شرایط مادر و جنین در هفته ۲۴ و ۲۵ بارداری

به قلم : سولماز دانشور نیک

تحریریه زندگی آنلاین : شما و جنین‌تان در هفته 24 بارداری

جنین شما در 24 هفتگی

اکنون قد جنین حدود 30 سانتی‌متر و وزنش بالغ بر 600 گرم است. در هفته 24 بارداری (6 ماهگی)، شانس زنده ماندن کودک نارس در صورت تولد بین 42 تا 59 درصد است. اکثر نوزادانی که پیش از این زمان به دنیا می‌آیند، نمی‌توانند به زندگی ادامه دهند، زیرا ریه‌ها و سایر اندام‌های حیاتی آن‌ها به اندازه کافی رشد نکرده‌اند. مراقبت‌هایی که امروزه در بخش نوزادان بیمارستان انجام می‌شود، تضمین‌کننده تولد تعداد بیشتری از نوزادانی است که زودتر پا به عرصه وجود می‌گذارند، اما برای نوزادانی که نزدیک به این زمان یا پیش از آن متولد می‌شوند، خطر نابینایی و ناتوانی ناشی از فلج مغزی افزایش می‌یابد. در هفته 24 بارداری، اعضا و سیستم‌های مختلف بدنی جنین از جمله سیستم عصبی و شنوایی همچنان در حال توسعه و رشد هستند. اکنون ریه‌های جنین در حال تولید سورفاکتانت هستند. این ماده‌ متشکل از لیپیدها و چربی‌ها است و به توسعه و پایداری صحیح کیسه‌های نازک هوایی ریه‌ها و سهولت اتساع آن‌ها کمک می‌کند. در واقع، ریه‌ها با توسعه هرچه بیشتر خود برای تنفس بعد از تولد آماده می‌شوند. استخوان‌ها و عضلات جنین نیز در حال رشد سریع هستند. لثه جنین هم اکنون می‌تواند دندان‌هایش را پوشش دهد و مغز و شبکیه چشم او نیز برای برقراری ارتباط با یکدیگر نیازمند توسعه بیشتر هستند. به‌دلیل افزایش تولید بافت چربی در بدن جنین، هر هفته تقریبا 80 تا 170 گرم به وزن او اضافه می‌گردد. چربی‌های زیرپوستی برای کمک به حفظ دمای بدن و نگه داشتن انرژی مورد نیاز جنین تشکیل می‌شوند. در کل، در هفته 24 بارداری، جنین در حال رشد و توسعه است و بسیاری از اعضای بدن آن در حال تشکیل هستند. با این حال، هر جنین به‌صورت متفاوتی توسعه می‌یابد و برخی از ویژگی‌های یک جنین ممکن است با ویژگی‌های جنین دیگر متفاوت باشد.

بیشتربخوانید:

در 3 هفته اول بارداری چه اتفاقی می‌افتد؟

شما در هفته 24 بارداری

در هفته 24 بارداری، مادر در دومین سه‌ماهه بارداری خود قرار دارد که معمولا از هفته 14 تا 27 بارداری به طول می‌انجامد. این هفته نشان‌دهنده یک مرحله مهم در رشد جنین بوده و حیاتی است که مادر طی آن و کلا در طول سه‌ماهه دوم بارداری، از خود و جنین مراقبت بیشتری کند، زیرا احتمال زایمان زودرس و تولد فرزند نارس افزایش می‌یابد. احتمال بروز برفک دهان هم وجود دارد. ابتلا به برفک دهان می‌تواند آزاردهنده باشد، اما به جنین شما آسیبی نمی‌رساند. ماما می‌تواند با توجه به شرایط، درمان مناسب برای رفع این مشکل را توصیه کند. در صورت بروز درد هنگام ادرار کردن که می‌تواند نشانه‌ای از عفونت دستگاه ادراری (UTI) باشد، مراجعه به پزشک یا ماما جهت درمان ضروری است. از علائم دیگر این دوران طبق معمول هفته‌های پیشین بارداری می‌توان به افزایش وزن (7 کیلوگرم از اول بارداری، یعنی 0.5 کیلو در هر هفته) و اشتها، بزرگ‌تر شدن شکم، تنگی بیشتر نفس، سوزش معده، یبوست، انقباضات براکستون هیکس (زایمان کاذب) و خستگی مفرط اشاره کرد. در صورت بروز علائمی چون گرفتگی زیر شکم، انقباضات شدید، پی‌در‌پی یا طولانی رحم، خونریزی خفیف یا شدید واژینال، خروج مایعات یا بافت از واژن و کند شدن یا توقف حرکات جنین که می‌توانند اخطاری برای سقط جنین باشند، مراجعه به پزشک باید در اولین فرصت صورت بگیرد.

