داعش چگونه به پاشنه آشیل طالبان تبدیل شد؟

داعش خراسان اکنون به صورت هدفمند تضعیف بنیه نظامی و مشروعیت طالبان را هدف قرار داده و به پاشنه آشیل آن تبدیل شده است.

 

به گزارش مهر، داعش برای نخستین‌بار در ژانویه 2015 در کلیپی تصویری تشکیل شاخه ولایت خراسان خود در افغانستان و پاکستان را به شکل رسمی اعلام کرد. این گروه تروریستی در نیمه نخست سال 2015 موفق شد کنترل مناطق وسیعی از سرزمین‌های شرق ولایت ننگرهار را در دست بگیرد. اما قدرت‌گیری داعش در سال‌های 2015 و 2016 با واکنش دولت مرکزی پیشین و گروه طالبان مواجه شد.

 

دولت سابق افغانستان با کمک نیرو‌های ناتو حملات خود علیه داعش را در سال 2019 گسترش داد و توانست بسیاری از عناصر آن را به هلاکت برساند. به طوری که اشرف غنی، رئیس‌جمهور پیشین افغانستان در نوامبر 2019 شکست داعش در افغانستان را اعلام نمود.

 

اما این گروه تروریستی توانست با بهره‌برداری از تنش‌های داخلی فعالیت‌های خود را از سال 2020 از سربگیرد. در حمله اوت 2020 داعش به زندان ننگرهار، نزدیک به 300 زندانی فرار کردند که بیشتر آن‌ها از اعضای این گروه تروریستی بودند. در حمله عامل انتحاری داعش به فرودگاه کابل در اوت 2021 که از این حادثه به عنوان خونین‌ترین و خشن‌ترین حمله تروریستی بعد از حوادث 11 سپتامبر یاد می‌شود، حدود 103 نفر ازجمله 13 سرباز آمریکایی کشته شدند.

 

با این حال طالبان پس از رسیدن به قدرت اعلام کرد به زودی گروه تروریستی داعش را در سراسر افغانستان ریشه‌کن خواهد کرد. حال این پرسش مطرح می‌گردد که همزمان با فرا رسیدن دوسالگی حاکمیت مجدد طالبان، وضعیت شاخه داعش در افغانستان چگونه است؟

طالبان بار‌ها ادعا کرده است که داعش در افغانستان توانایی تخریبی خود را از دست داده است، اما تحولات سه ماه گذشته نشان می‌دهد که گروه تروریستی داعش همچنان از قدرت کافی برای ناامن و بی‌ثبات‌سازی افغانستان برخوردار است. طی دو ماه گذشته حملات تروریستی گروه داعش در افغانستان شدت بیشتری به خود گرفته است.

 

در آخرین و مهم‌ترین موارد، گروه داعش با یک حمله انتحاری، نثار احمد احمدی، معاون والی طالبان در بدخشان را ترور کرد. دو روز بعد در مراسم ختم نثار احمد در بدخشان، گروه داعش بار دیگر مهاجم انتحاری را به این مراسم فرستاد که در نتیجه آن صفی الله صمیم، فرمانده پیشین این گروه در بغلان کشته شد. علاوه بر آن، منابع محلی تاکید کردند که در این حادثه 18 فرد دیگر نیز کشته شده و بیش از 30 نفر دیگر زخمی شدند.

 

داعش همچنین مسئولیت کشتن والی طالبان در بلخ و دو حمله دیگر در مقابل وزارت خارجه طالبان در کابل را نیز به عهده گرفته است. علاوه بر این، داعش در دو سال اخیر، مسئولیت چندین حمله مرگبار به مراکز آموزشی، مساجد و مراسم مذهبی شیعیان افغانستان را نیز به عهده گرفته است. به طور کلی، در شش ماه گذشته گروه تروریستی داعش بسیاری از فرماندهان طالبان را در عملیات‌های مختلف ترور کرده است.

