پلتفرم، از بومی‌سازی نسخه‌های خارجی دم می‌زنند، اما حالا که پلتفرم‌هایی مانند فیلیمو، نماوا، فیلم‌نت و... توانسته‌اند کاری مشابه نتفلیکس و هولو و... را انجام دهند، با چنین رفتاری مواجه شده و باز هم با تهدید تکراری فیلترینگ مواجه می‌شوند. انجمن صنفی وی‌او‌دی‌ها در نامه خود با اشاره به رویکرد در پیش گرفته شده از سوی سیاستگذار تصریح کرده است که عملکرد این مدت ساترا و نامه اخیر رئیس سازمان صداوسیما بار دیگر ثابت کرد که این صنف هیچ حمایتگری جز مردم ندارد.