شما و جنین‌تان در هفته 25 بارداری

جنین شما در 25 هفتگی

اکنون قد جنین بین 33 تا 34.6 سانتی‌متر و وزنش بین 660 تا 700 گرم متغیر است. حرکات جنین در این هفته بیشتر می‌شود و به لمس و صدا واکنش نشان می‌دهد. گوش داخلی او که مسئول شنوایی و حفظ تعادل است، در این هفته به‌قدری توسعه یافته که یک صدای بسیار بلند ممکن است جنین را ترسانده و باعث شود تا از جای خود بپرد و یا لگد بزند. در این حالت، شما به‌خوبی آن را احساس خواهید کرد. در این هفته، پلک‌های جنین از حالت چسبیده خارج شده و کاملا باز می‌شوند، او مرتبا ادرار خود را در مایع آمنیوتیک دفع می‌کند و گاهی ممکن است دچار سکسکه شود و شما می‌توانید تکان هر سکسکه را احساس کنید. کبد جنین از همان ابتدای بارداری وظیفه تولید سلول‌های خونی را بر عهده دارد. مغز استخوان هم از هفته 21 بارداری به بعد ساخت سلول‌های خونی را آغاز می‌کند و و در هفته 25 بارداری به سازنده اصلی این سلول‌ها بدل می‌شود. سیستم بویایی جنین حالا قوی‌تر شده و قادر است تا در محیط آمنیوتیکی خود بو را حس کند. جنین برای رشد و توسعه خود بیش از پیش به مواد مغذی و اکسیژن کافی نیاز دارد. برای این منظور، مادر باید به مصرف غذاهای سالم و خواب کافی توجه کند و فعالیت بدنی و به‌خصوص ورزش‌های هوازی مناسب خود را در هوایی پاک و با توجه به حد مجازی که برایش تعیین شده است، ادامه دهد. اگر کودک که هنوز نارس است در این هفته متولد شود، شانس زنده ماندنش حدود 67 تا 76 درصد است.

شما در هفته 25 بارداری

ممکن است کمی ورم در دست یا پا داشته باشید. این ممکن است ناشی از احتباس آب باشد که طبیعی است. سعی کنید استراحت نمایید و پاهای متورم خود را چند ساعت پس از صرف غذا بالاتر از سطح زمین قرار دهید تا این تورم را کاهش دهید. حتما در صورت وجود تورم شدید به‌ویژه در صورت، به ماما یا پزشک عمومی خود مراجعه کنید تا فشار خون شما اندازه‌گیری شود و وضعیتی به‌نام پره‌اکلامپسی که می‌تواند باعث ایجاد تورم شود را مورد بررسی قرار دهد. از دیگر علائم پره‌اکلامپسی می‌توان به سردرد شدید، مشکلات بینایی مانند تاری دید یا تظاهر جرقه‌های نورانی (Flashing Lights) در مقابل چشم و درد زیر دنده‌ها اشاره کرد. دیگر علائم این هفته عبارتند از: گرفتگی بینی و عضلات پا، مشکلات خواب، خستگی، درد پاها و کاهش توانایی تحمل فعالیت‌های بدنی. همچنین، به‌موجب کسب آمادگی بیشتر بدن جهت زایمان، کمردرد بیشتری را احساس خواهید کرد و با افزایش پمپاژ پنجاه درصدی خون در قلب و تندتر شدن پانزده درصدی ضربان آن نیز تپش قلب بیشتری را تجربه خواهید نمود که طبیعی است. اگر در حین انجام فعالیتی دچار تپش قلب شَدید شدید، به‌سرعت آن را متوقف کرده و آرامش خود را با نشستن و استراحت حفظ کنید. در صورت مواجهه با تپش‌های بسیار شدید و غیرطبیعی قلبی در حالت معمول و وقتی مشغول انجام کاری نیستید، حتما با پزشک خود تماس بگیرید. 