 

در مجموع، پس از حاکمیت دوباره طالبان که دو سال از آن می‌گذرد، تروریست‌های داعش بیش از 300 مورد حمله را در ولایت‌های مختلف افغانستان انجام داده‌اند. حملات داعش خراسان از نظر جغرافیایی نیز گسترش چشمگیری داشته، به طوری که از شش ولایت در سال 2021 به 11 ولایت تا اواسط سال 2022 افزایش یافته است.

اگرچه برآورد دقیق آمار عناصر داعش در افغانستان دشوار است، اما براساس برخی از منابع، در سال 2016، داعش خراسان که در اوج قدرت خود بود حدود 4000 تروریست داشت. اکنون نیز اکثر برآورد‌ها تعداد تروریست‌های داعشی در این کشور را حدود 3000 نفر تخمین می‌زنند.

 

اخیراً واشنگتن‌پست در گزارشی با استناد به اسناد افشا شده وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) مدعی شده است «افغانستان به مرکز هماهنگی داعش تبدیل شده است و این گروه تروریستی تلاش دارد تا حملاتی را از خاک افغانستان در سراسر کشور‌ها برنامه‌ریزی کند».

 

طی یک ماه گذشته نیز هشدار‌ها نسبت به قدرت‌گیری داعش خراسان افزایش پیدا کرده است. ماه گذشته حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان گفت که تروریست‌های داعش از سایر کشور‌ها به افغانستان منتقل شده‌اند. اداره بازرسی ویژه آمریکا برای بازسازی افغانستان موسوم به «سیگار» نیز در تازه‌ترین گزارشی که از وضعیت این کشور منتشر کرده، اعلام کرده داعش جدی‌ترین تهدید برای طالبان و افغانستان به‌شمار می‌رود.

 

شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز در تازه‌ترین گزارش خود، با ابراز نگرانی از افزایش فعالیت‌های داعش در افغانستان، اعلام کرد توان عملیاتی داعش در این کشور افزایش یافته که این تهدیدی برای کشور‌های جهان است.

 

شاخه داعش در افغانستان نیز اخیراً با انتشار اعلامیه‌ای به طالبان هشدار داده است که روز‌های بسیار سختی را در پیش دارند. در حقیقت، به رغم اینکه طی دو سال گذشته چندین سرکرده داعش توسط نیرو‌های طالبان کشته شده‌اند، اما در حالی که حملات داعش قدرت طالبان را کاملاً در سطح داخلی و خارجی به چالش کشیده است، ضربات طالبان عملاً موفق به کاهش فعالیت‌های داعش در افغانستان نشده است.

داعش خراسان اکنون به صورت هدفمند تضعیف بنیه نظامی و مشروعیت طالبان را هدف قرار داده و به پاشنه آشیل آن تبدیل شده است. این گروه از همان تاکتیک‌های «جنگ و گریز» که تا همین اواخر توسط طالبان علیه دولت پیشین افغانستان اعمال می‌شد، از جمله انفجار‌های کنار جاده‌ای و کشتار‌های هدفمند استفاده می‌کند.

 

پیش‌تر داعش در عملیات‌های تروریستی غیرهدفمند عمل می‌کرد و عمدتاً با هدف قرار دادن غیرنظامیان و به‌ویژه شیعیان تنها به قدرت‌نمایی و جلب نیرو می‌پرداخت؛ به شکلی که در کمتر از یک سال، تعداد اعضای این گروه در افغانستان دو برابر شد، اما در ماه‌های اخیرحملات داعش هدفمندانه و برای ناکارآمد ساختن حکومت طالبان صورت گرفته است.

