عصر ایران - خیار آبپاش (Squirting Cucumber) که به نام خیار تف کننده و خیار منفجر شونده نیز شناخته می شود، به خانواده کدوییان (Cucurbitaceae) تعلق دارد. نام لاتین آن یعنی Ecballium elaterium از واژه یونانی ekballein به معنای بیرون انداختن گرفته شده است.
زمانی که میوه خیار آبپاش می رسد، دانه های خود را به صورت انفجاری به بیرون پرتاب می کند و انتخاب این نام عجیب برای آن از همین ویژگی سرچمشه می گیرد.
گیاه خیار آبپاش
خیار آبپاش گیاهی شکننده با گل های کوچک زرد مایل به سبز است. این گیاه علفی از خانواده کدوییان دارای ساقه های ضخیم و کرکدار است.
میوه های خیار آبپاش نیز کرکدار و به رنگ سبز است که اندازه ای حدود 5 سانتیمتر دارند. زمانی که این میوه می رسد، دانه های قهوه ای رنگ موجود در خود را همراه با مایعی چسبناک به صورت انفجاری به بیرون پرتاب کرده و میوه از ساقه جدا می شود. این دانه ها ممکن است تا فاصله 3 تا 6 متری از گیاه پرتاب شوند. این اقدام برای دانه پراکنی صورت می گیرد.
خیار آبپاش کجا رشد می کند
خیار آبپاش بومی منطقه مدیترانه است. به واسطه میوه های منحصر به فرد خود، این گیاه به دیگر مناطق جهان نیز برده شده است. افزون بر منطقه مدیترانه، امروزه این گیاه در جنوب غرب آسیا و جنوب اروپا نیز یافت می شود.
البته در بسیاری از نقاط جهان مانند اردن، تونس، لبنان و مراکش، بوته های خیار آبپاش به عنوان علف هرز در نظر گرفته می شود.
موارد استفاده از خیار آبپاش چیست؟
آیا خیار آبپاش مفید است؟ در پاسخ باید گفت نه چندان. همان گونه که پیشتر نیز اشاره شد، این گیاه در بسیاری نقاط جهان به عنوان علف هرز در نظر گرفته می شود.
باید به این نکته اشاره داشت که خیار آبپاش حاوی سطوح بالایی از کوکوربیتاسین ها است که در صورت خوردن می تواند مرگبار باشد.
گفته می شود که کوکوربیتاسین تلخ تا قرن نوزدهم در انگلیس و مالت برای کنترل کرم ها کشت می شد. ظاهرا، خیار آبپاش آثار مثبتی در درمان روماتیسم، فلج و بیماری قلبی دارد. گفته می شود که ریشه آن یک مسکن است و از این گیاه به صورت موضعی برای درمان زونا، سینوزیت و درد مفاصل استفاده می شد.
با این وجود، خیار آبپاش می تواند گیاه خطرناکی باشد و دوزهای زیاد آن موجب گاستروانتریت و مرگ شود. امروزه، فروشندگان گیاهان طبی استفاده ای از خیار آبپاش نمی کنند.