بیشتربخوانید:

سرنوشت جنین در هفته 12 و 13 بارداری

نکات کلی قابل توجه در این دوران

داشتن تغذیه سالم و متعادل، استفاده از مکمل‌های ویتامینی و معدنی به‌ویژه پروتئین، آهن و کلسیم، مصرف آب‌میوه و مایعات به‌قدر کفایت (جلوگیری از خشکی بدن و کاهش فشار خون بالا)، استراحت و خواب کافی، ورزش منظم (بهبود گردش خون، کاهش استرس و ارتقای سلامت و روحیه)، مدیریت استرس (با انجام تکنیک‌های آرامش‌بخش مثل تنفس عمیق، مدیتیشن و یوگا)، انجام سونوگرافی (که معمولا یک ربع ساعت به طول می‌انجامد) و تمامی آزمایش‌های ضروری مانند آزمایش غربالگری دیابت که به آزمایش چالش گلوکز یا GCT نیز معروف است، سنجش تورم بدن، وزن و فشار خون و همچنین میزان رشد شکم که باید در هفته 24 بارداری ارتفاع رحم حدود 24 سانتی‌متر باشد و اجتناب از مصرف مواد زیانبار برای بدن از عوامل کلیدی در حفظ سلامت این دوران محسوب می‌شوند.

برخی از مناسب‌ترین تمرینات دوران بارداری البته پس از مشورت با پزشک عبارتند از:

پیاده‌روی و تمرین‌های ملایم ورزشی: ورزش هوازی سبک همچون پیاده‌روی به‌عنوان یک فعالیت بسیار ساده و بدون هیچ‌گونه تجهیزات خاص می‌تواند به بهبود گردش خون، کاهش استرس و ارتقای سلامت و روحیه مادر کمک کند.

یوگا: برخی از تمرینات یوگا می‌توانند به کاهش درد زایمان، بهبود خواب، بهبود گردش خون و کاهش استرس کمک کنند.

شنا: شنا می‌تواند به بهبود قوای قلبی و عروقی، کاهش وزن و کاهش استرس کمک کند. با این حال، مادران باردار باید از شنا در آب‌های عمیق خودداری کنند.

تنفس عمیق و تمرینات تنفسی: تمرینات تنفس می‌توانند به کاهش استرس، بهبود گردش خون و کاهش درد زایمان کمک کنند. توجه داشته باشید که در موارد داشتن ریه‌هایی ضعیف و البته پس از مشورت با پزشک، انجام تمرینات تنفسی خودکار، تقویت عضلات تنفسی (IMT) و توانبخشی تنفسی ریه با استفاده از دستگاه فیزیوتراپی Power Breathe می‌تواند به مادر در داشتن تنفس عمیق و منظم یاری برساند و متعاقبا جنین هم نسبت به تنفس خود پاسخگویی بهتری داشته باشد.

تمرینات استحکامی: تمرینات استحکامی مانند وزنه‌های دستی می‌توانند به بهبود قوای عضلانی و استقامت کمک کنند.

تمرینات کاردیو: تمرینات کاردیو مانند دویدن، دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی سریع، ولی بااحتیاط و با کفش و لباس مناسب می‌توانند به بهبود گردش خون، بهبود قوای قلبی و عروقی و کاهش وزن کمک کنند.

تمرینات کششی: تمرینات کششی یا استرچینگ می‌تواند به مادر در تقویت عضلاتش کمک کند و در نتیجه، بهبودی در موقعیت جنین و تسهیل در زایمان را موجب شود.

تمرینات پیلاتس: تمرینات پیلاتس می‌تواند به بهبود گردش خون، بهبود قوای عضلانی و کاهش درد زایمان کمک کند. برای مادران باردار مهم است که هرگز تمرینات را با شدت و حدت انجام ندهند، از تمریناتی که نیاز به حفظ تعادل دارند، خودداری کنند و در صورت بروز هرگونه علائم نامطلوب، به پزشک خود اطلاع دهند.

حال یک پرسش:

آیا در این هفته‌ها باید به فعالیت بیشتری بپردازم؟

در هفته‌های 24 و 25 بارداری، فعالیت بدنی می‌تواند به بهبود سلامتی مادر و جنین کمک کند، اما باید توجه داشت که هر مادر بارداری به‌دلیل دارا بودن نیازهای بدنی متفاوت با دیگری فرق دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که فعالیت بدنی در طول بارداری می‌تواند به کاهش خطر بروز برخی بیماری‌ها مانند دیابت بارداری، افزایش قدرت و استقامت عضلات، کاهش استرس، افزایش رضایت مادر از بارداری و زایمانی راحت‌تر کمک کند.