 

پیرامون دلایل قدرت‌گیری داعش در افغانستان نیز عوامل متعددی نقش دارند. به عنوان مثال داعش از اختلافات درون طالبان که برای منافع جناحی و شخصی درگیر مبارزه‌اند بهره‌برداری کرده و توانسته بخشی از نیرو‌های جهادی از میان دیگر گروه‌های تروریستی که حتی روابط نزدیکی با طالبان دارند را جذب کند. همچنین اختلاف قابل توجهی در میان رهبری طالبان پاکستان و افغانستان وجود دارد که به داعش اجازه داد تا اعضای آن را جذب کند.

 

از سوی دیگر موفقیت این گروه در انجام حملات پرسروصدا در افغانستان علیه شهروندان افغان و اقلیت شیعیان، موجب جلب بیشتر منابع مالی از هسته مرکزی داعش در خارج از کشور بوده است که کمک مهمی به توانمندی داعش خراسان برای جذب نیرو بوده است. گزارش‌هایی نیز وجود دارد که تعداد کم، اما رو به رشدی از اعضای سابق سرویس اطلاعاتی و واحد‌های نظامی نخبه افغانستان به داعش خراسان پیوسته‌اند تا در برابر طالبان مقاومت کنند.

 

شایان ذکر است که قدرت‌نمایی و افزایش فعالیت‌های تروریستی داعش در افغانستان در حالی است که طالبان می‌گوید گروه داعش خراسان به سرعت در حال نابودی است. به بیان دیگر در حالی که طالبان در مواردی ساعت‌ها با عناصر داعش حتی در کابل، پایتخت افغانستان درگیری داشته است، اما در بیانیه‌های رسمی، همواره حضور این گروه را انکار و توانایی آن را ضعیف جلوه داده است.

 

در واقع به رغم ابراز نگرانی کشور‌های منطقه‌‎ای و سازمان‌های بین‌المللی از گسترش فعالیت داعش در افغانستان، مقامات ارشد طالبان بار‌ها اعلام کرده‌اند درخصوص فعالیت داعش در افغانستان بزرگ‌نمایی شده و این گروه در حال از بین رفتن است. در همین راستا، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان در سخنانی نگرانی کشور‌ها از فعالیت داعش را بزرگ‌نمایی این گروه عنوان کرده و گفته است: «داعش گاهی مخفیانه و با مهارت حملاتی را انجام می‌دهد که نسبت به تجاربی که ما داشتیم و مردم افغانستان آن را دیده‌اند، نزدیک به یک درصد است.»

 

این در حالی است که داعش علاوه بر به چالش کشیدن اقتدار سیاسی و ایدئولوژیکی، اقتدار امنیتی و توان ثبات‌آفرینی طالبان در نزد افکار عمومی داخلی و جامعه بین‌المللی، اکنون با درپیش گرفتن استراتژی و شیوه‌های جدید عملیاتی از جنبه‌های دیگری نیز سد راه تلاش‌های حکومت طالبان برای کاهش مشکلات اقتصادی و پذیرش بین‌المللی شده است.

 

در پایان این نکته لازم به ذکر است که قدرت‌گیری داعش در افغانستان تهدید علیه امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران است. در واقع به دلیل مرز مشترک طولانی کشورمان با افغانستان هرگونه تحولی در داخل این کشور، بر امنیت ملی ایران نیز تأثیر می‌گذارد.

 

در همین راستا اسماعیل خطیب، وزیر اطلاعات ایران روز یکشنبه در بیست‌وچهارمین مجمع عالی فرماندهان و مسئولان سپاه پاسداران گفت: «حدود 200 نفر از اعضای داعش وارد کشور شده و به دنبال تحرکات ایذایی و بی‌ثبات‌سازی در سطح کشور و منطقه بودند، اما با برخورد‌ها و دستگیری‌های اخیر، شاهد خنثی‌سازی اکثریت آن‌ها هستیم.» تحرکات اخیر گروه تروریستی داعش و اظهارات اخیر مسئولان ارشد جمهوری اسلامی ایران نیز آمادگی مضاعف نیرو‌های نظامی در مرز‌های کشور و هوشیاری بیشتر نیرو‌های امنیتی را می‌طلبد.