اما مادرانی که در گذشته فعالیت بدنی نداشته‌اند، بهتر است با شروع تمرین‌های غیرسنگین و کم‌شدت و با توجه به توصیه‌های پزشک، فعالیت خود را آغاز کنند. مثلا پیاده‌روی، یوگا، شنا و تمرینات استقامتی سبک می‌تواند مناسب باشد. همچنین، باید از فعالیت‌هایی که خطر آسیب رساندن به جنین را دارند، مانند تمرین‌های شدیدی چون بلند کردن وزنه‌های سنگین ورزشی که بدن برای انجام آن‌ها آمادگی ندارد و فشار مضاعف در این دوران بر بدن وارد می‌آورد، خودداری کنند.

در کل، فعالیت بدنی در هفته‌های 24 و 25 بارداری می‌تواند به بهبود سلامتی مادر و جنین کمک کند، اما هر مادر بارداری نیاز به میزان فعالیت بدنی متفاوتی دارد، پس بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا بدانید چه میزان فعالیت بدنی برای شما مناسب است.

بیشتربخوانید:

علاوه بر مسائل ذکر شده، رعایت موارد زیر هم می‌تواند به گذر آرام‌تر از این دوران کمک کند:

مراقبت از پوست: پوست مادر در این هفته حساس‌تر می‌شود و به‌دلیل کشش بیشتر ممکن است به آسیب‌دیدگی سریع‌تر، خشکی، خارش و یا حساسیت پوستی دچار شود. استفاده از مرطوب‌کننده پوست و جلوگیری از تماس با مواد شیمیایی مضر مانند داروها و محصولات پوستی غیراستاندارد یا ناشناخته می‌تواند به بهبود حالت و وضعیت پوست کمک کند.

ملاقات منظم با پزشک: مادر باید به‌طور مرتب با پزشک خود دیدار کرده و در مورد هر گونه نگرانی خود با او صحبت و یا سؤال‌های خود را با او مطرح کند.

مراقبت از دندان‌ها: حفظ بهداشت دهان و دندان در طول بارداری بسیار مهم است. مصرف شکر و تمرکز بالای قند در خوراکی‌هایی چون شکلات و نوشیدنی‌های شیرین باید کاهش یابد و به کاربرد مسواک و نخ دندان توجه شود.

تقلیل یا عدم بروز سوءهاضمه: برای جلوگیری از  سوءهاضمه، تا 1 ساعت بعد از صرف غذا دراز نکشید و کمی با ستون فقرات راست پیاده‌روی کنید.

نشت ادرار: برای ممانعت از نشت ادرار، انجام تمرینات کگل به‌عنوان تمرینات تقویت‌کننده عضلات مثانه، کاهنده هموروئید، تسهیل‌کننده زایمان و بهبوددهنده سریع پس از زایمان توصیه می‌شود.

مشاهده آغوز: اگر شاهد ترشح شیر اولیه یا آغوز از پستان‌های خود بودید، به دوشیدن آن مبادرت نورزید، زیرا امکان دارد انقباضات زایمان را افزایش دهید.

ممانعت از زایمان زودرس: جهت کاهش زایمان زودرس در هفته 24 بارداری باید از عوامل تحریک‌کننده آن همچون مصرف داروهای مخدر، نوشیدنی‌های الکلی و سیگار، استرس و اضطراب و فعالیت‌های سخت ورزشی یا برداشتن اجسام سنگین پرهیز نمایید و مواجهه با هر گونه وضعیت غیرطبیعی را بلافاصله با پزشک یا مامای خود در میان بگذارید.

حضور در کلاس‌های آمادگی زایمان: برای کاهش ترس و نگرانی دوران بارداری و مرحله زایمان و بالا بردن اعتماد به نفس حتما در کلاس‌های آمادگی زایمان که می‌توانند از طریق افزایش آگاهی به شما کمک کنند، شرکت نمایید.

دوش تابستانی آب خنک: سعی کنید در فصل تابستان به‌جای استفاده از آب گرم در هنگام دوش گرفتن، از آب خنک تا جایی که احساس سرمای آزاردهنده نکنید، استفاده نمایید. آب خنک به شما احساس آرامش بیشتری می‌بخشد و فشار خون را در صورت افزایش، متعادل می‌کند.